8497/2017 - Projekt edukacyjny Libratus umożliwiający polskim dzieciom przebywającym za granicą polską edukację

Realizacja obowiązku szkolnego/nauki poza szkołą - tzw. edukacja domowa, o której mowa w przepisach art. 16 ust. 8-14 ustawy o systemie oświaty 1 , jest możliwym sposobem realizacji obowiązku szkolnego, obowiązku nauki i obowiązku wychowania przedszkolnego. Zezwolenie na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą, na wniosek rodziców, wydaje - w drodze decyzji - dyrektor szkoły, do której dziecko zostało przyjęte. Uzyskanie takiego zezwolenia jest związane z koniecznością przedłożenia opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej, oświadczenia rodziców o zapewnieniu dziecku warunków umożliwiających realizację podstawy programowej, obowiązującej na danym etapie edukacyjnym i zobowiązania rodziców do przystępowania przez dziecko w każdym roku szkolnym do rocznych egzaminów klasyfikacyjnych. Jednocześnie jeśli uczeń nie przystąpi do rocznych egzaminów klasyfikacyjnych albo ich nie zda to zgodnie z przepisami art. 16 ust. 14 ustawy następuje cofnięcie zezwolenia na spełnianie obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza szkołą, co oznacza konieczność powrotu ucznia do regularnej edukacji związanej z codziennym pobytem w szkole.

Uchwalona w dniu 14 grudnia br. przez Parlament i przekazana do podpisu Prezydenta RP ustawa - Prawo oświatowe również zawiera przepisy dotyczące możliwości realizacji obowiązku szkolnego, obowiązku nauki i obowiązku wychowania przedszkolnego poza szkołą/przedszkolem.

Zmiana w stosunku do dotychczas obowiązującego stanu prawnego polega na doprecyzowaniu przepisów poprzez wskazanie publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej jako właściwej do wydawania opinii w sprawie edukacji domowej oraz umożliwieniu realizacji przez dziecko edukacji domowej wyłącznie wówczas, kiedy przedszkole lub szkoła, do której dziecko zostało przyjęte znajduje się na terenie województwa, w którym dziecko zamieszkuje. Nowe przepisy umożliwiają uczniom realizującym obowiązek szkolny/obowiązek nauki poza szkołą korzystanie z bezpośredniego wsparcia szkoły, do której dziecko zostało przyjęte. Dzieci kształcące się w edukacji domowej będą miały dostęp do podręczników i materiałów edukacyjnych i materiałów ćwiczeniowych oraz pomocy dydaktycznych służących realizacji podstawy programowej, znajdujących się w zasobach szkoły oraz będą miały prawo do konsultacji umożliwiających przygotowanie do rocznych egzaminów klasyfikacyjnych. Ułatwienie uczniom możliwości korzystania z zasobów i wsparcia szkoły która wydała pozwolenie na realizację obowiązku szkolnego/nauki poza szkołą wynika z potrzeb zgłaszanych przez rodziców. Złożenie wniosku do szkoły znajdującej się w znacznej odległości od miejsca zamieszkania uniemożliwia realizację obowiązku szkolnego w sposób określony przepisami ustawy, tj. m.in. korzystanie z pomocy dydaktycznych, konsultacji przed egzaminami klasyfikacyjnymi, bezpośredniego kontaktu z nauczycielami i uczestnictwo w organizowanych na terenie szkoły zajęciach dodatkowych, do których uczeń w edukacji domowej ma prawo.

