9569/2017 - Zwiększenie liczby godzin wychowania fizycznego w szkołach podstawowych

Wychowanie fizyczne jest jedynym przedmiotem, w zakresie którego wymagania określono na poziomie ustawowym. Zgodnie z przepisami art. 13a ust. 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2016 r. poz. 1943, j.t.) szkoły, z wyłączeniem szkół dla dorosłych, są obowiązane do prowadzenia zajęć wychowania fizycznego. Obowiązkowy wymiar zajęć wychowania fizycznego dla uczniów klas IV-VI szkół podstawowych i uczniów gimnazjów wynosi 4 godziny lekcyjne, a dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych - 3 godziny lekcyjne, w ciągu tygodnia.

Jednocześnie, art. 28. ust. 2. ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 59) również zawiera zapisy określające wymiar obowiązkowych zajęć wychowania fizycznego, wyznaczając ich tygodniową liczbę na 4 dla klas IV-VIII szkoły podstawowej i 3 dla szkół ponadpodstawowych.

Natomiast edukacja dziecka w młodszym wieku szkolnym jest ujmowana całościowo. W tym okresie życia dziecka ważne jest stymulowanie w jednakowym stopniu jego rozwoju poznawczego, psychoruchowego i społecznego. W podstawie programowej wskazano, że w klasach I-III nie powinno się planować i przeprowadzać zajęć edukacyjnych w systemie 45-minutowych jednostek lekcyjnych, co w jeszcze większym stopniu akcentuje integrację poznawczą charakterystyczną dla tego okresu rozwojowego ucznia. Naturalne kształtowanie przerw międzylekcyjnych pozwala nauczycielom na dostosowanie procesu edukacyjnego do potrzeb uczniów. To uczeń (jego postawa) wskazuje nauczycielowi, kiedy i w jaki sposób zastosować przerwę czy też zmienić rodzaj zajęć, choćby dlatego, że te dotychczas prowadzone są już dla niego nieciekawe, wyczerpujące i nużące, jak i kiedy organizować zajęcia ruchowe.

Jednocześnie uprzejmie informuję, że w projektowanych nowych ramowych planach nauczania - obecnie konsultowanych - wskazano literalnie obowiązkowy wymiar zajęć wychowania fizycznego dla klas I-III, tj. 3 godziny tygodniowo w każdej klasie.

Dodatkowo informuję, że z danych Instytutu Badań Edukacyjnych (2015 r.) opublikowanych w pracy Wychowanie fizyczne w opiniach dyrektorów i nauczycieli. Organizacja kształcenia, podstawa programowa i ocenianie uczniów w szkołach podstawowych opracowanych w ramach projektu systemowego: Badanie jakości i efektywności edukacji oraz instytucjonalizacja zaplecza badawczego, współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, wynika, że większość (80%) nauczycieli uczących w klasach I-III deklaruje, iż na kształtowanie sprawności ruchowej przeznacza 3 godziny lekcyjne tygodniowo, 7% nauczycieli przeznaczała na to 2 godziny tygodniowo, a 13% nauczycieli deklaruje, że przeznacza na ten obszar kształcenia 4 godziny tygodniowo. W przypadku gdy zajęcia wychowania fizycznego prowadzone są przez nauczyciela specjalistę liczba tych zajęć wynosi 3 godziny tygodniowo.

Z kolei Komisja Europejska/EACEA/Eurydice, 2013. Wychowanie fizyczne i sport w szkołach w Europie, Raport Eurydice. Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej zestawiła dane z 39 europejskich systemów edukacji, dotyczące wymiaru obowiązkowych zajęć wychowania fizycznego i ich procentowego udziału w ogólnej liczbie zajęć szkolnych. Z zestawienia tego wynika, że Polska z liczbą 135/180 (3/4 lekcje) minut tygodniowo jest jednym z krajów o największym wymiarze lekcji wychowania fizycznego w Europie, zarówno w liczbach bezwzględnych jak i w ujęciu procentowym. Podobną liczbę obowiązkowych zajęć wychowania fizycznego w szkołach podstawowych mają tylko: Francja, Luksemburg, Chorwacja, Słowenia i Węgry.

