2855/2016 - Sposób przeprowadzania egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe dla zawodowych szkół specjalnych

Kształcenie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym dostosowanie egzaminów zewnętrznych do potrzeb uczniów z niepełnosprawnością, jest obiektem szczególnego zainteresowania Ministra Edukacji Narodowej.

W obecnym stanie prawnym, kształcenie ucznia z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim 1 posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, odbywa się w oparciu o podstawę programową kształcenia ogólnego 2 dla szkoły podstawowej, gimnazjum oraz szkoły ponadgimnazjalnej danego typu (zasadniczej szkoły zawodowej, liceum ogólnokształcącego, technikum lub szkoły policealnej) oraz odpowiednio o podstawę programową kształcenia w zawodach 3 realizowaną również przez uczniów pełnosprawnych. Realizacja przez uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim tych samych podstaw programowych - tak jak ich pełnosprawni rówieśnicy - ma umożliwić uzyskanie tej grupie uczniów kwalifikacji w danym zawodzie, na zasadzie równych szans z młodzieżą w normie intelektualnej. Dostosowanie treści i indywidualizacja procesu nauczania to zadanie oligofrenopedagogów lub innych specjalistów pracujących z uczniem o niepełnosprawności intelektualnej w stopniu lekkim. Wskazania, zalecenia i formy pracy określone zostają w indywidualnym programie edukacyjno-terapeutycznym (IPET) w celu, między innymi jak najlepszego przygotowania ucznia do zdawania egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe.

Ad. 1

Minister Edukacji Narodowej dostrzega potrzebę pogłębionej dyskusji nad problemami kształcenia uczniów niepełnosprawnych, w tym w zakresie kształcenia w zawodach.

Na początku lutego br. rozpoczęła się ogólnopolska debata o systemie oświaty organizowana pod hasłem: "Uczeń. Rodzic. Nauczyciel - Dobra zmiana". W jej ramach zaplanowano dyskusje z udziałem osób, które zgłosili się do grupy Ekspertów Dobrych Zmian w Edukacji.

Pracują oni w 16 w grupach tematycznych w tym m.in.:

- uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi,

- organizacja pomocy psychologiczno-pedagogicznej,

- kształcenie zawodowe,

- system egzaminów zewnętrznych.

Równolegle do prac Ekspertów Dobrych Zmian w Edukacji w całej Polsce organizowane są wojewódzkie debaty oświatowe. Debaty wojewódzkie mają cztery tematy przewodnie: szkolnictwo specjalne, kształcenie zawodowe, finansowanie i bezpieczeństwo. Do udziału w debatach zapraszani są nauczyciele, uczniowie, rodzice oraz wszyscy zainteresowani.

W trakcie ich trwania pojawia się wątek zmian w systemie egzaminowania wyżej wymienionych uczniów, biorący pod uwagę fakt dosyć dobrej zdawalności części praktycznej egzaminów i dużo gorszej części teoretycznej, jak również zmian w podstawie programowej kształcenia ogólnego. Należy również zwrócić uwagę na fakt, że opinie w tej kwestii są dosyć podzielone.

Pod koniec lutego br. została uruchomiona strona internetowa poświęcona debatom 4 . Zamieszczane są tam bieżące informacje dotyczące pracy ekspertów oraz podane są terminy spotkań organizowanych w różnych częściach kraju. Za pośrednictwem strony można również przesyłać swoje uwagi, wnioski i spostrzeżenia dotyczące najważniejszych tematów związanych z edukacją w Polsce.

Jednocześnie, celem intensyfikacji prac związanych z określeniem kierunków działań dotyczących m.in. kształcenia specjalnego, Minister Edukacji Narodowej powołał również Zespół do spraw specjalnych potrzeb edukacyjnych - składający się z przedstawicieli wyższych uczelni, dyrektorów i nauczycieli szkół ogólnodostępnych oraz specjalnych, z samorządowców, przedstawicieli organizacji pożytku publicznego, a także rodziców - do którego zadań należy opracowanie propozycji zmian systemowych w zakresie kształcenia dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.

Tak więc prowadzone przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w 2016 r. w całej Polsce debaty oświatowe z udziałem przedstawicieli różnych środowisk, dyskusje z ekspertami i prace ww. Zespołu mają na celu wspólne przygotowanie założeń do dalszych prac legislacyjnych.

