7308/2016 - Zapewnienie opieki psychologicznej i terapii dzieciom z FASD, w tym FAS oraz z mutyzmem

System oświaty zapewnia każdemu dziecku uczęszczającemu do przedszkola, szkoły lub placówki wsparcie w rozwoju i pomoc psychologiczno-pedagogiczną stosownie do jego potrzeb rozwojowych i edukacyjnych.

Oznacza to, że dzieci lub uczniowie ze zdiagnozowanym FASD, w tym FAS oraz mutyzmem wybiórczym powinni być, w zależności od potrzeb, obejmowani i wsparciem w przedszkolu lub szkole w trakcie bieżącej pracy oraz w formach przewidzianych przepisami prawa oświatowego.

Przepisy prawa przewidują zróżnicowane formy wsparcia w procesie kształcenia także tym uczniom, którzy nie są objęci kształceniem specjalnym m.in. dostosowanie wymagań edukacyjnych do możliwości psychofizycznych, objęcie pomocą psychologiczno-pedagogiczną, możliwość dostosowania warunków przeprowadzania sprawdzianu i egzaminów zewnętrznych.

Podstawowym aspektem pracy z dzieckiem lub uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi jest rzetelne rozpoznanie jego indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych, w tym zarówno obszarów trudności, w tym niepowodzeń edukacyjnych, jak i mocnych stron czy szczególnych uzdolnień. Zadaniem nauczycieli i specjalistów, którzy rozpoznają ww. potrzeby jest ocena czy dziecko/uczeń wymaga objęcia pomocą psychologiczno-pedagogiczną a także zaplanowanie i udzielenie odpowiedniego rodzaju wsparcia.

Nauczyciele i specjaliści zatrudnieni w przedszkolu, szkole i placówce zobligowani są do rozpoznania potrzeb rozwojowych i edukacyjnych uczniów oraz udzielania im wsparcia po stwierdzeniu takiej potrzeby. Szczegółowe regulacje w tym zakresie zostały określone w przepisach rozporządzenia w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej 1 ^.

W przedszkolu i szkole pomoc psychologiczno-pedagogiczna polega na rozpoznawaniu i zaspokajaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych dziecka oraz rozpoznawaniu jego indywidualnych możliwości psychofizycznych, wynikających w szczególności:

Ww. katalog specjalnych potrzeb edukacyjnych jest katalogiem otwartym, wyznacznikiem są potrzeby dziecka.

Dyrektor przedszkola lub szkoły organizując pomoc psychologiczno-pedagogiczną, współpracuje w tym zakresie z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, w tym poradniami specjalistycznymi, rodzicami uczniów, placówkami doskonalenia nauczycieli, innymi przedszkolami, szkołami i placówkami, a także organizacjami pozarządowymi oraz innymi instytucjami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży.

W przepisach ustawy o systemie oświaty 2 wskazany został m.in. obowiązek indywidualizacji procesu nauczania.

W podstawie programowej wskazano rozwiązania sprzyjające indywidualizacji procesu nauczania, jak np. obserwowanie i odkrywanie przez nauczyciela uzdolnień ucznia oraz ich rozwijanie, organizowanie przez szkołę zajęć zwiększających szanse edukacyjne uczniów zdolnych oraz uczniów mających trudności w nauce, wykorzystywanie pasji poznawczej uczniów, dostosowywanie wymagań do możliwości uczniów oraz taką organizację kształcenia w szkołach ponadgimnazjalnych, która zapewnia uczniom (liceum ogólnokształcące i technikum) możliwość nauki w zakresie rozszerzonym wybranych przedmiotów odpowiadających ich zainteresowaniom i potrzebom edukacyjnym.

Zgodnie z podstawą programową celem wychowania przedszkolnego jest m.in. wspomaganie dzieci w rozwijaniu uzdolnień oraz kształtowanie czynności intelektualnych potrzebnych dzieciom w codziennych sytuacjach i w dalszej edukacji, kształtowanie u dzieci odporności emocjonalnej, koniecznej do racjonalnego radzenia sobie w nowych i trudnych sytuacjach oraz zapewnienie dzieciom lepszych szans edukacyjnych poprzez wspieranie ich ciekawości, aktywności i samodzielności.

Podstawa programowa zaleca nauczycielom wychowania przedszkolnego prowadzenie obserwacji pedagogicznych mających na celu rozpoznanie potrzeb i możliwości dzieci. Ponadto nauczyciel w szkole jest obowiązany dostosować wymagania edukacyjne do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia posiadającego opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej 3 ^.

Natomiast w szkole, oprócz indywidualizacji nauczania wynikającej z postawy programowej kształcenia ogólnego, nauczyciele na początku każdego roku szkolnego informują uczniów oraz ich rodziców o:

W przepisach nie wskazano literalnie, podobnie jak w przypadku innych rozpoznań medycznych, możliwości dostosowania warunków przeprowadzania sprawdzianu i egzaminów zewnętrznych dla grup uczniów wskazanych w interpelacji Pani Poseł, jednak jeśli uczeń posiada orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane przez zespół orzekający funkcjonujący w publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej lub opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej lub objęty jest w szkole pomocą psychologiczno-pedagogiczną 4 (niezależnie od rozpoznania medycznego dotyczącego jego stanu zdrowia), może z takiego dostosowania skorzystać.

