759/2016 - Niedostateczna liczba miejsc w przedszkolach po wprowadzeniu zmian w ustawie o systemie oświaty.

Obawy o zmniejszenie dostępności wychowania przedszkolnego w związku z późn. zm. wprowadzonymi ustawą z dnia 29 grudnia 2015 r. zmieniającą ustawę o systemie oświaty 1 nie wydają się zasadne.

W porównaniu z rokiem 2013, liczba dzieci korzystających w 2014 r. z wychowania przedszkolnego zmniejszyła się o ok. 60 tys., przy jednoczesnym wzroście wskaźnika upowszechnienia edukacji przedszkolnej dzieci w wieku 3-5 lat o ponad 5 punktów procentowych.

Różnica między rokiem 2015 a 2014 jest jeszcze większa - liczba dzieci korzystających z wychowania przedszkolnego zmniejszyła się o kolejne blisko 96 tys. dzieci. Jednocześnie wskaźnik upowszechnienia edukacji przedszkolnej dzieci w wieku 3-5 lat wzrósł o blisko 5 punktów procentowych.

Wpływ na takie zjawisko mają tendencje demograficzne - zmniejszanie się populacji w kolejnych rocznikach oraz oddawanie do użytku nowych miejsc wychowania przedszkolnego.

Liczba dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym w porównaniu z rokiem szkolnym 2013/2014, jest obecnie niższa o 156 tys. dzieci (spadek o 12%).

W bieżącym roku szkolnym liczba wolnych miejsc w publicznych placówkach wychowania przedszkolnego (ok. 50 tys.) oraz liczba potencjalnych miejsc w oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych (ponad 300 tys., tj. o ponad 100 tys. więcej niż obecnie) pozwala na stwierdzenie, że możliwości objęcia wychowaniem przedszkolnym dzieci w wieku od 3 do 6 lat są znaczne.

Ponadto, biorąc pod uwagę liczne wnioski i postulaty napływające od jednostek samorządu terytorialnego oraz innych podmiotów będących organami prowadzącymi szkoły podstawowe z oddziałami przedszkolnymi, odroczono wejście w życie przepisu dotyczącego obligatoryjnego przekształcenia oddziałów przedszkolnych w przedszkola, z jednoczesnym utworzeniem zespołów szkolno-przedszkolnych 2 .

Oznacza to, że do 1 września 2019 r. oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych mogą funkcjonować na dotychczasowych zasadach.

Zapewnienie miejsc wychowania przedszkolnego należy do zadań gminy. Nic nie stoi na przeszkodzie, by w celu realizacji tego zadania gmina wykorzystywała także miejsca w oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych.

Ponadto, prawo oświatowe daje jednostkom samorządu terytorialnego możliwość skorzystania z zasobów, jakimi dysponują przedszkola niepubliczne, na warunkach ustalonych przez jednostkę samorządu terytorialnego - w granicach określonych ustawą o systemie oświaty. 3

Zmiany w zakresie objęcia obowiązkiem szkolnym dzieci siedmioletnich oraz wprowadzenie prawa rodziców do decydowania o rozpoczęciu edukacji szkolnej przez dzieci sześcioletnie nie powinny powodować znaczącej zmiany łącznej liczby uczniów objętych edukacją szkolną i przedszkolną. Niezależnie bowiem od decyzji rodziców dziecko sześcioletnie będzie uczniem szkoły podstawowej lub będzie objęte wychowaniem przedszkolnym. Mając powyższe na uwadze, skutki finansowe zmian dla całego sektora finansów publicznych, będą z dużym prawdopodobieństwem neutralne. Istotną kwestię będzie stanowiło raczej właściwe rozłożenie obciążeń finansowych ponoszonych przez budżet państwa (część oświatowa subwencji ogólnej, dotacje celowe) i budżety jednostek samorządu terytorialnego (inne źródła dochodów).

Łączna pula środków na rok 2016 przekazywana z budżetu państwa dla samorządów w zakresie subwencji oświatowej i dotacji na realizację wychowania przedszkolnego pozostanie na tym samym poziomie jak wysokość planowana przed zniesieniem obowiązku szkolnego dla dzieci sześcioletnich.

