2702/2016 - Konsekwencje przywrócenia obowiązku szkolnego dla siedmiolatków.

W świetle znowelizowanych przepisów ustawy o systemie oświaty 1 , od 1 września 2016 r. wychowanie przedszkolne obejmuje dzieci od początku roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 3 lata, do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat. Wychowanie przedszkolne jest realizowane w przedszkolach, w innych formach wychowania przedszkolnego oraz do dnia 31 sierpnia 2019 r. także w oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych.

Ponadto, od 1 września 2016 r. dziecko w wieku 6 lat jest obowiązane odbyć roczne przygotowanie przedszkolne w przedszkolu lub w innej formie wychowania przedszkolnego 2 . Jest to istotne w kontekście przywrócenia dotychczasowego rozpoczynania obowiązku szkolnego w wieku 7 lat. Natomiast wszystkie chętne dzieci 4- i 5-letnie będą miały zapewnione miejsce realizacji wychowania przedszkolnego. W odniesieniu do dziecka 3-letniego na gminy nałożony został obowiązek zapewnienia miejsca realizacji wychowania przedszkolnego od dnia 1 września 2017 r.

Nie zmienia to faktu, że zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty w zakresie edukacji publicznej, a taką potrzebą jest m.in. organizacja wychowania przedszkolnego, należy do zadań własnych gminy 3 . Gminy są zobowiązane do zapewnienia miejsc w placówkach wychowania przedszkolnego dla wszystkich uprawnionych dzieci.

Należy także zauważyć, że prawo oświatowe daje jednostkom samorządu terytorialnego możliwość skorzystania z zasobów, jakimi dysponują przedszkola niepubliczne, na warunkach ustalonych przez jednostkę samorządu terytorialnego - w granicach określonych ustawą o systemie oświaty. 4

Dodatkowo informuję, że znowelizowane ustawą z dnia 29 grudnia 2015 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw przepisy art. 14a ust. 2a i art. 17 ust. 7 ustawy o systemie oświaty oraz w okresie przejściowym art. 15 ww. ustawy z dnia 29 grudnia 2015 r., przywracają kontrolę kuratorów oświaty nad działaniami jednostek samorządu terytorialnego w zakresie kształtowania sieci szkół i przedszkoli. Ustalenie przez radę gminy sieci publicznych przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych i innych form wychowania przedszkolnego będzie możliwe po uzyskaniu pozytywnej opinii kuratora oświaty. Kurator oświaty oceni, czy projektowana sieć publicznych przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w publicznych szkołach podstawowych wraz z publicznymi innymi formami wychowania przedszkolnego, niepublicznymi przedszkolami, o których mowa w art. 90 ust. 1b ustawy o systemie oświaty i niepublicznymi innymi formami wychowania przedszkolnego, o których mowa w art. 90 ust. 1c ustawy o systemie oświaty, zapewni wszystkim dzieciom zamieszkałym na terenie gminy, obowiązanym do realizacji rocznego przygotowania przedszkolnego możliwość spełniania tego obowiązku, zaś dzieciom pięcioletnim, czteroletnim, a od 1 września 2017 r. - także trzyletnim - możliwość realizowania wychowania przedszkolnego.

Na dofinansowanie zadań w zakresie wychowania przedszkolnego gmina otrzymuje dotację celową z budżetu państwa. Roczna kwota dotacji z budżetu państwa przypada na każde dziecko korzystające z wychowania przedszkolnego na obszarze gminy, bez względu na czas jego przebywania w przedszkolu. Oznacza to, że gmina otrzymuje dotację również na dzieci, które korzystają tylko z ustalonego przez radę gminy bezpłatnego nauczania, wychowania i opieki (nie krótszego niż 5 godzin dziennie), a także na dzieci korzystające z wychowania przedszkolnego w niepublicznych przedszkolach, oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz innych formach wychowania przedszkolnego.

Z uwagi na przeprowadzoną zmianę dotyczącą przywrócenia wieku rozpoczynania obowiązku szkolnego do 7 lat, znaczna część dzieci w wieku 6 lat pozostanie objęta wychowaniem przedszkolnym. 5 W związku z tym, przewiduje się, że w okresie tych 4 miesięcy 2016 r. (tekst jedn.: wrzesień - grudzień) gminy będą musiały zwiększyć wydatki ponoszone na wychowanie przedszkolne. Biorąc to pod uwagę, wcześniej ustalona kwota dotacji na 2016 rok w wysokości 1.305 zł na jedno dziecko, została zwiększona do 1.370 zł.

W związku ze zwiększeniem rocznej kwoty dotacji na dziecko, przy jednoczesnym przewidywanym zwiększeniu liczby dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym w przyszłości oraz brakiem obowiązku szkolnego dzieci sześcioletnich od roku szkolnego 2016/2017, w ustawie budżetowej na rok 2016 powiększono kwotę rezerwy celowej budżetu państwa przeznaczonej na zwiększenie dostępności wychowania przedszkolnego o dodatkowe 84 mln zł - do 1 670 mln zł.

Należy zauważyć, że w porównaniu z rokiem 2013, liczba dzieci korzystających w 2014 r. z wychowania przedszkolnego zmniejszyła się o ok. 60 tys., przy jednoczesnym wzroście wskaźnika upowszechnienia edukacji przedszkolnej dzieci w wieku 3-5 lat o ponad 5 punktów procentowych.

