4560/2016 - Wydłużenie edukacji wczesnoszkolnej do czterech lat.

Celem planowanej reformy, w obliczu katastrofalnego niżu demograficznego, jest m.in. uratowanie potencjału polskiej edukacji, ponowne wprowadzenie cykliczności etapów szkolnych, dokonanie zmian programowych, tak, aby stworzyć system oświatowy na miarę XXI wieku.

Zgodnie z założeniami zmian w systemie oświaty przedstawionymi w dniu 27 czerwca br. w Toruniu przez Minister Edukacji Narodowej, docelową strukturą szkolnictwa będzie m.in. 8-letnia szkoła powszechna i 4-letnie liceum ogólnokształcące. Według założeń, 8-letnia szkoła powszechna będzie obejmowała klasy I-III (edukacja realizowana w formie kształcenia zintegrowanego), klasa IV (edukacja propedeutyczna - wprowadzająca w nauczanie przedmiotowe), klasy V-VIII (nauczanie przedmiotowe). Założeniem jest, aby szkoła łagodnie wprowadzała uczniów w świat wiedzy, dbając o ich harmonijny rozwój intelektualny, etyczny, emocjonalny, społeczny i fizyczny. Dla zapewnienia ciągłości i skuteczności pracy wychowawczej możliwe będzie, aby nauczyciel-wychowawca klasy I-III opiekował się danym oddziałem również w IV klasie. Mając na uwadze, iż osobą odpowiedzialną za organizację szkoły jest bezpośrednio jej dyrektor, decyzja o powierzeniu wychowawstwa klas poszczególnym nauczycielom, w tym także w klasie IV, pozostaje w kompetencji dyrektora szkoły. Zmiany te będą miały charakter ewolucyjny i rozpoczną się w roku szkolnym 2017/2018.

Podjęte działania zmierzające do zmiany w systemie oświaty zakładają stopniowe wygaszanie gimnazjów. Nie spowodują one zmniejszenia liczby uczniów a wyłącznie zmianie ulegnie miejsce kontynuacji nauki, w związku z czym nauczyciele obecnie zatrudnieni w szkołach będą niezbędni do prowadzenia zajęć w szkołach nowego systemu. W Ministerstwie Edukacji Narodowej opracowane zostaną przepisy, które będą chroniły miejsca pracy nauczycieli.

O jakości przygotowania merytorycznego nauczycieli stanowi w istotnej części sposób ich kształcenia w trakcie studiów. Reguły kształcenia nauczycieli określa rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 17 stycznia 2012 r. w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela (Dz. U. poz. 131).

Zgodnie z przepisami ww. rozporządzenia uczelnie prowadzą kształcenie przygotowujące do wykonywania zawodu nauczyciela na studiach oraz studiach podyplomowych.

Przygotowanie, o którym mowa obejmuje obowiązkowe przygotowanie w zakresie:

- merytorycznym do nauczania przedmiotu lub prowadzenia zajęć - zapewniającym przygotowanie merytoryczne - zgodnie z opisem efektów kształcenia dla realizowanego kierunku studiów,

- psychologiczno-pedagogicznym - obejmującym ogólne przygotowanie psychologiczno-pedagogiczne, przygotowanie do nauczania na danym etapie edukacyjnym lub etapach edukacyjnych i praktykę,

- dydaktycznym - obejmującym podstawy dydaktyki, dydaktykę przedmiotu (rodzaju zajęć) na danym etapie edukacyjnym lub etapach edukacyjnych i praktykę.

Przygotowanie merytoryczne do wykonywania zawodu nauczyciela w przedszkolu (edukacja przedszkolna) oraz do nauczania w klasach I-III szkoły podstawowej (I etap edukacyjny) jest realizowane na studiach w zakresie pedagogiki lub innych zapewniających przygotowanie do pracy w obszarze edukacji elementarnej, których efekty kształcenia uwzględniają nabycie podstawowej wiedzy i umiejętności z zakresu języka polskiego, matematyki oraz przyrody (w tym umiejętności tworzenia tekstów, prowadzenia rozumowań matematycznych, ilustracji zjawisk przyrody za pomocą doświadczeń). Nabycie tych kompetencji jest warunkiem przystąpienia do przygotowania dydaktycznego do realizacji podstawy programowej wychowania przedszkolnego i podstawy programowej kształcenia ogólnego dla I etapu edukacyjnego. Kształcenie obejmuje jednoczesne przygotowanie do wykonywania zawodu nauczyciela w przedszkolu oraz do nauczania w klasach I-III szkoły podstawowej.

Rozporządzenie szczegółowo reguluje zakres treści przygotowania merytorycznego i psychologiczno-pedagogicznego nauczycieli przedszkoli i I etapu edukacyjnego (klasy I-III szkoły podstawowej). Za przygotowanie do wykonywania zawodu nauczyciela z uwzględnieniem ww. przepisów odpowiedzialne są szkoły wyższe.