Wyjaśnić w tym miejscu należy, że realizacja obowiązku szkolnego/nauki w polskim systemie oświaty dotyczy dzieci mieszkających na terenie RP. Zasadą ogólną, respektowaną przez systemy edukacyjne państw, jest wymóg realizacji obowiązku szkolnego i obowiązku nauki zgodnie z prawodawstwem państwa, na terenie którego dziecko zamieszkuje. Zasada ta dotyczy wszystkich mieszkających na terenie danego państwa dzieci w odpowiedniej grupie wiekowej (także cudzoziemców). W praktyce oznacza to obowiązek uczęszczania do szkoły należącej do systemu oświaty danego państwa, czyli np. szkoły francuskiej we Francji, bądź akredytowanej w danym państwie szkoły realizującej pełny program nauczania innego państwa (np. szkoły amerykańskie w Belgii). Możliwości wyboru miejsca i formy realizacji obowiązku szkolnego wskazuje państwo, w którym zamieszkują Polacy. Podobnie obowiązek szkolny realizują dzieci cudzoziemców zamieszkałych na terytorium Polski. Należy również podkreślić, że uczeń przebywający za granicą nie jest zobowiązany do realizacji obowiązku szkolnego i obowiązku nauki w Polsce, aby po powrocie do Polski móc kontynuować naukę w szkole.

Uprzejmie informuję, że na potrzeby edukacji dzieci obywateli polskich przebywających za granicą Ministerstwo Edukacji Narodowej stworzyło rozwiązania mające zapewnić jak najszerszej grupie dzieci możliwość uczestniczenia w nauce języka polskiego, historii, geografii, kultury polskiej oraz innych przedmiotów nauczanych w języku polskim oraz podjęcia nauki w Polsce po powrocie z zagranicy. Rozwiązania te są zgodnie z kierunkami polityki państwa w zakresie krzewienia języka i kultury polskiej oraz podtrzymywania i umacniania poczucia tożsamości narodowej Polaków zamieszkałych poza granicami kraju. Realizowane są we współpracy z Ministerstwem Spraw Zagranicznych, które odpowiada za politykę wobec Polonii i Polaków zagranicą.

I. Formy nauczania języka polskiego, historii, geografii, kultury polskiej oraz innych przedmiotów nauczanych w języku polskim zagranicą.

Dzieci obywateli polskich przebywających za granicą mogą uczyć się języka polskiego lub w języku polskim poprzez uczęszczanie do:

1. zespołu szkół oraz szkolnych punktów konsultacyjnych przy przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych i przedstawicielstwach wojskowych RP prowadzonych przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania

W roku szkolnym 2016/2017 funkcjonuje:

Specyficzną formę nauczania oferują szkoły wchodzące w skład ORPEG prowadzące kształcenie na odległość.

Oferują one uczniom możliwość:

- spełniania obowiązku szkolnego i obowiązku nauki, w przypadku braku takiej możliwości w kraju zamieszkania

W nauczaniu tym uczestniczą uczniowie czasowo przebywający zagranicą:

Warunkiem przyjęcia ucznia do szkoły w celu spełniania obowiązku szkolnego i obowiązku nauki jest złożenie dokumentacji potwierdzającej pobyt za granicą oraz poświadczenie przez rodziców/opiekunów prawnych braku możliwości spełniania przez dziecko obowiązku szkolnego i obowiązku nauki w szkole w kraju obecnego zamieszkania.

Uczniowie ci realizują programy nauczania uwzględniające podstawę programową kształcenia ogólnego:

- uczestniczenia w kształceniu uzupełniającym w zakresie języka polskiego oraz wiedzy o Polsce

Z tej formy nauczania korzystają przede wszystkim te dzieci, które nie mają możliwości uczęszczania na zajęcia z języka polskiego w szkołach systemu oświaty kraju zamieszkania, szkołach prowadzonych przez organizacje Polaków lub w szkole europejskiej.

Kształcenie na odległość prowadzone przez szkoły w ORPEG polega przede wszystkim na samokształceniu. Jednocześnie nauczyciele szkół ORPEG prowadzą lekcje on-line (jedna w tygodniu z danego przedmiotu) oraz spotkania kół zainteresowań. Uczniowie i rodzice mają bezpłatny dostęp do materiałów edukacyjnych, a także bezpośredni i stały kontakt z nauczycielami. Działania te prowadzone są na platformie multimedialnej stworzonej w ramach projektu "Otwarta Szkoła - system wsparcia uczniów migrujących".

