4495/2016 - Zmiany w systemie oświaty.

Celem planowanej reformy, w obliczu katastrofalnego niżu demograficznego, jest m.in. uratowanie potencjału polskiej edukacji, ponowne wprowadzenie cykliczności etapów szkolnych, dokonanie zmian programowych tak, aby stworzyć system oświatowy na miarę XXI wieku.

Mimo drastycznego spadku liczby uczniów, liczba gimnazjów rośnie. Sytuacja ta prowadzi do powstania trudności finansowania gimnazjów. Ze względu na niż demograficzny w ostatnich latach łączono szkoły w zespoły gimnazjów i szkół podstawowych, co było niezgodne z założeniami powstania gimnazjum. Ponadto wprowadzenie gimnazjów i przedłużenie o rok nauki według tego samego programu nie zaowocowało - jak oczekiwano - wyrównaniem osiągnięć szkolnych młodzieży z różnych środowisk.

Genezą zmian w gimnazjach jest także diagnoza obecnego stanu liceów, które nie kształcą uczniów z pogłębioną wiedzą ogólną, czego oczekują uczelnie wyższe. Po wdrożeniu nowej podstawy programowej licea przestały kształcić na poziomie ogólnym, dlatego zmiany w tym zakresie są niezbędne.

Ustalono również, że wśród uczniów zmieniających typ szkoły wyniki edukacyjne są bardzo słabe, a motywacja i samoocena na bardzo niskim poziomie. Dlatego też należy zadbać o spójność systemu edukacji.

W związku z tym - po pierwsze - przywrócony został obwiązek szkolny dla dzieci 7 - letnich, by zminimalizować ryzyko porażek na starcie szkolnym.

Drugą determinantą jest wygaszanie gimnazjów poprzez przekształcanie ich w klasy VII-VIII szkoły powszechnej i docelowo utworzenie poziomu gimnazjalnego w szkole powszechnej w ramach klas V-VIII.

Wygaszanie gimnazjów odbywać się będzie stopniowo, ewolucyjnie i z pełnym poszanowaniem uwag i doświadczeń środowiska szkolnego.

Zmiany te będą miały charakter ewolucyjny, także ze względu na konieczność przygotowania zmian w aktach wykonawczych do ustawy o systemie oświaty.

Mówiąc o reformie, należy podkreślić, że nastąpi także zmiana podstaw programowych oraz zwiększenie liczby godzin m.in. historii, fizyki i chemii. Oznacza to, że obawy nauczycieli pracujących teraz w gimnazjach nie są zasadne. Nie przewidujemy zwolnień nauczycieli. Przejdą oni do pracy albo do szkół powszechnych, albo liceów, bo przecież w tych szkołach zwiększy się nie tylko liczba lat nauki, także liczba godzin.

Dodatkowo wyjaśniam, że liczba zatrudnianych nauczycieli jest powiązana z liczbą dzieci. Gdy zauważalny jest spadek liczby uczniów, zmniejsza się również, ale znacznie wolniej, liczba zatrudnionych nauczycieli. Ze względu na niż demograficzny w ostatnich latach łączono szkoły w zespoły gimnazjów i szkół podstawowych. Szkoły wykazywały potrzebę łączenia placówek w zespoły szkół, argumentując to m.in. potrzebami edukacyjnymi, wychowawczymi, bezpieczeństwem uczniów, drogą dziecka do szkoły.

Jednocześnie należy zauważyć, że zarówno w przypadku szkół podstawowych jak i gimnazjów organami prowadzącymi te szkoły są gminy. Ewentualne zmiany organizacji pracy szkół dotyczyć więc będą tego samego "pracodawcy", co oznacza, że może mieć raczej miejsce zmiana miejsca świadczenia pracy niż zwolnienia. Ze względu na nadchodzący niż demograficzny może nastąpić zmniejszenie liczby oddziałów na danym poziomie nauczania, co wpłynie na zmianę organizacji pracy szkoły. Nie jest to jednak efekt planowanych zmian, a wyłącznie dostosowywanie organizacji pracy szkoły do potrzeb środowiskowych.

