6732/2016 - Ujednolicenie zróżnicowania zakresu tematycznego oraz poziomu trudności egzaminów maturalnych

Obowiązujące przepisy dotyczące warunków i sposobu przeprowadzania egzaminów zewnętrznych są określone w ustawie o systemie oświaty oraz w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 czerwca 2015 r. 1

Egzamin maturalny od roku 2015 r. przeprowadzany jest w dwóch formułach:

- dla absolwentów liceów ogólnokształcących od roku 2015 i techników od roku 2016 - w tzw. nowej formule - według podstawy programowej 2 ;

- dla absolwentów techników z lat 2005/2006-2014/2015 i absolwentów liceów z lat 2004/2005-2013/2014 - w tzw. starej formule opartej na standardach wymagań egzaminacyjnych 3 .

Zgodnie z założeniami egzaminu maturalnego przeprowadzanego w tzw. nowej formule od roku 2015, zadania - również z biologii i chemii - zgodnie z przepisami podstawy programowej:

- są dobrane w taki sposób, aby reprezentowały różnorodne wymagania ogólne i szczegółowe z podstawy programowej,

- sprawdzają przede wszystkim umiejętności złożone, w tym umiejętność myślenia naukowego, projektowania doświadczeń i analizy wyników,

- są zróżnicowane pod względem sprawdzanych wiadomości i umiejętności, poziomu trudności, a także sposobu udzielania odpowiedzi.

Arkusze egzaminacyjne zastosowane w maju 2016 r. na egzaminie maturalnym z biologii oraz chemii na poziomie rozszerzonym w tzw. nowej formule zawierają zróżnicowane pod wieloma względami zadania, tak aby wynik egzaminu był rzetelną informacją o tym, w jakim stopniu absolwent opanował wiadomości i umiejętności opisane w podstawie programowej. Zadania sprawdzają zatem możliwie szeroki wachlarz wymagań szczegółowych opisanych w podstawie programowej dla IV etapu edukacyjnego (zakres podstawowy i rozszerzony), niektóre zadania odnoszą się do wymagań gimnazjalnych (III etap edukacyjny). Część zadań zawiera materiał źródłowy (np. tekst, wykres, rysunek, równanie reakcji, wzór, zestawienie danych fizykochemicznych), co umożliwia sprawdzenie rozumienia i umiejętności stosowania wiedzy do rozwiązywania problemów, a nie tylko zapamiętanych wiadomości.

Wymóg taki stawia przed egzaminem maturalnym podstawa programowa kształcenia ogólnego, w której wymieniono najważniejsze umiejętności zdobywane przez ucznia w trakcie kształcenia ogólnego, do których należą:

- czytanie - umiejętność rozumienia, wykorzystywania i refleksyjnego przetwarzania tekstów, w tym tekstów kultury, prowadząca do osiągnięcia własnych celów, rozwoju osobowego oraz aktywnego uczestnictwa w życiu społeczeństwa;

- myślenie matematyczne - umiejętność wykorzystania narzędzi matematyki w życiu codziennym oraz formułowania sądów opartych na rozumowaniu matematycznym;

- myślenie naukowe - umiejętność wykorzystania wiedzy o charakterze naukowym do identyfikowania i rozwiązywania problemów, a także formułowania wniosków opartych na obserwacjach empirycznych dotyczących przyrody i społeczeństwa.

Centralna Komisja Egzaminacyjna i okręgowe komisje egzaminacyjne są zobowiązane opracować arkusze egzaminacyjne w taki sposób, aby zakres wiadomości i umiejętności sprawdzanych w zadaniach egzaminacyjnych odpowiadał zakresowi, jakie zdający nabywali w trakcie nauki, określonemu we wskazanych wyżej dokumentach.

Zadania zastosowane w arkuszu egzaminacyjnym dla zdających egzamin maturalny z chemii (poziom rozszerzony) według tzw. starej formuły nie wykraczają poza zakres wymagań opisany w standardach wymagań egzaminacyjnych.

W odniesieniu do liczby zadań/poleceń w arkuszu egzaminacyjnym w tzw. starej formule wyjaśnić należy, że porównywana może być liczba poleceń, nie liczba zadań. W arkuszu według tzw. starej formuły z 2015 r. było 48 poleceń, natomiast w arkuszach z lat 2013 i 2014, odpowiednio, 50 poleceń i 43 polecenia. Arkusz z 2015 r. nie odbiegał zatem w tym zakresie od arkuszy z lat ubiegłych.