Korzystając z tej formy kształcenia, uczniowie mają obowiązek opracowywać w ustalonych terminach pisemne prace kontrolne, przystępować do pisemnych i ustnych egzaminów klasyfikacyjnych. Egzaminy odbywają się raz w roku, w lipcu lub sierpniu. Na egzaminy muszą przyjechać do Polski, do siedziby ORPEG w Warszawie.

Kształcenie prowadzone przez szkoły ORPEG jest dla rodziców ucznia nieodpłatne, koszty ponosi budżet państwa polskiego.

2. szkół w systemie oświaty kraju zamieszkania, w których odbywa się nauczanie języka polskiego lub w języku polskim

W szkołach tych język polski nauczany jest jako język ojczysty lub obcy. Funkcjonują także szkoły z polskim językiem nauczania, w których oprócz nauczania języka polskiego również inne przedmioty nauczane są w języku polskim.

W szkołach w systemie oświaty kraju zamieszkania języka polskiego i innych przedmiotów w języku polskim uczy się ponad 56 tys. dzieci i młodzieży 2 .

Uczniowie tych szkół spełniają w nich jednocześnie obowiązek szkolny i obowiązek nauki;

3. szkół prowadzonych przez organizacje Polaków zagranicą

Szkoły te oferują nauczanie języka polskiego, historii, geografii, kultury polskiej oraz innych przedmiotów nauczanych w języku polskim uczniom, którzy nie mają takiej możliwości w szkołach w systemie.

W tej formie nauczania uczestniczy ponad 78 tys. dzieci i młodzieży 3 ;

4. szkół europejskich działających na podstawie Konwencji o Statucie Szkół Europejskich, sporządzonej w Luksemburgu dnia 21 czerwca 1994 r. (Dz. U. z 2005 r. Nr 3, poz. 10)

Nauczanie języka polskiego odbywa się w 14 szkołach europejskich. Łącznie jest to 657 uczniów. Uczniowie tych szkół realizują w nich jednocześnie obowiązek szkolny i obowiązek nauki. MEN kieruje do pracy w szkołach europejskich 28 nauczycieli.

Dostępność powyższych form nauczania języka polskiego i w języku polskim zależy od specyfiki funkcjonowania środowisk polskich w danym kraju oraz organizacji nauczania w ramach systemu oświaty kraju zamieszkania. Dla przykładu, w krajach arabskich nauczanie odbywa się wyłącznie w oparciu o szkolne punkty konsultacyjne prowadzone przez MEN; uczniowie polscy w krajach Europy Zachodniej i Skandynawii mogą uczestniczyć w nauczaniu prowadzonym przez szkolne punkty konsultacyjne, organizacje Polaków oraz szkoły w systemie oświaty publicznej. Podobnie sytuacja wygląda w krajach Europy Wschodniej.

II. Wspomaganie nauczania języka polskiego historii, geografii, kultury polskiej oraz innych przedmiotów nauczanych w języku polskim

MEN wspomaga nauczanie języka polskiego historii, geografii, kultury polskiej oraz innych przedmiotów nauczanych w języku polskim w szkołach w systemach oświaty innych państw oraz szkołach prowadzonych przez organizacje Polaków.

W tym celu:

1. kieruje nauczycieli z Polski do pracy w tych szkołach

Nauczyciele kierowani są głównie na obszary masowych zsyłek i deportacji ludności polskiej na Wschodzie oraz tereny leżące w granicach dawnej Rzeczypospolitej zamieszkane przez mniejszość polską. W roku szkolnym 2016/2017 do pracy wśród Polonii i Polaków za granicą skierowano 97 nauczycieli. Pracują oni w 13 krajach, obejmując nauczaniem ponad 11 tys. uczniów;

2. wyposaża zainteresowane szkoły w niezbędne podręczniki i pomoce dydaktyczne służące temu nauczaniu

Zainteresowane szkoły realizujące zadania w zakresie wzmacniania tożsamości narodowej młodych Polaków zamieszkałych za granicą wyposażane są w podręczniki i pomoce dydaktyczne służące nauczaniu języka polskiego i wiedzy o Polsce. Realizowane są wszystkie wnioski szkół posiadające akceptację polskich służb dyplomatycznych.