Podjęte działania nie spowodują zmniejszenia liczby uczniów, a wyłącznie zmianie ulegnie miejsce kontynuacji nauki, w związku z czym nauczyciele obecnie zatrudnieni w gimnazjach będą niezbędni do prowadzenia zajęć w szkołach nowego systemu. W Ministerstwie Edukacji Narodowej opracowane zostaną przepisy, które będą chroniły miejsca pracy nauczycieli.

W najbliższym czasie przygotowane zostaną projekty zmian w ustawie o systemie oświaty i zmian podstawy programowej kształcenia ogólnego, a tym samym aktów wykonawczych do ustaw - w tym dotyczące m.in. ustroju szkolnego, etapów wprowadzania zmian, ramowych planów nauczania, programów nauczania. Proponowane szczegółowe zmiany będą następnie poddane dalszym konsultacjom społecznym i uzgodnieniom.

Pragnę dodać, że wprowadzenie zmian będzie wieloletnim procesem, który będzie przeprowadzany etapami w sposób najmniej obciążający uczniów, z jednoczesnym zapewnieniem im poczucia bezpieczeństwa. Przy opracowywaniu zmian struktury szkolnictwa zostanie również wzięta pod uwagę obecna infrastruktura szkół.

Poziom finansowania ww. zmian może zostać określony po przygotowaniu szczegółowej koncepcji. Zgodnie z art. 28 ust. 5 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 198) część oświatowa subwencji ogólnej jest ustalana z uwzględnieniem realizowanych przez samorząd terytorialny zadań oświatowych. Zmiana poziomu dochodów jednostek samorządu terytorialnego, w tym zmiana kwoty subwencji oświatowej na kolejne lata, będzie adekwatna do zmiany zadań oświatowych, w tym również do zmian w zakresie ustroju szkolnego.

Nawiązując do pytania dotyczącego przygotowania podstaw programowych, uprzejmie informuję, że zakończona w czerwcu 2016 r. ogólnokrajowa debata oświatowa pn. "Uczeń. Rodzic. Nauczyciel. Dobra zmiana" pozwoliła określić strategiczne kierunki zmian w systemie oświaty, w tym zmiany programowe.

Kolejnym etapem procesu zmian będą prace ekspertów, którzy w zespołach tematycznych określą szczegółowy zakres regulacji dla kluczowych obszarów systemu edukacji, w tym dla podstaw programowych.

Dopiero wówczas możliwe będzie ostateczne sformułowanie projektu rozporządzenia w sprawie podstawy programowej, która będzie wdrażana stopniowo od roku szkolnego 2017/18.

Odpowiadając na pytanie dotyczące zakupu nowych podręczników w związku z nowopowstałymi klasami VII -VIII w szkołach podstawowych oraz branżowymi szkołami, uprzejmie informuję, że zmiany w zakresie ustroju szkolnego są obecnie na etapie opracowywania szczegółowych rozwiązań. Po przygotowaniu projektu ustawy wprowadzającego nowy ustrój szkolny zostanie on poddany konsultacjom publicznym oraz procesowi opiniowania. Wszystkie uwagi i postulaty zgłaszane podczas konsultacji zostaną przeanalizowane pod kątem możliwości wprowadzenia zmian do projektu ustawy w kolejnych latach. Zapewnienie bezpłatnego dostępu do podręczników, materiałów edukacyjnych lub materiałów ćwiczeniowych przeznaczonych do obowiązkowych zajęć edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego dotyczy uczniów realizujących obowiązek szkolny w obecnym ustroju szkolnym w szkołach podstawowych i gimnazjach, a w kolejnych latach ma także dotyczyć uczniów realizujących obowiązek szkolny w ośmioletnich szkołach powszechnych.