Biorąc powyższe pod uwagę, Ministerstwo Edukacji Narodowej nie przewiduje wprowadzenia programów specjalnych dla dzieci trzyletnich, starających się o przyjęcie do wychowania przedszkolnego.

Mając na uwadze zaistniałe i przyszłe zmiany w systemie oświaty, Ministerstwo Edukacji Narodowej dokona przeglądu obecnego systemu finansowania zadań oświatowych przez samorządy i przeprowadzi analizę sposobu jego funkcjonowania. W związku z powyższym, oraz w kontekście zmian w zakresie wieku rozpoczęcia obowiązku szkolnego, Ministerstwo Edukacji Narodowej przeanalizuje również możliwość objęcia dzieci 6-letnich przebywających w placówkach wychowania przedszkolnego współfinansowaniem w ramach części oświatowej subwencji ogólnej.

Biorąc pod uwagę, że zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 marca 2009 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli, 4 nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej i nauczycieli wychowania przedszkolnego obowiązują te same wymagania kwalifikacyjne, kwestia zmiany regulacji dotyczącej obowiązku szkolnego dzieci sześcioletnich jest neutralna dla kwestii zatrudnienia nauczycieli.

Należy zauważyć, że zarówno w przypadku publicznych szkół podstawowych jak i publicznych placówek wychowania przedszkolnego organami prowadzącymi tych szkół i placówek są gminy. Ewentualne zmiany organizacji pracy szkół dotyczyć więc będą tego samego "pracodawcy", co oznacza, że zwolnienia nauczycieli będą mieć raczej charakter incydentalny. Łączna liczba dzieci w wieku 3-9 lat w roku szkolnym 2015/2016 i w roku szkolnym 2016/2017 będzie niemal identyczna, nie ma więc powodu spodziewać się zwolnień nauczycieli.

Zmiana przepisów w sprawie realizacji obowiązku szkolnego przez dzieci sześcioletnie nie spowoduje zmniejszenia liczby dzieci w danym roczniku a wyłącznie zmianie ulegnie miejsce, w którym będą realizowały odpowiednio wychowanie przedszkolne lub obowiązek szkolny. Tak więc jeśli będzie mniejsze zapotrzebowanie na pracę nauczycieli w szkołach podstawowych do nauczania w klasach I-III, to więcej nauczycieli potrzeba będzie w przedszkolach, do których będą uczęszczały sześciolatki.

Nauczycieli nauczania początkowego nie trzeba będzie zwalniać ze szkół żeby następnie zatrudnić ich w przedszkolu. Zgodnie bowiem z przepisami ustawy - Karta Nauczyciela, nauczyciel zatrudniony na podstawie mianowania może być przeniesiony na własną prośbę lub z urzędu za jego zgodą ze szkoły do przedszkola 5 . W celu zapewnienia obsady na stanowisku nauczyciela z wymaganymi kwalifikacjami, przeniesienia nauczyciela może także dokonać organ prowadzący szkołę 6 . W takim przypadku niepotrzebna jest zgoda nauczyciela, a przeniesienie może być dokonane na okres nie dłuższy niż 3 lata.

Nie ma problemu z przygotowaniem merytorycznym do wykonywania zawodu nauczyciela w przedszkolu (edukacja przedszkolna) oraz do nauczania w klasach I-III szkoły podstawowej (I etap edukacyjny). Jest ono realizowane na studiach w zakresie pedagogiki lub innych zapewniających przygotowanie do pracy w obszarze edukacji elementarnej, których efekty kształcenia uwzględniają nabycie podstawowej wiedzy i umiejętności z zakresu języka polskiego, matematyki oraz przyrody (w tym umiejętności tworzenia tekstów, prowadzenia rozumowań matematycznych, ilustracji zjawisk przyrody za pomocą doświadczeń). Nabycie tych kompetencji jest warunkiem przystąpienia do przygotowania dydaktycznego do realizacji podstawy programowej wychowania przedszkolnego i podstawy programowej kształcenia ogólnego dla I etapu edukacyjnego. Kształcenie obejmuje jednoczesne przygotowanie do wykonywania zawodu nauczyciela w przedszkolu oraz do nauczania w klasach I-III szkoły podstawowej. 7