9139/2017 - Edukacja domowa

Ministerstwo Edukacji Narodowej stoi na stanowisku, że każdy rodzic ma prawo do decydowania o formie edukacji swoich dzieci. Nauczanie domowe jest wpisane w ustawę o systemie oświaty i w konsekwencji w ustawę Prawo oświatowe.

Przepisy ustawy - Prawo oświatowe zakładają, że wniosek rodziców dotyczący pozwolenia na realizację obowiązku wychowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza szkołą składa się odpowiednio do dyrektora publicznego lub niepublicznego przedszkola, szkoły podstawowej i szkoły ponadpodstawowej usytuowanej na terenie województwa, w którym zamieszkuje dziecko 1 . Do wniosku należy dołączyć wymaganą dokumentację, w tym opinię publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej 2 .

Dodatkowo, w związku ze zgłaszanymi potrzebami ze strony rodziców kształcących dzieci w edukacji domowej, zostanie rozszerzony zakres wsparcia dla dzieci poprzez wskazanie prawa dzieci do korzystania z pomocy dydaktycznych służących realizacji podstawy programowej znajdujących się w zasobach szkoły oraz prawa do konsultacji umożliwiających przygotowanie do rocznych egzaminów klasyfikacyjnych.

Jednocześnie, uczniowie, którzy rozpoczęli realizację obowiązku wychowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza szkołą będą kontynuować ją na podstawie dotychczasowych przepisów. Nowe przepisy (tj. szkoła na terenie województwa, które dziecko zamieszkuje, opinia publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej) dotyczą decyzji dyrektorów szkół i przedszkoli udzielanych na podstawie wniosków składanych po dniu 31 sierpnia 2017 r.

Doprecyzowanie przepisów w zakresie tzw. edukacji domowej miało na celu umożliwienie uczniom realizującym obowiązek szkolny/obowiązek nauki poza szkołą możliwość bezpośredniego korzystania ze wsparcia szkoły, do której dziecko zostało przyjęte. Dzieci kształcące się w edukacji domowej mogą korzystać z pomocy dydaktycznych służących realizacji podstawy programowej znajdujących się w zasobach szkoły oraz mają prawo do konsultacji umożliwiających przygotowanie do rocznych egzaminów klasyfikacyjnych.

Wyjaśnić w tym miejscu należy, że realizacja obowiązku szkolnego/nauki w polskim systemie oświaty dotyczy dzieci mieszkających na terenie RP. Zasadą ogólną, respektowaną przez systemy edukacyjne państw, jest wymóg realizacji obowiązku szkolnego i obowiązku nauki zgodnie z prawodawstwem państwa, na terenie którego dziecko zamieszkuje. Zasada ta dotyczy wszystkich mieszkających na terenie danego państwa dzieci w odpowiedniej grupie wiekowej, także cudzoziemców. W praktyce oznacza to obowiązek uczęszczania do szkoły należącej do systemu oświaty danego państwa (czyli np. szkoły francuskiej we Francji) bądź akredytowanej w danym państwie szkoły realizującej pełny program nauczania innego państwa (np. szkoły amerykańskie w Belgii). Możliwości wyboru miejsca i formy realizacji obowiązku szkolnego/nauki wskazuje państwo, na terenie którego zamieszkują dzieci.

Z myślą o dzieciach obywateli polskich przebywających za granicą państwo polskie stworzyło rozwiązania mające zapewnić im możliwość uczestniczenia w nauce języka polskiego, historii, geografii, kultury polskiej oraz innych przedmiotów nauczanych w języku polskim oraz kontynuowania nauki w Polsce po powrocie z zagranicy. Rozwiązania te są zgodnie z kierunkami polityki państwa w zakresie krzewienia języka i kultury polskiej oraz podtrzymywania i umacniania poczucia tożsamości narodowej Polaków zamieszkałych poza granicami kraju. Ministerstwo Edukacji Narodowej realizuje je we współpracy z Ministerstwem Spraw Zagranicznych, które odpowiada za politykę wobec Polonii i Polaków za granicą.

I. Formy nauczania języka polskiego, historii, geografii, kultury polskiej oraz innych przedmiotów nauczanych w języku polskim za granicą

Dzieci obywateli polskich przebywających za granicą mogą uczyć się języka polskiego lub w języku polskim poprzez uczęszczanie do:

1) zespołu szkół oraz szkolnych punktów konsultacyjnych przy przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych i przedstawicielstwach wojskowych RP prowadzonych przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania

W roku szkolnym 2016/2017 funkcjonuje:

Ponadto, w skład Ośrodka Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą (ORPEG), jednostki podległej MEN, powołanej w celu koordynowania organizacji kształcenia dzieci obywateli polskich czasowo przebywających za granicą, wchodzą szkoła podstawowa, gimnazjum i liceum im. Komisji Edukacji Narodowej prowadzące kształcenie na odległość.

Oferują one uczniom możliwość:

- spełniania obowiązku szkolnego i obowiązku nauki, w przypadku braku takiej możliwości w kraju zamieszkania;

- uczestniczenia w kształceniu uzupełniającym w zakresie języka polskiego oraz wiedzy o Polsce.

