6559/2016 - Kwalifikacje dla kandydatów na wychowawców wypoczynku.

W 2016 r. wypoczynek dzieci i młodzieży organizowany był na podstawie nowych regulacji prawnych tj. 1 2

W nowych przepisach dotyczących wypoczynku Ministerstwo Edukacji Narodowej wprowadziło m.in. definicję wypoczynku podlegającego obowiązkowemu zgłoszeniu do kuratora oświaty, określiło zasady nadzoru kuratora oświaty nad wypoczynkiem organizowanym w kraju, nadzoru nad wypoczynkiem organizowanym za granicą, postępowania osób kontrolujących, postępowania w przypadku zaistnienia wypadku lub innego zdarzenia stanowiącego zagrożenie dla życia lub zdrowia uczestnika wypoczynku, sankcje karne za organizację wypoczynku bez umieszczenia zgłoszenia wypoczynku w publicznej bazie wypoczynku, jak również za organizowanie wypoczynku z rażącym naruszeniem przepisów prawa.

Nowe rozwiązanie dotyczące wprowadzenia sankcji dla nierzetelnych organizatorów wypoczynku (rozdz. 9a ww. ustawy) umożliwiło nałożenie kary w postaci grzywny:

* za organizację tzw. "dzikich wypoczynków", czyli takich które nie zostały zgłoszone przez organizatorów;

* za niepoinformowanie kuratora oświaty o zmianach okoliczności objętych zgłoszeniem wypoczynku, co w szczególnych przypadkach może skutkować brakiem możliwości skutecznego przeprowadzenia kontroli (zmiana terminu wypoczynku, adresu, kadry wypoczynku i jej kwalifikacji).

Celem nowelizacji ustawy było zwiększenie bezpieczeństwa dzieci i młodzieży podczas wypoczynku, wzmocnienie nadzoru nad wypoczynkiem, zapewnienie odpowiedniej opieki wychowawczej uczestnikom wypoczynku (kierownika wypoczynku, wychowawców wypoczynku oraz specjalistów do prowadzenia zajęć) oraz szerszego zakresu informacji dla użytkowników elektronicznej bazy wypoczynku, w szczególności dla rodziców.

W związku z powyższym, jednym z głównych zagadnień objętych procesom nowelizacji przepisów ustawy i rozporządzenia była część dotycząca bezpiecznych i higienicznych warunków wypoczynku, w tym kwalifikacji kadry wypoczynku (kierownika wypoczynku, wychowawców wypoczynku oraz specjalistów do prowadzenia zajęć), programu kursu na kierownika wypoczynku oraz programu kursu na wychowawcę wypoczynku, ich formę i wymiar zajęć oraz nadzoru nad kursami na kierownika i wychowawcę wypoczynku sprawowanego przez kuratora oświaty właściwego dla miejsca organizacji kursu.

Określenie warunków dotyczących pełnienia funkcji kierownika i wychowawcy wypoczynku miało na celu ujednolicenie wymagań stawianych osobom pełniącym funkcje kierownika i wychowawcy wypoczynku, dostosowanie kwalifikacji tych osób do potrzeb dzieci i młodzieży.

Natomiast określenie uprawnień kadry prowadzącej wykłady lub zajęcia praktyczne przyczyni się do realizacji programu w sposób profesjonalny i kompetentny przez osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje, co w konsekwencji ma zapewnić fachowa wiedzę i podniesienie kompetencji kadry wychowawców wypoczynku.

Odnosząc się do poruszonej przez Panią Poseł kwestii dotyczącej niskich wymogów kwalifikacji dla kandydatów na wychowawców wypoczynku, oraz ich młodego wieku uprzejmie informuję, że nowelizacja przepisów przyczyni się do sukcesywnego zwiększania kompetencji kadry wychowawców oraz nabywania niezbędnej wiedzy do zapewnienia bezpieczeństwa dzieciom i młodzieży podczas wypoczynku. Dotyczy to również osób, które dopiero zdobywają doświadczenie i praktykę niezbędną w pracy z dziećmi i młodzieżą podczas wypoczynku. Nadmieniam, że na podstawie informacji napływających do Ministerstwa Edukacji Narodowej, nie można jednoznacznie stwierdzić, że osoby będące w wieku 18 - 19 lat i ich małe doświadczenie są przyczyną nieprawidłowości podczas organizacji wypoczynku dzieci i młodzieży. Ponadto, należy mieć na uwadze, że w uzasadnionych przypadkach organizator wypoczynku ma możliwość dokonywania zmiany kadry wypoczynku, celem zapewnienia prawidłowej realizacji programu wypoczynku.

W ostatnim czasie zauważa się coraz wyższy poziom ofert kierowanych do dzieci i młodzieży przez organizatorów wypoczynku.