Również, po raz pierwszy sporządzona dla Polski, Karta Aktywności Fizycznej Dzieci i Młodzieży 2016 w ramach Active Healthy Kids Global Alliance wskazuje, że spośród 9 wskaźników aktywności fizycznej dzieci i młodzieży-szkoła, w naszym kraju, wypada najlepiej (ocena "B", przy czym z badanych krajów tylko Słowenia osiągnęła ocenę "A") Wyniki tych badań zostały przedstawione w czasie V Ogólnopolskiej Debaty o Edukacji Fizycznej w Polsce w części poświęconej uwarunkowaniom, realiom i wyzwaniom edukacji fizycznej. Dostępne na stronie http://www.activehealthykids.org.

Ministerstwo Edukacji Narodowej zdaje sobie sprawę ze znaczenia aktywności fizycznej dla dobrego samopoczucia, zdrowia, jak i w profilaktyce chorób cywilizacyjnych. Wyniki tych samych międzynarodowych badań porównawczych, które wysoko plasują wychowanie fizyczne w polskich szkołach, wskazują zarazem, że zaledwie 24,2% uczniów rusza się wystarczająco dużo (Karta Aktywności Fizycznej Dzieci i Młodzieży 2016).

Jednak obligatoryjne zwiększenie liczby godzin zajęć wychowania fizycznego mogłoby skutkować koniecznością zmniejszenia liczby godzin innych zajęć edukacyjnych, równie ważnych dla ucznia. Natomiast niezmniejszenie liczby innych godzin zajęć edukacyjnych - przy zwiększeniu liczby godzin z wychowania fizycznego - spowoduje zwiększenie tygodniowego wymiaru zajęć edukacyjnych dla ucznia, a tym samym dodatkowe obciążenie uczniów. Dlatego MEN nie planuje obecnie zmian w obowiązujących regulacjach prawnych dotyczących liczby godzin wychowania fizycznego w szkole podstawowej.

Należy jednak podkreślić, że w systemie oświaty sformułowano mechanizmy umożliwiające kreowanie aktywnej działalności szkoły w zakresie autonomicznego planowania, wdrażania i monitorowania polityki szkolnej w zakresie aktywności fizycznej i zdrowego żywienia. Należą do nich m.in.:

Prowadzenie dodatkowych zajęć sportowych to zadanie Ministerstwa Sportu i Turystyki oraz władz samorządowych. Ministerstwo Edukacji Narodowej popiera ich działania zwiększające liczbę godzin "pozalekcyjnych" zajęć sportowych. W ramach możliwości organów prowadzących szkoły, zajęcia w tym zakresie są realizowane poza tygodniowym obowiązkowym wymiarem godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz przez nauczycieli - w wymiarze ustalonym przez dyrektora szkoły i organ prowadzący szkołę. Dzieje się to za sprawą finansowania dodatkowych zajęć sportowych ze środków gminy np. przeznaczonych na walkę z uzależnieniami na podstawie art.
 182 ustawy z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i
 przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2015 r. poz. 1286 j.t.) oraz art. 10 ust. 1. ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2016 r. poz. 224), a także przez działalność uczniowskich klubów sportowych, szkolnych kół sportowych oraz przez udział szkół w projektach realizowanych przez Ministerstwo Sportu i Turystyki: Lekkoatletyka dla każdego, Mały mistrz, Umiem pływać, Sport dla wszystkich, Sport wszystkich dzieci.

MEN patronuje również wielu konkursom, zawodom i turniejom sportowym (np. Międzynarodowy Turnieju Piłki Siatkowej Dziewcząt w Stargardzie Gdańskim i XXV Europejskie Biegi Młodych Olimpijczyków w Sochaczewie).

Upowszechnianiem zdrowego trybu życia wśród dzieci i młodzieży zajmuje się też wiele klubów, organizacji i stowarzyszeń. Ważną rolę pełnią media, a najważniejszą rodzice.

Popularyzowanie aktywności fizycznej, przeciwdziałanie wadom postawy oraz zapobieganie nadwadze i otyłości jest długotrwałym procesem społecznym. Zmiany postaw oraz kształtowanie zdrowych nawyków w społeczeństwie wymagają podejmowania systemowych działań m.in. przez wiele resortów (Ministerstwo Edukacji Narodowej, Ministerstwo Sportu i Turystyki, Ministerstwo Zdrowia) na wielu poziomach, a uzyskanie pozytywnych efektów działań jest zawsze odroczone w czasie.