Warunkiem przyjęcia ucznia do szkoły w celu spełniania obowiązku szkolnego/obowiązku nauki jest złożenie dokumentacji potwierdzającej pobyt za granicą oraz poświadczenie przez rodziców/opiekunów prawnych braku możliwości spełniania przez dziecko obowiązku szkolnego i obowiązku nauki w szkole w kraju obecnego zamieszkania. Uczniowie ci realizują programy nauczania uwzględniające podstawę programową kształcenia ogólnego.

W nauczaniu tym uczestniczą uczniowie czasowo przebywający za granicą:

Z kształcenia uzupełniającego korzystają przede wszystkim te dzieci, które nie mają możliwości uczęszczania na zajęcia z języka polskiego w szkołach systemu oświaty kraju zamieszkania, szkołach prowadzonych przez organizacje Polaków lub w szkole europejskiej.

Kształcenie na odległość prowadzone przez szkoły w ORPEG polega przede wszystkim na samokształceniu. Jednocześnie nauczyciele szkół ORPEG prowadzą lekcje on-line (jedna w tygodniu z danego przedmiotu) oraz spotkania kół zainteresowań. Uczniowie i rodzice mają bezpłatny dostęp do materiałów edukacyjnych, a także bezpośredni i stały kontakt z nauczycielami. Działania te prowadzone są na platformie multimedialnej stworzonej w ramach projektu "Otwarta Szkoła - system wsparcia uczniów migrujących".

Korzystając z tej formy kształcenia, uczniowie mają obowiązek opracowywania w ustalonych terminach pisemnych prac kontrolnych, przystępowania do pisemnych i ustnych egzaminów klasyfikacyjnych. Egzaminy odbywają się raz w roku, w lipcu lub sierpniu. Na egzaminy muszą przyjechać do Polski, do siedziby ORPEG w Warszawie.

Kształcenie prowadzone przez szkoły ORPEG jest dla rodziców ucznia nieodpłatne, koszty ponosi budżet państwa polskiego. W roku szkolnym 2016/2017 w kształceniu na odległość uczestniczy 634 uczniów;

2) szkół w systemie oświaty kraju zamieszkania, w których odbywa się nauczanie języka polskiego lub w języku polskim

W szkołach tych język polski nauczany jest jako język ojczysty lub obcy. Funkcjonują także szkoły z polskim językiem nauczania, w których oprócz nauczania języka polskiego również inne przedmioty nauczane są w języku polskim.

W szkołach w systemie oświaty kraju zamieszkania języka polskiego i innych przedmiotów w języku polskim uczy się ponad 56 tys. dzieci i młodzieży.

Uczniowie tych szkół spełniają w nich obowiązek szkolny/obowiązek nauki;

3) szkół prowadzonych przez organizacje Polaków za granicą

Szkoły te oferują nauczanie języka polskiego, historii, geografii, kultury polskiej oraz innych przedmiotów nauczanych w języku polskim uczniom, którzy nie mają takiej możliwości w szkołach w systemie.

W tej formie nauczania uczestniczy ponad 78 tys. dzieci i młodzieży;

4) szkół europejskich działających na podstawie Konwencji o Statucie Szkół Europejskich, sporządzonej w Luksemburgu dnia 21 czerwca 1994 r. (Dz. U. z 2005 r. Nr 3, poz. 10)

Nauczanie języka polskiego odbywa się w 14 szkołach europejskich. Łącznie nauczaniem objętych jest 657 uczniów. Uczniowie tych szkół realizują w nich obowiązek szkolny/obowiązek nauki. MEN kieruje do pracy w szkołach europejskich 28 nauczycieli.

Dostępność powyższych form nauczania języka polskiego i w języku polskim zależy od specyfiki funkcjonowania środowisk polskich w danym kraju oraz organizacji nauczania w ramach systemu oświaty kraju zamieszkania.

Dla przykładu, w krajach arabskich nauczanie odbywa się wyłącznie w oparciu o szkolne punkty konsultacyjne prowadzone przez MEN, natomiast uczniowie polscy w krajach Europy Zachodniej i Skandynawii mogą uczestniczyć w nauczaniu prowadzonym przez szkolne punkty konsultacyjne, organizacje Polaków oraz szkoły w systemie oświaty publicznej. Podobnie sytuacja wygląda w krajach Europy Wschodniej.

II. Przyjmowanie do szkół uczniów polskich powracających z zagranicy

Jednocześnie państwo polskie stworzyło przyjazne przepisy regulujące kwestie przyjmowania do szkół uczniów powracających z zagranicy.

Warunki podejmowania nauki w szkołach w Polsce przez uczniów powracających zostały określone w art. 94a ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2016 r. poz. 1943, z późn. zm.) oraz rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 września 2016 r. w sprawie kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi oraz osób będących obywatelami polskimi, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw (Dz. U. poz. 1453).

Stosownie do powyższego, szkoła nie może odmówić przyjęcia dziecka powracającego z zagranicy objętego obowiązkiem szkolnym i obowiązkiem nauki.