7162/2016 - Stworzenie lepszych warunków do uprawiania sportu i rekreacji w szkołach i przedszkolach

Ministerstwo Edukacji Narodowej, kierując się troską o zdrowie i prawidłowy rozwój fizyczny uczniów, podejmuje różnorodne działania na rzecz uatrakcyjnienia i zwiększenia skuteczności zajęć wychowania fizycznego oraz popularyzowania aktywności fizycznej i promocji zdrowego stylu życia wśród dzieci i młodzieży.

W art. 13a ust. 1-2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty 1 wskazano, że przedszkola są obowiązane do prowadzenia zajęć rozwijających sprawność fizyczną dzieci poprzez zapewnienie udziału w zajęciach ruchowych, grach i zabawach, natomiast szkoły są obowiązane do prowadzenia zajęć wychowania fizycznego. Jednocześnie, podstawa programowa wychowania fizycznego określona w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół 2 , kładzie nacisk na rozwijanie szeroko rozumianej sprawności fizycznej uczniów, która powinna sprzyjać uprawianiu wszystkich form aktywności sportowej.

Celem wychowania przedszkolnego jest m.in. troska o zdrowie dzieci i ich sprawność fizyczną, zachęcanie do uczestnictwa w zabawach i grach sportowych. Dziecko realizujące wychowanie przedszkolne, uczestniczy w zajęciach ruchowych, w zabawach i grach w ogrodzie przedszkolnym, w parku, na boisku, w sali gimnastycznej. Stąd, w trosce o prawidłowy rozwój psychoruchowy dzieci w wieku przedszkolnym, zaleca się, aby co najmniej jedną piątą czasu dzieci spędzały właśnie w ogrodzie przedszkolnym, na boisku, w parku - w organizowanych tam zajęciach sportowych.

Na etapie edukacji wczesnoszkolnej podstawa programowa w zakresie sportów całego życia i wypoczynku kładzie nacisk m.in. na udział uczniów w zabawach, grach terenowych oraz zawodach sportowych. Na II etapie edukacyjnym wskazuje się na potrzebę uczestnictwa uczniów w aktywności fizycznej o charakterze rekreacyjnym i sportowym. Uczniowie zdobywają umiejętności w zakresie organizowania w gronie rówieśników zabawy, gry ruchowej, rekreacyjnej z zachowaniem ustalonych reguł w trakcie rywalizacji sportowej. Na kolejnym etapie edukacyjnym uczeń powinien już umieć samodzielnie opracować zestaw ćwiczeń kształtujących wybrane zdolności motoryczne, w tym wzmacniające mięśnie brzucha, grzbietu oraz kończyn górnych i dolnych, rozwijające gibkość, zwiększające wytrzymałość, a także ułatwiające utrzymywanie prawidłowej postawy ciała.

Należy zatem podkreślić, że podstawa programowa wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego umożliwia organizację zabaw, gier i rozgrywek sportowych o charakterze zarówno sportowym, jak i rekreacyjnym - z uwzględnieniem zasad "czystej gry" i kulturalnego kibicowania, tj. szacunku dla rywala, respektowania przepisów gry, podporządkowania się decyzjom sędziego, dziękowania za wspólną grę.

Jednocześnie, uprzejmie wyjaśniam, że program nauczania zajęć wychowania fizycznego, przedstawiony przez nauczyciela lub zespół nauczycieli - zatwierdzany i dopuszczony do użytku w danej szkole przez dyrektora szkoły, powinien być zawsze dostosowany do potrzeb i możliwości uczniów, dla których jest przeznaczony.

W oddziale ogólnodostępnym zajęcia z wychowania fizycznego przede wszystkim powinny być ukierunkowane na zabawę i naturalne współzawodnictwo, a zgodnie z § 11 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 czerwca 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych 3 , przy ustalaniu oceny z wychowania fizycznego nauczyciele powinni brać pod uwagę zarówno wysiłek ucznia wkładany w wykonywanie ćwiczeń, jak i systematyczność udziału ucznia w zajęciach oraz jego udział w działaniach podejmowanych przez szkołę na rzecz kultury fizycznej.