Ponadto profesjonalne wsparcie w rozwiązywaniu problemów edukacyjno-wychowawczych zapewniają w systemie oświaty poradnie psychologiczno-pedagogiczne Odbiorcy usług poradni to zarówno dzieci - w wieku już od urodzenia, młodzież, rodzice, jak i nauczyciele.

Do zadań poradni należy: diagnozowanie dzieci i młodzieży, udzielanie pomocy bezpośredniej uczniom oraz rodzicom, realizacja zadań profilaktycznych oraz wspierających wychowawczą i edukacyjną funkcję przedszkola, szkoły i placówki oraz wspomaganie przedszkoli, szkół i placówek.

Odpowiadając na pytania Pani Poseł, uprzejmie informuję:

Ad. 1. Minister Edukacji Narodowej nie występowała z wnioskiem do Ministra Zdrowia o uznanie zaburzeń dzieci ze Spektrum Płodowych Zaburzeń Alkoholowych FASD i mutyzmem wybiórczym jako jednostek chorobowych, należy bowiem wskazać, że kwestie te pozostają poza kompetencjami zarówno ministra właściwego do spraw oświaty, jak i ministra właściwego do spraw zdrowia. Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 opracowywana jest bowiem przez Światową Organizację Zdrowia.

Jak wskazano powyżej, ujęcie danego rodzaju zaburzenia w klasyfikacji medycznej nie warunkuje możliwości udzielania wsparcia w systemie oświaty.

Edukacja dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym dzieci i młodzieży z niepełnosprawnościami, stanowi przedmiot szczególnego zainteresowania Ministra Edukacji Narodowej. Obecnie trwają prace nad przygotowaniem nowych rozwiązań mających na celu podniesienie jakości wsparcia udzielanego uczniom w procesie kształcenia i wychowania w oparciu o rzetelną i trafną diagnozę potrzeb edukacyjnych i rozwojowych uczniów opartą o model biopsychospołeczny, uwzględniający kontekst funkcjonowania dziecka w środowisku nauczania i wychowania.

Wypracowane w tym zakresie rozwiązania poddane zostaną uzgodnieniom międzyresortowym i konsultacjom publicznym, umożliwiającym pozyskanie opinii różnych środowisk, w szczególności działających na rzecz dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym niepełnosprawnych. Projektowane przepisy zostaną udostępnione również w Biuletynie Informacji Publicznej Rządowego Centrum Legislacji 5 i Ministerstwa Edukacji Narodowej 6 ^.

Ad. 2. W celu upowszechniania informacji dotyczących możliwych form wsparcia dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w systemie edukacji, Ośrodek Rozwoju Edukacji (placówka doskonalenia nauczycieli o zasięgu ogólnokrajowym prowadzona przez Ministra Edukacji Narodowej) na swoich stronach internetowych 7 udostępnia informacje w tym zakresie.

Ponadto, w projekcie systemowym pn. Podniesienie efektywności kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, realizowanym w latach 2010 - 2011 w ramach poddziałania 3.3.3. Priorytetu III PO KL, zostały opracowane modele pracy z uczniami ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w zakresie udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

Działania projektu służyły przygotowaniu szkół i placówek, organu nadzoru pedagogicznego i organów prowadzących do realizacji zadań w zakresie organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej i kształcenia specjalnego.

Celem ogólnym było przygotowanie beneficjentów projektu do zapewnienia świadczenia pomocy psychologiczno-pedagogicznej jak najbliżej dziecka/ucznia, w środowisku jego nauczania i wychowania w oparciu o rozpoznanie potrzeb w tym zakresie, oraz poprawa jakości systemu kształcenia i wychowania uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.

Cel ogólny realizowany był poprzez cele szczegółowe projektu, tj.:

1. Przygotowanie dyrektorów szkół, nauczycieli i innych pracowników pedagogicznych (w tym doradców metodycznych i konsultantów), pracowników nadzoru pedagogicznego, przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego i innych organów założycielskich szkół i placówek do zapewnienia dziecku/uczniowi wsparcia i zindywidualizowanej pomocy zgodnie z założeniami nowego stanu prawnego.

2. Wspieranie ww. grup w prawidłowym wdrażaniu zmian, w szczególności poprzez informowanie, szkolenie i dostarczenie materiałów ułatwiających zrozumienie istoty zmian i zastosowania w praktyce.

W ramach projektu przygotowanych zostało 489 liderów zmian w zakresie:

* nowych zadań szkół i placówek w pracy z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi wynikających z regulacji prawnych,

* nowego modelu pracy z dzieckiem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, oraz przygotowania nauczycieli do rozpoznawania zdolności, predyspozycji, trudności jak najwcześniej, już w przedszkolu i na I etapie edukacyjnym w szkole podstawowej, w tym rozpoznawania ryzyka wystąpienia specyficznych trudności w uczeniu się,

* realizacji zadań z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych.

Liderzy zmian przeprowadzili spotkania szkoleniowo-informacyjne dla około 50 tys. nauczycieli i dyrektorów szkół oraz placówek na terenie całej Polski.

Do przedszkoli, szkół i placówek, bibliotek pedagogicznych, placówek doskonalenia, uczelni wyższych trafiły opracowane w projekcie materiały dydaktyczne dla dyrektorów, nauczycieli i rodziców, pomagające w pracy z uczniami ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.

Zarówno materiały dla nauczycieli jak i rodziców, zostały za pośrednictwem kuratoriów oświaty przekazane jednostkom oświatowym na terenie całego kraju. Wszystkie materiały wypracowane w projekcie zamieszczone są również na stronie internetowej portalu Scholaris.