Należy mieć także na uwadze, że zgodnie z zasadami tworzenia narzędzi pomiaru dydaktycznego, w obu arkuszach zastosowano zadania o zróżnicowanym stopniu trudności - od łatwych do bardzo trudnych, które z założenia rozwiąże nieliczna grupa osób o najwyższym poziomie wiadomości i umiejętności zgodnych z dokumentem będącym podstawą przeprowadzania egzaminu. Arkusz egzaminacyjny, a właściwie wyniki, jakie za rozwiązanie zadań w nim zawartych osiągną zdający, stanowią podstawowe kryterium w procesie rekrutacji na studia wyższe. Musi on zatem różnicować zdających i dać możliwość wyłonienia grupy osób o najwyższym poziomie wiedzy.

Zadania przed zastosowaniem w arkuszu egzaminacyjnym są wielokrotnie analizowane pod kątem poprawności merytorycznej, dydaktycznej i językowej. Arkusze np. z biologii, chemii oraz matematyki użyte na tegorocznym egzaminie zostały poddane co najmniej trzem recenzjom akademickim i uzyskały rekomendację akademicką na egzamin maturalny. Pod względem konstrukcyjnym są one porównywalne do arkuszy zastosowanych w ubiegłym roku (podobna liczba zadań, podobna liczba poleceń do rozwiązania).

W procesie przygotowywania narzędzi egzaminacyjnych, tj. arkuszy z sesji majowej 2015 r. oraz arkuszy z sesji majowej 2016 r., brane było pod uwagę kryterium porównywalności. Dołożono wszelkich możliwych starań, aby stworzyć narzędzia w maksymalnym stopniu podobne; wyniki egzaminu w 2016 r. nie odbiegały od wyników egzaminu w roku 2015.

Do stworzenia każdego arkusza, zarówno w roku 2015, jak i 2016, wykorzystano wiązki zadań (subtesty), które przeszły taki sam, obwarowany licznymi zasadami, proces przygotowania. Wszystkie subtesty zostały opracowane przez ten sam zespół autorów, w tym ekspertów Centralnej Komisji Egzaminacyjnej i okręgowych komisji egzaminacyjnych, którzy od wielu lat zajmują się przygotowywaniem egzaminu maturalnego z biologii, chemii i matematyki. Wszystkie subtesty przeszły przez wnikliwą analizę ekspertów CKE i oke podczas dwóch spotkań wartościujących, poddane zostały próbnemu zastosowaniu, recenzjom akademickim oraz nauczycielskim osób od lat współpracujących z CKE i oke, mających doskonałe rozeznanie w wymaganiach podstawy programowej kształcenia ogólnego, jak również wiedzę i doświadczenie dydaktyczne. Przed przekazaniem arkuszy do druku przeszły one również kilkuetapową weryfikację, w tym kolejną weryfikację pod kątem zgodności zadań z wymaganiami ogólnymi i szczegółowymi określonymi w podstawie programowej kształcenia ogólnego.

Po próbnym zastosowaniu subtestów oraz recenzjach akademickich i nauczycielskich do stworzenia obu arkuszy egzaminacyjnych wybrano te subtesty, które nie tylko uzyskały pozytywne recenzje, ale również charakteryzowały się maksymalnie zbliżonymi wskaźnikami statystycznymi uzyskanymi w wyniku przeprowadzenia próbnego zastosowania zadań, w szczególności wskaźnikami średniej łatwości subtestu oraz rzetelności.

Centralna Komisja Egzaminacyjna oraz okręgowe komisje egzaminacyjne, wraz ze współpracującymi z tymi instytucjami ekspertami, recenzentami, w tym recenzentami akademickimi, dokładają wszelkich starań, aby przygotowywać narzędzia egzaminacyjne możliwie najwyższej jakości, zgodnie z przepisami obowiązującego prawa, w trosce o dobro zdających oraz przekazywać interesariuszom, w tym - w przypadku egzaminu maturalnego - szkołom wyższym, rzetelne wyniki egzaminacyjne.

Ponadto uprzejmie informuję Pana Posła, że zgodnie z art. 169 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym 4 , podstawę przyjęcia na studia pierwszego stopnia lub jednolite studia magisterskie stanowią wyniki egzaminu maturalnego. O tym, jakie wyniki egzaminu maturalnego stanowią podstawę przyjęcia na studia decyduje autonomicznie senat uczelni.