Każda szkoła, uwzględniając wymagania określone w podstawie programowej, jak też możliwości kadrowe i organizacyjne oraz zgodnie z potrzebami i zainteresowaniami uczniów, rozwija własną ofertę programową w odniesieniu do zajęć wychowania fizycznego, w tym zajęć pozalekcyjnych. Do współpracy w realizacji szkolnej oferty zajęć dla uczniów włączane są związane ze sportem instytucje samorządowe i stowarzyszenia. Za organizację wszystkich obowiązkowych zajęć wychowania fizycznego, zarówno organizowanych jako zajęcia lekcyjne, jak i pozalekcyjne odpowiada dyrektor szkoły.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2011 r. w sprawie dopuszczalnych form realizacji obowiązkowych zajęć wychowania fizycznego 4 , dyrektor szkoły przygotowuje propozycję zajęć do wyboru przez uczniów, uwzględniając:

- potrzeby zdrowotne uczniów, ich zainteresowania oraz osiągnięcia w danym sporcie lub aktywności fizycznej;

- uwarunkowania lokalne;

- miejsce zamieszkania uczniów;

- tradycje sportowe środowiska lub szkoły;

- możliwości kadrowe.

Propozycję określonych zajęć, po uzgodnieniu z organem prowadzącym i po zaopiniowaniu przez radę pedagogiczną i radę szkoły lub radę rodziców, dyrektor szkoły przedstawia do wyboru uczniom.

Umożliwienie organizacji zajęć do wyboru przez uczniów realizowanych jako zajęcia sportowe, zajęcia sprawnościowo-zdrowotne, zajęcia taneczne lub aktywna turystyka zdecydowanie zwiększa atrakcyjność przedmiotu.

Uprzejmie wyjaśniam, że na wszystkich etapach edukacyjnych realizowany jest blok tematyczny dotyczący diagnozy sprawności i aktywności fizycznej oraz rozwoju fizycznego uczniów, uwzględniający coraz bardziej złożone wymagania w tym zakresie - w zależności od etapu, z którymi uczeń powinien umieć sobie poradzić. Np. na II etapie edukacyjnym uczeń wykonuje bez zatrzymania marszowo-biegowy test Coopera, a III etapie-uczeń wykonuje wybrany przez siebie zestaw prób do oceny wytrzymałości siły i gibkości. Uczniowie są ponadto przygotowywani do dokonywania samodzielnej oceny sprawności fizycznej.

Odnosząc się do poruszonej w interpelacji kwestii prowadzenia w klasach 2-3 szkoły podstawowej zajęć wychowania fizycznego przez nauczyciela wychowania fizycznego, uprzejmie wyjaśniam, że zgodnie z Zalecanymi warunkami i sposobem realizacji podstawy programowej edukacji wczesnoszkolnej, określonymi w cyt. rozporządzeniu w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół 5 , w klasach I-III szkoły podstawowej edukację dzieci powierza się jednemu nauczycielowi. Prowadzenie zajęć m.in. z zakresu wychowania fizycznego można również powierzyć nauczycielom posiadającym odpowiednie kwalifikacje, określone w przepisach w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli.

Zatem, zajęcia z zakresu wychowania fizycznego w klasach 1 - 3 szkoły podstawowej może prowadzić nauczyciel posiadający kwalifikacje do prowadzenia tego typu zajęć. Decyzje w tym zakresie podejmuje dyrektor szkoły w porozumieniu z organem prowadzącym.

