2461-IBPB-2-1.4514.69.2017.1.JKu - Skutki podatkowe nabycia nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2017 r. poz. 201, z późn. zm.) w związku z art. 223 ust. 1 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz. U. z 2016 r. poz. 1948, z późn. zm.) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z 27 lutego 2017 r. (data wpływu - 27 lutego 2017 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od czynności cywilnoprawnych w zakresie skutków podatkowych nabycia nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym - jest nieprawidłowe.

W dniu 27 lutego 2017 r. wpłynął do Organu ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od czynności cywilnoprawnych w zakresie skutków podatkowych nabycia nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca od końca 2012 r. prowadzi postępowanie egzekucyjne przeciwko małżeństwu solidarnie odpowiedzialnych wobec niego dłużników. Wnioskodawca jest również oskarżycielem posiłkowym w sprawie karnej z oskarżenia publicznego prowadzonej przeciwko dłużnikowi-mężowi, któremu zarzuca się przestępstwo oszustwa wobec Wnioskodawcy, jak i wobec szeregu innych pokrzywdzonych. Z uwagi na wielość pokrzywdzonych dłużników oraz najprawdopodobniej ukrywanie przez dłużników majątku, dotychczasowa egzekucja prowadzona przeciwko dłużnikom okazała się nieskuteczna. Jedynym składnikiem majątkowym, który umożliwiał zaspokojenie Wnioskodawcy wobec dłużników była nieruchomość, stanowiąca własność dłużnika-żony, w postaci domu mieszkalnego z działką. Nieruchomość ta była obciążona hipoteką umowną w kwocie do 1.050.000,00 zł, zabezpieczającą kredyt udzielony przez bank, która korzystała z prawa pierwszeństwa wobec ustanowionej na rzecz Wnioskodawcy hipoteki przymusowej na kwotę 1.000.000,00 zł.

Kwota hipoteki umownej banku zabezpieczała zarówno należność główną, jak i koszty uboczne, takie jak odsetki czy koszty postępowania.

Wnioskodawca jeszcze w 2012 r. wszczął postępowanie o prowadzenie egzekucji z opisanej wyżej nieruchomości. Niestety, z uwagi na skarżenie przez dłużnika-żonę wszelkich możliwych czynności komornika i sądu, postępowanie egzekucyjne w tym zakresie istotnie się przedłużyło. Termin pierwszej licytacji nieruchomości został wyznaczony dopiero na 16 września 2015 r. Nieruchomość, zgodnie z przeprowadzoną w toku postępowania czynnością opisu i oszacowania, została wyceniona na kwotę 1.838.082,00 zł. Zgodnie z obowiązującymi przepisami cena wywołania na pierwszej licytacji wynosiła 3/4 ceny oszacowania, tj. 1.378.561,50 zł. Kwota wierzytelności banku zabezpieczonej hipoteką wraz z odsetkami, na dzień licytacji, tj. 16 września 2016 r., stanowiła kwotę ok. 760.000,00 tys. zł. Wierzytelność Wnioskodawcy zabezpieczona hipoteką umowną na kwotę 1.000.000,00 zł wraz z odsetkami na dzień 16 września 2016 r. stanowiła przy tym kwotę ok. 1.000.000,00 zł. Obie wyżej wymienione kwoty wyprzedzały należności związane z kosztami postępowania egzekucyjnego w kwocie łącznej ok. 137.000,00. zł. W takiej sytuacji oczywistym było, iż zbycie nieruchomości za cenę wywołania tylko w niewielkim stopniu zaspokoi Wnioskodawcę. Wierzytelność Wnioskodawcy wyprzedzała bowiem zarówno należności z tytułu kosztów postępowania w kwocie 137.000,00 zł, jak i wierzytelność banku w wysokości ok. 760.000,00 zł. W takiej sytuacji, w przypadku hipotecznej sprzedaży za cenę wywołania 1.378.561,50 zł. Wnioskodawca uzyskałby zaspokojenie na poziomie ok.481.000,00 zł. W sytuacji natomiast, gdyby nie znalazł się nabywca na pierwszej licytacji, cena wywołania na drugiej wyniosłaby nie 3/4 a jedynie 2/3 sumy oszacowania, tj. 1.225.388 zł. W przypadku sprzedaży za tę cenę Wnioskodawca zaspokojony byłby jedynie w zakresie sumy mniejszej od 328.000,00 zł. Należy mieć bowiem na względzie, iż wierzytelność banku wzrosłaby o sumę odsetek za okres od pierwszej do drugiej licytacji a odsetki z tytułu wierzytelności banku wyprzedzające wierzytelność Wnioskodawcy rosły o kwotę ok. 150,00 zł dziennie, tj. ok. 4.500,00 zł miesięcznie. W takiej sytuacji z uwagi na potencjalnie mniejszy stopień zaspokojenia Wnioskodawcy związany z oczekiwaniem na kolejny termin licytacji, podjął on decyzję o udziale w licytacji i kupnie nieruchomości na swoją rzecz, jeżeli na licytacji nie pojawiłby się żaden inny oferent skłonny zapłacić cenę wywołania. Dla Wnioskodawcy większe zaspokojenie dawało bowiem nabycie nieruchomości na własną rzecz podczas pierwszej licytacji (jeżeli nikt inny na licytacji by się nie pojawił), niż oczekiwanie, iż inny nabywca nabyłby nieruchomości na drugiej licytacji za niższą cenę wywołania.