Wypoczynek organizowany jest zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy i rozporządzenia z dostosowaniem kadry do poszczególnych form wypoczynku oraz jego specyfiki (np. w miejscu zamieszkania, wyjazdu w kraju, wyjazdu za granicę, rajdu, biwaku, innych form), wieku uczestników wypoczynku oraz ich potrzeb, w tym specjalnych potrzeb edukacyjnych (np. wynikających z rodzaju niepełnosprawności), niezbędnych kwalifikacji wynikających z miejsca lub specyfiki organizowanego wypoczynku zarówno zimowego, jak i letniego (w górach, nad morzem, na morzu, nad jeziorem na jeziorze, na pływalni, wspinaczkowy, itp.).

Pojawiające się coraz liczniejsze możliwości wyboru przez rodziców i dzieci różnorodnych ciekawych i nowatorskich form wypoczynku, skierowanych do różnych grup odbiorców, w tym m.in. do dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, zobowiązują organizatorów wypoczynku do poszukiwania i zatrudnienia wychowawców z coraz wyższymi kwalifikacjami i umiejętnościami, w tym również z innymi specjalistycznymi uprawnieniami, umiejętnościami, gwarantującymi wysoki poziom realizacji zajęć przygotowanych do dzieci i młodzieży.

Kadra zatrudniona podczas wypoczynku musi spełniać wymogi określone w przepisach ustawy i rozporządzenia. Zgodnie z ww. przepisami wychowawcą wypoczynku może być osoba, która:

* spełnia warunek, o którym mowa w art. 92p ust. 1a ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty 3 ;

* ukończyła 18 lat;

* posiada co najmniej wykształcenie średnie;

* ukończyła kurs na wychowawcę wypoczynku;

Warunek, o którym mowa w pkt 4, nie dotyczy:

* nauczycieli,

* osób pracujących z dziećmi w placówkach wsparcia dziennego lub placówkach opiekuńczo-wychowawczych, które posiadają wykształcenie określone w art. 26 ust. 1 pkt 1 lit. a lub w art. 98 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej,

* instruktorów harcerskich w stopniu co najmniej przewodnika lub równoważnym nadanym w organizacji harcerskiej funkcjonującej w Rzeczypospolitej Polskiej albo w stopniu równoważnym nadanym w organizacji harcerskiej funkcjonującej w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stronie umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej,

* osób, które uzyskały tytuł trenera i instruktora sportu na podstawie ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz. U. z 2014 r. poz. 715 oraz z 2015 r. poz. 1321), w brzmieniu obowiązującym przed dniem 23 sierpnia 2013 r.,

* do dnia 31 sierpnia 2017 r. nie dotyczy przodowników turystyki kwalifikowanej oraz instruktorów Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego.

Pozostawiony warunek ukończenia 18 lat życia przez kandydata na wychowawcę wypoczynku, dotyczy przede wszystkim kadr organizacji harcerskich organizujących wypoczynek dla dzieci i młodzieży zrzeszonych w tych organizacjach.

W przypadku nowelizacji przepisów cytowanej ustawy warunki stawiane wychowawcom, w tym dotyczące wieku kandydatów na wychowawców, poddane zostaną szczegółowej analizie i konsultacjom m.in. z podmiotami organizującymi wypoczynek oraz kuratoriami oświaty.

W znowelizowanych przepisach ustawy i rozporządzenia uregulowane zostały również kwestie dotyczące organizowania kursów na kierownika i wychowawcę wypoczynku.

Określono także właściwość kuratora oświaty wydającego zgodę na prowadzenie kursów, która dotychczas nie była określona. Określono zasady wydawania ww. zgody na przeprowadzenie kursów.

Zgoda będzie udzielana na czas nie dłuższy niż rok po zapewnieniu przez organizatora:

* bazy dydaktycznej umożliwiającej realizację programu kursów,

* kadry posiadającej odpowiednie przygotowanie do prowadzenia zajęć,

* programu kursu zgodnego z programem kursu określonym w rozporządzeniu.

Określono zawartość wniosku o wydanie zgody. Do wniosku organizator będzie dołączał:

* wykaz kadry prowadzącej zajęcia wraz z kopią dokumentów potwierdzających posiadane przez nią przygotowanie,

* programy kursów,

* kopię dokumentu określającego status prawny organizatora kursów.

Informacje te umożliwią kuratorowi oświaty ocenę przygotowania organizatora do przeprowadzenia kursu, zapewniającego jakość szkolenia jego uczestnikom.

Ponadto określone zostały obowiązki organizatora kursów. Kurs na kierownika lub wychowawcę wypoczynku kończy się egzaminem sprawdzającym wiedzę i umiejętności uczestnika kursu. Po ukończeniu kursu i uzyskaniu pozytywnego wyniku z egzaminu uczestnik kursu otrzymuje zaświadczenie o ukończeniu kursu na kierownika wypoczynku albo wychowawcę wypoczynku, wydane przez organizatora kursu.

W przepisach określone zostały również zasady nadzoru nad prowadzeniem kursów, w tym przeprowadzania kontroli w miejscu prowadzenia kursów.

Kurator oświaty właściwy ze względu na miejsce prowadzenia kursu w ramach nadzoru kontroluje prowadzenie kursu w miejscu jego organizacji, może żądać dokumentacji kursu oraz występować do organizatora kursu o informacje związane z organizacją i przebiegiem kursu. Dotychczas kwestie dotyczące nadzoru nad organizacją i prowadzeniem kursów, w tym prowadzeniem kontroli, nie były uregulowane.