W 2016 r. zrealizowano 119 wniosków organizacji społecznych i innych podmiotów z 26 krajów przekazując 29 856 szt. podręczników i pomocy dydaktycznych oraz 6 217 szt. bezpłatnego podręcznika MEN.

Ponadto, w ramach projektu realizowanego przez ORPEG opracowano e-podręcznik Włącz Polskę! Uczniowie, rodzice i nauczyciele mogą nieodpłatnie korzystać z zasobów podręcznika dostępnego na platformie www.wlaczpolske.pl.

Na stronie MEN: www.naszelementarz.men.gov.pl w "Nasz elementarz" - podręcznik do klasy I szkoły podstawowej oraz "Nasza szkoła" - podręczniki dla klasy II i III szkoły podstawowej. Nauczyciele i rodzice znajdą tu także materiały i wskazówki wspierające wielostronny rozwój dziecka.

Uczniowie przebywający za granicą mogą także korzystać z 62 e-podręczników przygotowanych przez Ośrodek Rozwoju Edukacji, jednostkę podległą MEN, dostępnych na platformie www.epodreczniki.pl.

3. organizuje w Polsce i za granicą doskonalenie zawodowe nauczycieli prowadzących nauczanie języka polskiego, historii, geografii, kultury polskiej oraz innych przedmiotów nauczanych w języku polskim za granicą

Szkolenia sprzyjają podnoszeniu efektów nauczania w zakresie języka polskiego i kultury polskiej oraz upowszechnianiu wiedzy o Polsce. Odbywają się zarówno w Polsce, jak i za granicą, prowadzone są w trybie stacjonarnym oraz on-line.

W 2016 r. w szkoleniach zorganizowanych przez ORPEG uczestniczyło 1 263 nauczycieli z 33 krajów.

Szacuje się, że w szkoleniach organizowanych w 2016 r. przez organizacje pozarządowe w ramach otwartego konkursu MEN weźmie udział ponad 2 500 nauczycieli;

4. organizowanie obozów edukacyjnych dla młodzieży polonijnej

W obozach edukacyjnych dla liderów środowisk polonijnych uczestniczyła młodzież w wieku 15-18 lat. Program obozu edukacyjnego umożliwiał doskonalenie umiejętności posługiwania się językiem polskim, poznawanie historii Polski, tradycji i kultury narodowej oraz doskonalenie umiejętności liderskich, współpracy w grupie i skutecznej komunikacji. W roku 2016 w obozach edukacyjnych uczestniczyło ok. 520 osób.

III. Przyjmowanie do szkół uczniów polskich powracających z zagranicy

Jednocześnie MEN stworzył przyjazne przepisy regulujące kwestie przyjmowania do szkół uczniów powracających z zagranicy.

Warunki podejmowania nauki w szkołach w Polsce przez uczniów powracających zostały określone w art. 94a ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty oraz rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 września 2016 r. w sprawie kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi oraz osób będących obywatelami polskimi, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw (Dz. U. poz. 1453).

Stosownie do powyższego, szkoła nie może odmówić przyjęcia dziecka powracającego z zagranicy objętego obowiązkiem szkolnym i obowiązkiem nauki.

Uczeń powracający z zagranicy jest przyjmowany do:

W celu kontynuowania nauki po powrocie z zagranicy należy skierować do dyrektora właściwej szkoły podstawowej lub gimnazjum, w obwodzie którego dziecko mieszka, albo wybranej szkoły ponadgimnazjalnej, podanie o przyjęcie do szkoły i przedstawić dokumenty potwierdzające spełnianie przez dziecko za granicą obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki. Kontynuowanie nauki może odbywać się z początkiem roku szkolnego lub w trakcie jego trwania. Jeśli wybrana szkoła ponadgimnazjalna nie dysponuje wolnymi miejscami, należy zwrócić się do organu prowadzącego, który wskaże inne szkoły dysponujące nimi.