W związku z powyższym na licytacji, w dniu 16 września 2015 r., Wnioskodawca biorąc udział w przetargu jako jedyny uczestnik i jedyny oferent, nabył przedmiotową nieruchomość za cenę wywołania tj. kwotę 1.378.561,50 zł. W tym samym dniu zostało wydane postanowienie o przybiciu, które nie zostało zaskarżone przez dłużnika-żonę. W związku z uprawomocnieniem się postanowienia sądu o przybiciu (w terminie 7 dni od jego ogłoszenia, tj. z upływem 23 września 2015 r.) wykonawca wykonał warunki licytacyjne zaliczając na część ceny zapłaty swoją własną wierzytelność wobec dłużnika-żony. Pozostałą część ceny nabycia, tj. kwotę 914.517,10 zł. Wnioskodawca, w wykonaniu warunków licytacyjnych, uiścił gotówką, dokonując w dniu 7 grudnia 2015 r. wpłaty kwoty 914.517,10 zł.

W związku z okolicznością, iż zabezpieczenie banku zostało określone w takiej wysokości, iż zabezpieczało stale rosnące odsetki od należności głównej - stopień ewentualnego zaspokojenia Wnioskodawcy w sytuacji sprzedaży tej nieruchomości malał z każdym dniem przedłużenia się postępowania w przedmiocie egzekucji z nieruchomości.

Wierzytelność banku zabezpieczona hipotecznie wyprzedzała bowiem wierzytelność Wnioskodawcy, co skutkowało tym, iż do czasu uprawomocnienia się planu podziału cena sprzedaży nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym, po zaspokojeniu kosztów postępowania, w pierwszej kolejności pokryłaby wyłącznie należność banku wraz z odsetkami. Prowadzi to do wniosku, iż wcześniejsze zakończenie postępowania egzekucyjnego z nieruchomości - skutkowałoby większym zaspokojeniem wierzytelności Wnioskodawcy.

W związku z wykonaniem warunków licytacyjnych postanowieniem z 14 stycznia 2016 r. sąd I instancji przysądził prawo własności przedmiotowej nieruchomości na rzecz nabywcy. Postanowienie to zostało zaskarżone przez dłużnika-żonę zażaleniem. Postanowieniem sądu II instancji z 24 października 2014 r. zażalenie dłużnika-żony zostało oddalone. Tym samym 24 października 2016 r. uprawomocniło się postanowienie o przysądzeniu własności, które przeniosło własność na nabywcę.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie:

Czy z tytułu nabycia przez Wnioskodawcę nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym powstał obowiązek podatkowy na gruncie podatku od czynności cywilnoprawnych?

Zdaniem Wnioskodawcy, z tytułu nabycia nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym nie powstał obowiązek podatkowy na gruncie podatku od czynności cywilnoprawnych.

Jak wskazał Wnioskodawca, 16 września 2015 r., tj. zarówno w dniu kiedy Wnioskodawca podjął ostateczną decyzję o zakupie nieruchomości składając jedyną ofertę w czasie licytacji jak i w dniu kiedy sąd wydał postanowienie o przybiciu, a także w dniu 7 grudnia 2015 r., kiedy Wnioskodawca dokonał wpłaty kwoty 914.517,19 zł tytułem nabycia - obowiązywał przepis art. 2 pkt 3 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych stanowiący, iż nie podlegają podatkowi umowy sprzedaży rzeczy w postępowaniu egzekucyjnym lub upadłościowym. Ustawa nowelizująca uchylająca ww. przepis weszła natomiast w życie dopiero z dniem 1 stycznia 2016 r.