Osoby upoważnione przez kuratora oświaty do przeprowadzenia kontroli mają prawo wstępu do pomieszczeń, w których przeprowadzany jest kurs, wglądu do prowadzonej dokumentacji, sporządzania jej kopii oraz żądania udzielenia ustnych lub pisemnych wyjaśnień dotyczących organizacji kursu. Organizator kursu oraz kadra kursu są obowiązani udzielać osobie przeprowadzającej kontrolę wszelkich potrzebnych informacji, a także zapewnić jej warunki sprawnego przeprowadzenia kontroli. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w prowadzeniu kursu, w tym prowadzenia kursu niezgodnie z warunkami wydanej zgody, kurator oświaty nakazuje usunięcie nieprawidłowości w wyznaczonym terminie lub cofa wydaną zgodę, w drodze decyzji administracyjnej.

Wprowadzone przepisy zawierają szereg rozwiązań, które umożliwiły już w bieżącym roku wdrożenie zmian, które bez wątpienia przyczynią się do optymalizacji działań podejmowanych zarówno przez kuratorów oświaty, jak również organizatorów wypoczynku i organizatorów kursów na kierownika i wychowawcę wypoczynku.

W konsekwencji działania te będą miały wpływ na prawidłowy rozwój kandydatów na wychowawców wypoczynku, nabycie przez nich nowych umiejętności oraz nowoczesnej, aktualnej i niezbędnej wiedzy na temat prawidłowo organizowanego wypoczynku, w tym pracy wychowawczej z dziećmi i młodzieżą podczas wypoczynku.

Ponadto, wprowadzone zmiany m.in. w programach kursów na wychowawcę wypoczynku obejmowały doprecyzowanie tematów realizowanych na kursach w ramach poszczególnych bloków tematycznych, m.in. program został uzupełniony o temat dotyczący organizacji zajęć dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym wynikającymi z niepełnosprawności, niedostosowania społecznego i zagrożenia niedostosowaniem społecznym, wprowadzono pojęcie pracy na zasadach wolontariatu, natomiast w bloku dotyczącym życia i zdrowia uczestników wypoczynku tematyka kursu została uzupełniona o przepisy dotyczące bezpieczeństwa, w tym zasady postępowania w przypadku czynów karalnych popełnianych przez nieletnich oraz wykroczeń i przestępstw popełnianych przez opiekunów (4 godziny wykładów i zajęć praktycznych). Dodatkowo został wyodrębniony temat "pierwsza pomoc z wykorzystaniem sprzętu do ćwiczeń udzielania pierwszej pomocy, w tym zestawu do podstawowych zabiegów resuscytacyjnych (m.in. fantom, defibrylator)" (4 godziny zajęć praktycznych).

Do programu kursu na kierownika wypoczynku również został wprowadzony temat dotyczący zasad postępowania w przypadku czynów karalnych popełnianych przez nieletnich oraz wykroczeń przestępstw popełnianych przez opiekunów oraz pierwszej pomocy z wykorzystaniem sprzętu do ćwiczeń udzielania pierwszej pomocy, w tym zestawu do podstawowych zabiegów resuscytacyjnych (m.in. fantom, defibrylator).

Działania te w sposób zasadniczy przyczynią się do zwiększenia wiedzy i umiejętności wszystkich kandydatów na wychowawców wypoczynku dzieci i młodzieży.

W 2016 r. w związku z wejściem w życie nowych przepisów ustawy o systemie oświaty i rozporządzenia w sprawie wypoczynku dzieci i młodzieży, w Ministerstwie Edukacji Narodowej zaplanowane zostały dwa szkolenia dla pracowników kuratoriów oświaty, celem przekazania najistotniejszych informacji o znowelizowanych przepisów z zakresu wypoczynku dzieci i młodzieży. Kuratorzy oświaty również przeprowadzili akcje informacyjne dla organizatorów wypoczynku w poszczególnych województwach oraz udostępnili na swoich stronach szereg informacji, ważnych dla wszystkich interesariuszy, w tym wychowawców wypoczynku.

Ponadto, Ministerstwo Edukacji Narodowej zaktualizowało Poradnik pn. "Bezpieczny wypoczynek", którego wersję elektroniczną zamieściło na stronie internetowej MEN z możliwością nieodpłatnego pobrania przez osoby zainteresowane.

Celem powyższych działań było upowszechnienie zmian wprowadzonych w przepisach prawa, zmierzających do optymalizacji jakości wypoczynku dzieci i młodzieży, w tym w szczególności zwiększenia bezpieczeństwa uczestników wypoczynku.

Ministerstwo Edukacji Narodowej we współpracy z kuratoriami oświaty prowadzi stały monitoring w zakresie realizacji działań związanych z wypoczynkiem dzieci i młodzieży, w tym m.in. poprzez nadzór nad jego organizacją oraz sprawozdawczość z przebiegu wypoczynku na terenie poszczególnych województw.