Uczeń powracający z zagranicy jest kwalifikowany do odpowiedniej klasy lub na odpowiedni semestr oraz przyjmowany na podstawie świadectwa, zaświadczenia lub innego dokumentu wydanego przez szkołę za granicą, potwierdzającego uczęszczanie ucznia powracającego z zagranicy do szkoły za granicą i wskazującego klasę lub etap edukacji, który uczeń ukończył w szkole za granicą, oraz dokumentu potwierdzającego sumę lat nauki szkolnej ucznia lub pisemnego oświadczenia dotyczącego sumy lat nauki szkolnej ucznia, złożonego przez rodzica ucznia albo pełnoletniego ucznia, jeżeli ustalenie sumy lat nauki szkolnej nie jest możliwe na podstawie świadectwa, zaświadczenia lub innego dokumentu.

Przy kwalifikowaniu ucznia powracającego z zagranicy do odpowiedniej klasy lub na odpowiedni semestr lub rok kształcenia dyrektor szkoły może wziąć pod uwagę wiek ucznia lub opinię rodzica ucznia albo pełnoletniego ucznia wyrażoną w formie ustnej lub pisemnej.

Jeżeli uczeń powracający z zagranicy nie może przedłożyć dokumentów, zostaje zakwalifikowany do odpowiedniej klasy lub na odpowiedni semestr lub rok kształcenia oraz przyjęty do publicznej szkoły lub publicznej placówki artystycznej na podstawie rozmowy kwalifikacyjnej.

Uczniowie polscy powracający z zagranicy mają także możliwość korzystania ze wsparcia w szkołach w Polsce.

Wsparcie to obejmuje:

1. dodatkową, bezpłatną naukę języka polskiego

Przepisy ustawy przewidują dla uczniów szkół publicznych

Środki na dodatkowe zajęcia z języka polskiego zaplanowane są w subwencji oświatowej, dzięki podniesieniu wagi odnoszącej się do dzieci, które korzystają z tych zajęć.

2. dodatkowe zajęcia wyrównawcze

Dla uczniów w odniesieniu, do których nauczyciel prowadzący zajęcia edukacyjne z danego przedmiotu stwierdzi konieczność uzupełnienia różnic programowych z tego przedmiotu, organ prowadzący szkołę organizuje w szkole dodatkowe zajęcia wyrównawcze w formie dodatkowych zajęć lekcyjnych z tego przedmiotu. Są one prowadzone indywidualnie lub w grupach w wymiarze 1 godziny tygodniowo. Tygodniowy rozkład dodatkowych zajęć wyrównawczych ustala, w porozumieniu z organem prowadzącym szkołę, dyrektor szkoły, w której są organizowane te zajęcia.

Łączny wymiar godzin zajęć lekcyjnych z języka polskiego i zajęć wyrównawczych nie może być wyższy niż 5 godzin tygodniowo w odniesieniu do jednego ucznia. Dodatkową naukę organizuje szkoła i organ prowadzący szkołę przez okres nie dłuższy niż 12 miesięcy.

3. ułatwienia na egzaminach zewnętrznych

Uczeń, słuchacz albo absolwent, który w roku szkolnym, w którym przystępuje do egzaminu gimnazjalnego lub egzaminu maturalnego, był objęty pomocą psychologiczno-pedagogiczną w szkole ze względu na trudności adaptacyjne związane z wcześniejszym kształceniem za granicą, zaburzenia komunikacji językowej lub sytuację kryzysową lub traumatyczną, może przystąpić do egzaminu gimnazjalnego i egzaminu maturalnego w warunkach dostosowanych do jego potrzeb edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych wynikających odpowiednio z rodzaju tych trudności, zaburzeń lub sytuacji kryzysowej lub traumatycznej, na podstawie pozytywnej opinii rady pedagogicznej.