Biorąc jednak pod uwagę warunki demograficzne i strukturę wiekową zatrudnionych w Polsce nauczycieli (średnia wieku czynnych zawodowo nauczycieli to 43 lata) 1 skutecznie podnosić jakość przygotowania nauczycieli można poprzez doskonalenie czynnej kadry pedagogicznej. Stąd istotna jest rola doskonalenia zawodowego czynnych nauczycieli, prowadzonego przez placówki doskonalenia nauczycieli.

W ostatnim okresie do przepisów prawa dotyczących funkcjonowania placówek doskonalenia nauczycieli wprowadzono dwie istotne zmiany, które pozwolą angażować placówki doskonalenia nauczycieli do działań wspierających system edukacji. Zmiany wprowadzane w tym systemie, tj.:

- wbudowano w działania publicznych placówek doskonalenia nauczycieli stały mechanizm zobowiązujący je do organizowania i prowadzenia doskonalenia zawodowego nauczycieli w zakresie wynikającym z kierunków polityki oświatowej, ustalanych na każdy rok szkolny przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania,

- wzmocniono skuteczność oddziaływań organu nadzoru pedagogicznego nad pracą publicznych placówek doskonalenia nauczycieli poprzez wprowadzenie w ustawie o systemie oświaty 2 wymogu opiniowania przez kuratora oświaty planów pracy publicznych placówek doskonalenia nauczycieli.

Oznacza to, że publiczne placówki doskonalenia nauczycieli mają obowiązek udostępniania nauczycielom oferty form doskonalenia obejmującej zagadnienia związane z problematyką, która jest najistotniejsza z punktu widzenia polityki oświatowej państwa. Przygotowane na dany rok szkolny formy doskonalenia nauczycieli publicznych placówek doskonalenia muszą obejmować zagadnienia wynikające z kierunków realizacji polityki oświatowej państwa, a obowiązkiem kuratora oświaty jest wyrażanie opinii na temat spełnienia przez placówkę obowiązków wynikających z ww. przepisów.

Prowadzenie doskonalenia zawodowego nauczycieli jest też zadaniem doradców metodycznych. Od momentu przekazania obowiązków związanych z organizacją doradztwa metodycznego jednostkom samorządu terytorialnego, tj. od 2000 r. liczba doradców metodycznych systematycznie spada. W 2015 r. zadania doradcy metodycznego na terenie kraju realizowało 905 nauczycieli. Dostęp nauczycieli do doradztwa metodycznego jest bardzo nierównomierny zarówno ze względu na liczbę nauczycieli przypadających na jednego doradcę jak i ze względu na rozkład specjalności nauczycielskich doradców metodycznych.

Ministerstwo Edukacji Narodowej planuje podjęcie działań służących zwiększeniu liczby doradców metodycznych w taki sposób, aby zapewnić równomierny, w pełnym (przedmiotowym) zakresie, dostęp do doradztwa metodycznego dla nauczycieli wszystkich typów publicznych szkół i placówek. Dostęp do pomocy doradców metodyczny pozwoli nauczycielom nauczania zintegrowanego na stałe i systematyczne podnoszenie swojej wiedzy merytorycznej i umiejętności metodycznych w trakcie ich codzienne pracy zawodowej.

Elementem sprzyjającym wsparciu czynnych zawodowo nauczycieli jest także obowiązek (od 2016 r.) prowadzenia przez placówki doskonalenia nauczycieli i doradców metodycznych sieci współpracy i samokształcenia dla nauczycieli. W ramach sieci możliwe jest organizowanie doskonalenia w różnych formach obejmujących zarówno spotkania z udziałem zewnętrznych ekspertów (np. wykłady, warsztaty, konsultacje grupowe), jak i wszelkie formy inicjowane przez organizatora i prowadzącego sieć (np. organizowanie lekcji pokazowych, omawianie dobrych praktyk, wspólne poszukiwanie optymalnych rozwiązań bieżących problemów dydaktycznych i wychowawczych). Sieci mogą mieć charakter przedmiotowy (np. dla nauczycieli nauczania zintegrowanego) lub problemowy (np. w zakresie problematyki wychowawczej).

Reasumując, w najbliższym czasie będą przygotowane projekty zmian w ustawie o systemie oświaty i zmian podstawy programowej kształcenia ogólnego, a tym samym aktów wykonawczych do ustaw - w tym dotyczące m.in. ustroju szkolnego, etapów wprowadzania zmian, ramowych planów nauczania, programów nauczania. Proponowane szczegółowe zmiany będą następnie poddane dalszym konsultacjom społecznym i uzgodnieniom.