Różnica między rokiem 2015 a 2014 jest jeszcze większa - liczba dzieci korzystających z wychowania przedszkolnego zmniejszyła się o kolejne blisko 96 tys. dzieci. Jednocześnie wskaźnik upowszechnienia edukacji przedszkolnej dzieci w wieku 3-5 lat wzrósł o blisko 5 punktów procentowych.

Liczba dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym w porównaniu z rokiem szkolnym 2013/2014, jest obecnie niższa o 156 tys. dzieci (spadek o 12%).

Wpływ na takie zjawisko mają tendencje demograficzne - zmniejszanie się populacji w kolejnych rocznikach oraz oddawanie do użytku nowych miejsc wychowania przedszkolnego.

W bieżącym roku szkolnym liczba wolnych miejsc w publicznych placówkach wychowania przedszkolnego wynosi ok. 50 tys., zaś liczba potencjalnych miejsc w oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych (w roku szkolnym 2016/2017) wynosi ponad 300 tys., tj. o ponad 100 tys. więcej niż obecnie.

Nie bez znaczenia pozostaje również fakt, że decyzja, w jakim wieku dziecko rozpocznie edukację przedszkolną oraz wybór miejsca wychowania przedszkolnego należy do rodziców (opiekunów prawnych). Nie wszyscy rodzice dzieci 3-letnich wyrażają wolę korzystania z edukacji przedszkolnej. Niektórzy rodzice 6 pozostawiają także dziecko 3-letnie w żłobku lub pod opieką niani.

Zapewniam, że edukacja przedszkolna jest rozumiana i traktowana w polityce oświatowej państwa, jako prawo przysługujące każdemu dziecku.

Zmiana przepisów dotyczących wieku obowiązku szkolnego nie spowoduje zmniejszenia liczby dzieci w danym roczniku, a wyłącznie zmianie ulegnie miejsce, w którym dzieci będą realizowały odpowiednio wychowanie przedszkolne lub obowiązek szkolny. Tak więc, jeśli będzie mniejsze zapotrzebowanie na pracę nauczycieli w szkołach podstawowych do nauczania w klasach I-III, to więcej nauczycieli potrzeba będzie w przedszkolach, do których będą uczęszczały sześciolatki.

Nauczycieli nauczania początkowego nie trzeba będzie zwalniać ze szkół żeby następnie zatrudnić ich w przedszkolu. Zgodnie bowiem z przepisami ustawy - Karta Nauczyciela, nauczyciel zatrudniony na podstawie mianowania może być przeniesiony na własną prośbę lub z urzędu za jego zgodą ze szkoły do przedszkola 7 . W celu zapewnienia obsady na stanowisku nauczyciela z wymaganymi kwalifikacjami, przeniesienia nauczyciela może także dokonać organ prowadzący szkołę 8 . W takim przypadku niepotrzebna jest zgoda nauczyciela, a przeniesienie może być dokonane na okres nie dłuższy niż 3 lata.

Dodatkowo należy zauważyć, że zarówno w przypadku szkół podstawowych jak i placówek wychowania przedszkolnego organami prowadzącymi tych szkół i placówek są gminy. Ewentualne zmiany organizacji pracy szkół dotyczyć więc będą tego samego "pracodawcy", co oznacza, że zwolnienia nauczycieli będą mieć raczej charakter incydentalny. Łączna liczba dzieci w wieku 3-9 lat w roku szkolnym 2015/2016 i w roku szkolnym 2016/2017 będzie niemal identyczna, nie ma więc powodu spodziewać się zwolnień nauczycieli.

Nie występuje także problem z przygotowaniem merytorycznym do wykonywania zawodu nauczyciela w przedszkolu (edukacja przedszkolna) oraz do nauczania w klasach I-III szkoły podstawowej (I etap edukacyjny). Jest ono realizowane na studiach w zakresie pedagogiki lub innych zapewniających przygotowanie do pracy w obszarze edukacji elementarnej, których efekty kształcenia uwzględniają nabycie podstawowej wiedzy i umiejętności z zakresu języka polskiego, matematyki oraz przyrody (w tym umiejętności tworzenia tekstów, prowadzenia rozumowań matematycznych, ilustracji zjawisk przyrody za pomocą doświadczeń). Nabycie tych kompetencji jest warunkiem przystąpienia do przygotowania dydaktycznego do realizacji podstawy programowej wychowania przedszkolnego i podstawy programowej kształcenia ogólnego dla I etapu edukacyjnego. Kształcenie obejmuje jednoczesne przygotowanie do wykonywania zawodu nauczyciela w przedszkolu oraz do nauczania w klasach I-III szkoły podstawowej. 9

Ponadto informuję, że mając na uwadze wprowadzone i przyszłe zmiany w systemie oświaty, Ministerstwo Edukacji Narodowej dokona przeglądu obecnego systemu finansowania zadań oświatowych przez samorządy i przeprowadzi analizę sposobu jego funkcjonowania. W okresie luty - czerwiec 2016 r. odbywa się debata o systemie edukacji. Jednym z jej tematów jest finansowanie oświaty. Po zakończeniu debaty o systemie edukacji przygotowany zostanie projekt zmian odpowiednich przepisów prawa oświatowego.