W konsekwencji Wnioskodawca składając wiążącą ofertę nabycia nieruchomości, a także wykonując warunki licytacyjne poprzez uiszczenie części ceny nabycia wykonał ze swojej strony wszelkie czynności konieczne do przeniesienia własności. Wyżej wymienione czynności, tj. czynności zależne od Wnioskodawcy miały miejsce w roku 2015 r. Wnioskodawca uiszczając cenę nabycia, tj. wykonując wszelkie warunki konieczne do nabycia nieruchomości, działał w oparciu o porządek prawny obowiązujący w 2015 r. Późniejsze przedłużenie się postępowania związane wyłącznie z bezzasadnym, jak potwierdziło to stanowisko Sądu II instancji, zażaleniem dłużnika-żony nie może mieć wpływu na powstanie obowiązku podatkowego. W ocenie Wnioskodawcy okoliczności związane z przedłużeniem się postępowania egzekucyjnego niezależne od Wnioskodawcy nie mogą skutkować powstaniem obowiązku podatkowego. Wnioskodawca podejmując decyzję o nabyciu nieruchomości oceniał opłacalność tej inwestycji pod kątem gospodarczym w oparciu o przepis art. 2 pkt 3 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, zgodnie z którym takie nabycie nie było opodatkowane podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Interpretacja prowadząca do przyjęcia, iż obowiązek podatkowy powstał w przedmiotowej sprawie później niż wykonanie przez Wnioskodawcę warunków licytacyjnych, skutkuje natomiast przypisaniem przepisom prawa podatkowego mocy wstecznej. Taka interpretacja narusza podstawową zasadę prawa podatkowego, tj. zasadę nieretrokacji (lex retro non agit), której treścią jest zakaz stosowania nowych przepisów do sytuacji gospodarczych zaistniałych wcześniej.

W związku z powyższym, zdaniem Wnioskodawcy, właściwa interpretacja przepisów art. 2 pkt 3 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych i art. 50 ustawy nowelizującej prowadzi do jednoznacznego wniosku, że jeżeli wykonanie warunków licytacyjnych w postępowaniu egzekucyjnym nastąpiło w 2015 r., zastosowanie znajdą przepisy dotychczasowe zwalniające to nabycie z podatku od czynności cywilnoprawnych.

Niezależnie od okoliczności, iż nabycie przez Wnioskodawcę nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym winno być - w świetle zasady nieretroakcji przepisów prawa podatkowego - opodatkowane według zasad obowiązujących w roku 2015 r., z ostrożności zauważyć należy, iż w roku 2016 r. przepisy wyłączają spod obowiązku podatkowego na gruncie podatku od czynności cywilnoprawnych nabycie nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym.

Jak zauważył Wnioskodawca, art. 1 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych stanowi, że podatkowi podlegają orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne, jak czynności cywilnoprawne wymienione w punkcie 1 lub 2. Spośród czynności prawnych wymienionych w art. 1 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy, jedyną czynnością, którą można rozpatrywać w omawianym kontekście ze względu na podobieństwo jej skutków prawnych do skutków prawnych postanowienia sądu o przysądzeniu prawa jest umowa sprzedaży wymieniona w art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a ww. ustawy. Zawarcie umowy (nabycia - dopisek Organu) nieruchomości, podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych. Ustawa wymaga przy tym aby orzeczenie sądu, które ma podlegać podatkowi wywoływało takie same skutki prawne jak czynność prawna. W omawianym przypadku prawomocne postanowienie sądu o przysądzeniu własności (art. 999 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego) powinno zatem wywoływać takie same skutki prawne jak umowa sprzedaży. Ustawodawca w żadnym miejscu ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, ani w żadnym innym akcie, nie wyjaśnia co należy rozumieć przez sformułowanie "takie same skutki prawne". Nie jest to więc sformułowanie o charakterze definicji legalnej. Należy zatem odwołać się do normalnego, potocznego znaczenia tego sformułowania, tj. do znaczenia jakie posiada ono na gruncie języka polskiego. Na gruncie języka polskiego sformułowanie takie same jest synonimem takich słów, jak: bliźniacze, identyczne, jednorakie, tożsame, jednakowe, jednakie, równoważne itp. Mając na uwadze powyższe językowe rozumienie pojęcia "takich samych skutków" przyjąć należy, iż skutki prawne prawomocnego orzeczenie o przysądzeniu własności nieruchomości nie są takie same jak skutki prawne sprzedaży nieruchomości na podstawie umowy sprzedaży.

