3287/2016 - Przedłużenie obowiązywania przepisu art. 32 tzw. ustawy okołobudżetowej z 2015 r.

Do Ministerstwa Edukacji Narodowej wpływały informacje z różnych źródeł, w tym też od dyrektorów szkół oraz rodziców uczniów niepełnosprawnych i fundacji, dotyczące potrzeby funkcjonowania rozwiązania przyjętego w roku 2015 (art. 32 ustawy okołobudżetowej na rok 2015 1 oraz jego kontynuacji na rok 2016 2 ). Ww. uwagi podkreślały istotną rolę funkcjonowania przepisów wskazujących na konieczność wydatkowania przez jednostki samorządu terytorialnego na realizację zadań oświatowych wobec uczniów z niepełnosprawnością, kwoty nie mniejszej niż otrzymana na ten cel z podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla j.s.t. Z otrzymywanych sygnałów wielokrotnie wynikało, że rozwiązania prawne dotyczące ww. przepisu, wychodziły naprzeciw problemom związanym z finansowaniem kształcenia specjalnego dzieci i młodzieży niepełnosprawnej w przedszkolach, szkołach i placówkach publicznych.

Ministerstwo Edukacji Narodowej otrzymywało również informacje od samorządów o trudnościach w interpretacji przedmiotowego przepisu jak i wskazujące na znaczny zakres prac obsługowych związanych z realizacją tych przepisów. Niemniej jednak nie należy zapominać o właściwym celu przedmiotowego przepisu, tj. o potrzebie wsparcia uczniów niepełnosprawnych i zapewnienia im odpowiedniego do potrzeb poziomu kształcenia specjalnego. Trudności w jego stosowaniu nie mogą stawać na drodze w zabezpieczeniu specjalnych potrzeb edukacyjnych dzieci i młodzieży z niepełnosprawnościami. Do ministerstwa docierają sygnały od środowisk zajmujących się tematyką osób niepełnosprawnych podkreślające pozytywny wpływ przedmiotowego przepisu na poziom kształcenie specjalnego oraz wskazujące na dalszą potrzebę istnienia tego rodzaju uregulowań.

Przedmiotowy przepis uświadomił władzom samorządowym, jak duża część środków subwencji generowana jest przez system wag w ramach algorytmu podziału subwencji na uczniów z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego oraz jakie środki pozostają w dyspozycji samorządu w celu właściwego zaspokojenia potrzeb uczniów z niepełnosprawnościami.

Ostatecznie MEN zgłosiło potrzebę uwzględnienia w projektowanej ustawie o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2016, regulacji prawnych wskazujących na obowiązek jednostek samorządu terytorialnego wydatkowania środków w wysokości nie niższej niż zostały naliczone w subwencji oświatowej na realizację zadań wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy. Dzięki temu zwiększona część subwencji oświatowej będzie przekazywana do szkoły, do której uczęszcza uczeń posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. Należy zauważyć, że zadania szkół w zakresie organizacji kształcenia specjalnego zostały doprecyzowane w przepisach ustawy o systemie oświaty oraz w aktach wykonawczych do tej ustawy, w praktyce jednak często nie są realizowane w związku z niezapewnianiem ich finansowania przez organy prowadzące szkoły. Dyrektorzy szkół zwracają uwagę, że z jednej strony do kompetencji dyrektora przedszkola, szkoły lub placówki należy zapewnienie kształcenia specjalnego dzieci i młodzieży, zgodnie z przepisami prawa, z drugiej strony (w praktyce) bez środków finansowych na zatrudnienie specjalistów i realizację zajęć rewalidacyjnych oraz specjalistycznych, dyrektor nie jest w stanie zrealizować tych zadań.

Ponadto informuję, że analogiczna regulacja na lata kolejne wprowadzająca gwarancje przeznaczania środków na kształcenie specjalne w ramach jednostki samorządu terytorialnego została uwzględniona w projekcie ustawy o systemie oświaty przyjętym przez Radę Ministrów na posiedzeniu w dniu 31 maja 2016 r.

Jednocześnie informuję, że w 2015 r. rozpoczęto zmiany systemu finansowania kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi od doprecyzowania zasad kształcenia tej grupy uczniów. Wprowadzono dodatkowe gwarancje dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi poprzez wydanie nowego rozporządzenia w sprawie rodzajów i szczegółowych zasad działania placówek publicznych 3 oraz rozporządzenia w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym 4 . Zmiany te są jednak początkiem koniecznych zmian w kształceniu uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.

W 2016 r. w Ministerstwie Edukacji Narodowej kontynuowane są prace mające na celu zmianę przepisów prawa dotyczących podniesienia jakości kształcenia specjalnego oraz wypracowane zostaną propozycje zmian zmierzających do wprowadzenia efektywnych mechanizmów finansowania edukacji uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, zapewniających realizację potrzeb rozwojowych i edukacyjnych tych uczniów w jednostkach systemu oświaty, do których ci uczniowie uczęszczają.

Jednocześnie informuję, że podział subwencji oświatowej dokonywany jest na podstawie danych z Systemu Informacji Oświatowej wg stanu na dzień 30 września. Jeżeli rodzic dziecka nie przedstawił orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego do tego dnia to szkoła nie może wykazać go jako ucznia niepełnosprawnego, a w konsekwencji nie zostaje naliczona na to dziecko dodatkowa kwota subwencji z tytułu jego niepełnosprawności. Jednakże w sytuacji gdy dziecko uzyska orzeczenie, samorząd ma możliwość pozyskania środków z rezerwy subwencji oświatowej z tytułu wzrostu zadań związanych z uzyskaniem orzeczenia przez dziecko. Taki mechanizm finansowania dzieci niepełnosprawnych wspiera samorządy i szkoły w zapewnieniu ciągłości procesu kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.