Należy równocześnie podkreślić, że za działalność szkoły odpowiada organ prowadzący szkołę (art. 5 ust. 7 cyt. ustawy o systemie oświaty). Do zadań organu prowadzącego należy w szczególności zapewnienie warunków działania szkoły, w tym bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki oraz wyposażenie szkoły w pomoce dydaktyczne i sprzęt niezbędny do pełnej realizacji programów nauczania, programów wychowawczych oraz wykonywania innych zadań statutowych. Organ prowadzący szkołę odpowiada za urządzenia i sprzęt sportowy szkoły, który jest niezbędny do zdobycia przez uczniów umiejętności i wiadomości oraz rozwinięcia sprawności określonych w podstawie programowej.

Nawiązując do pytania dotyczącego "programu medycznego monitorowania uczniów", uprzejmie wyjaśniam, że kwestia ta nie należy do kompetencji Ministra Edukacji Narodowej.

Z informacji uzyskanych z Ministerstwa Zdrowia wynika, że koncepcje i organizacja opieki zdrowotnej nad dziećmi w wieku szkolnym w Polsce (które stanowią niemal pięciomilionową populację) na przestrzeni lat ulegały zmianom. Najpoważniejsza reorganizacja nastąpiła w 1999 r., gdy weszła w życie reforma ochrony zdrowia, która wprowadziła instytucję lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, sprawującego opiekę zdrowotną nad całą rodziną, w tym również nad dzieckiem. Przyjęte rozwiązanie zapewniło ciągłość opieki nad dzieckiem przez jednego lekarza. Wdrożony model profilaktycznej opieki zdrowotnej opracowany został z wykorzystaniem nowoczesnych założeń promocji zdrowia oraz strategii WHO "Zdrowie dla wszystkich w XXI wieku".

Prawo dzieci i młodzieży do świadczeń zdrowotnych określa ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych 6 oraz wydane na jej podstawie akty wykonawcze. Profilaktyczną opiekę zdrowotną nad dziećmi w wieku szkolnym sprawuje lekarz podstawowej opieki zdrowotnej oraz lekarz dentysta w miejscu określonym w umowie o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, w gabinetach poza szkołą. Pielęgniarka albo higienistka szkolna sprawują profilaktyczną opiekę nad uczniami w znajdującym się na terenie szkoły gabinecie profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej. W przypadku braku na terenie szkoły gabinetu profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej, profilaktyczna opieka zdrowotna sprawowana jest przez pielęgniarkę w miejscu określonym w umowie o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej.

Profilaktyczne badania lekarskie wykonywane są u wszystkich dzieci w wieku szkolnym w terminach i w zakresie, określonych w rozporządzeniach Ministra Zdrowia: w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej 7 oraz w sprawie organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą 8 .

Jednocześnie, dzieci uprawiające sport mają zagwarantowane prawo do systematycznej opieki zdrowotnej oraz badań profilaktycznych wykonywanych przez lekarza specjalistę w dziedzinie medycyny sportowej. Tryb i zakres gwarantowanych świadczeń zdrowotnych udzielanych dzieciom i młodzieży uprawiającym sport określone zostały w:

Informuję ponadto, że obowiązujące w Polsce rozwiązania legislacyjne i organizacyjne nie odbiegają od stosowanych w większości krajów Unii Europejskiej standardów opieki nad dzieckiem w wieku szkolnym. Badania lekarskie umożliwiające monitorowanie stanu zdrowia dzieci i młodzieży we wszystkich krajach europejskich - również w Polsce - odbywają się w ramach opieki profilaktycznej realizowanej na poziomie podstawowej opieki zdrowotnej, choć różny jest ich zakres i miejsce przeprowadzania. Profilaktyczne opieka zdrowotna nad dziećmi i młodzieżą jest już objęta gwarancjami państwa i jest finansowana przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Nie ma zatem podstaw, w opinii Ministerstwa Zdrowia, do wdrażania i dodatkowego finansowania ze środków publicznych innych rozwiązań w tym zakresie, niż aktualnie obowiązujące.

Równocześnie, uprzejmie informuję, że odpowiedzi na pytania: 1 i 4 zostaną udzielone bezpośrednio przez Ministra Sportu i Turystyki.