Propozycje działań i rozwiązań dotyczących organizacji kształcenia dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym w zakresie kształcenia zawodowego, wynikające z prac zespołów eksperckich oraz debat wojewódzkich zostaną przedstawione pod koniec czerwca w ramach ogólnopolskiej debaty w Toruniu.

Wypracowane rozwiązania poddane zostaną uzgodnieniom międzyresortowym i konsultacjom publicznym, umożliwiającym pozyskanie opinii różnych środowisk, w szczególności działających na rzecz dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Zostaną udostępnione również w Biuletynie Informacji Publicznej Rządowego Centrum Legislacji 5 i Ministerstwa Edukacji Narodowej 6 .

Ad. 2

W związku z tym, iż uczniowie z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim realizują tę samą podstawę programową co ich pełnosprawni rówieśnicy, nie przygotowuje się dla tej grupy uczniów odrębnych arkuszy egzaminacyjnych. Natomiast zdający ci mogą korzystać z dostosowania warunków egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie 7 . Każdego roku szczegółowe informacje na temat możliwych dostosowań są ogłaszane w komunikacie dyrektora Centralnej Komisji Egzaminacyjnej.

Mając na względzie trudności na jakie może napotykać uczeń niepełnosprawny intelektualnie w stopniu lekkim na egzaminie potwierdzającym kwalifikacje zawodowe, MEN podejmuje działania, których celem jest rozszerzenie listy zawodów specjalnie przeznaczonych dla tej grupy uczniów.

Jednocześnie informuję, że w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego jest tylko jeden zawód - pracownik pomocniczy obsługi hotelowej - dedykowany uczniom z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim. W zawodzie tym wyodrębniona jest jedna kwalifikacja, T. 1 Wykonywanie prac pomocniczych w obiektach świadczących usługi hotelarskie. W dotychczas najliczniejszej sesji dla tej kwalifikacji, maj-lipiec 2015, przystąpiło do niej 270 osób, a zdawalność egzaminu wyniosła 84% (85% dla części pisemnej oraz 98% dla części praktycznej).

Obecnie minister właściwy do spraw oświaty i wychowania współpracuje z innymi resortami, między innymi z ministrem właściwym do spraw rolnictwa i rozwoju wsi, ministrem właściwym do spraw gospodarki, ministrem właściwym do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa i ministrem właściwym do spraw transportu, nad możliwością wprowadzenia do klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego - zawodów pomocniczych przeznaczonych dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim. Powyższa potrzeba wynika przede wszystkim z konieczności zapewnienia tej grupie młodzieży realnej możliwości uzyskania zawodu, który w przyszłości mogliby wykonywać zyskując samodzielność zawodową na rynku pracy, niezależność finansową i pełniejszą akceptację społeczeństwa, którego są pełnoprawnymi członkami.

Jednocześnie należy wziąć pod uwagę, iż w przypadku rozważenia wprowadzenia do klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego kolejnych zawodów dedykowanych tej grupie zdających, należy pamiętać o skutkach finansowych takiej zmiany. W przypadku systemu egzaminów zewnętrznych są to koszty przygotowania informatorów dla nowych zawodów, przygotowania materiałów szkoleniowych dla egzaminatorów, przeszkolenia egzaminatorów, przygotowania arkuszy egzaminacyjnych oraz przeprowadzenia egzaminu.

Ad. 3

Ministerstwo Edukacji Narodowej i Centralna Komisja Egzaminacyjna nie posiadają szczegółowych danych dotyczących wyników zdających z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, ponieważ osoby te przystępują do egzaminu z wykorzystaniem standardowych arkuszy egz 1 W przepisach art. 3 pkt 18b ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2015 r. poz. 2156, z późn. zm.) wskazano, że ilekroć w przepisach ustawy jest mowa o upośledzeniu umysłowym w stopniu lekkim, umiarkowanym, znacznym lub głębokim, należy przez to rozumieć niepełnosprawność intelektualną odpowiednio w stopniu lekkim, umiarkowanym, znacznym lub głębokim. Intencją wprowadzenia ww. zmiany jest stosowanie w przepisach prawa mniej stygmatyzującego określenia tej niepełnosprawności.