Dokonując porównania obu form nabycia nieruchomości zauważyć należy, iż prawomocne orzeczenie o przysądzeniu prawa:

Skutki prawne umowy sprzedaży są natomiast następujące:

W tym stanie rzeczy, zdaniem Wnioskodawcy, należy uznać, że katalog skutków prawnych wywoływanych przez postanowienie sądu o przysądzeniu własności różni się istotnie od katalogu skutków prawnych wywoływanych przez umowę sprzedaży nieruchomości. Innymi słowy, skutki prawne wywoływane przez prawomocne postanowienie sądu o przysądzeniu własności nieruchomości nie są takie same jak skutki prawne wywoływane przez umowę sprzedaży. W konsekwencji postanowienie o przysądzeniu własności nieruchomości nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych na podstawie art. 1 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a tejże ustawy.

Orzeczeniami wywołującymi takie same skutki prawne jak umowa sprzedaży są natomiast wyłącznie orzeczenia zastępujące oświadczenie woli pozwanego składające się na taką umowę wydane w trybie art. 64 Kodeksu cywilnego i art. 1047 Kodeksu postępowania cywilnego. Orzeczenia takie rzeczywiście wywołują takie same skutki prawne jak umowa sprzedaży. Postanowienie o przysądzeniu prawa własności wydane w trybie art. 998 § 1 Kodeksu prawa cywilnego nie należy jednak do tego typu orzeczeń.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 223, z późn. zm.) podatkowi temu podlegają umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych.

Podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają też zmiany ww. umów, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych oraz orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne (art. 1 ust. 1 pkt 2 i 3 ww. ustawy).

Natomiast stosownie do art. 1 ust. 2 pkt 2 cyt. ustawy przepisy ustawy o czynnościach cywilnoprawnych - stosuje się odpowiednio do przedmiotów opodatkowania określonych w ust. 1 pkt 2 i 3.

Zgodnie z treścią art. 3 ust. 1 pkt 3 tejże ustawy obowiązek podatkowy, z zastrzeżeniem ust. 2, powstaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu, doręczenia wyroku sądu polubownego lub zawarcia ugody - od przedmiotów opodatkowania określonych w art. 1 ust. 1 pkt 3. 

Na podstawie art. 4 pkt 1 ww. ustawy obowiązek podatkowy przy umowie sprzedaży ciąży na kupującym.

Podstawę opodatkowania przy umowie sprzedaży w myśl ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych stanowi wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego (art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy). Zgodnie z art. 6 ust. 2 ww. ustawy wartość rynkową przedmiotu czynności cywilnoprawnych określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia dokonania tej czynności, bez odliczania długów i ciężarów.

Przepis art. 7 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy od czynności cywilnoprawnych określa stawkę podatku, która wynosi m.in. od umowy sprzedaży nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym - 2%.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ww. ustawy, podatnicy są obowiązani, bez wezwania organu podatkowego, złożyć deklarację w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych, według ustalonego wzoru, oraz obliczyć i wpłacić podatek w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego, z wyłączeniem przypadków, gdy podatek jest pobierany przez płatnika.

Z uwagi na fakt, że ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych nie zawiera definicji sprzedaży, należy w tej kwestii odnieść się do przepisów uregulowanych w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2016 r. poz. 459).

Zgodnie art. 535 ustawy - Kodeks cywilny, przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę.

Zgodnie z powyższym, zawarcie umowy sprzedaży wymaga zobowiązania się sprzedawcy względem kupującego do przeniesienia własności rzeczy i wydania mu jej oraz wzajemnego zobowiązania się kupującego względem sprzedawcy do odebrania rzeczy i zapłaty jej ceny. Istotą kreowanego przez zawarcie takiej umowy stosunku jest przejście własności w zamian za cenę wyrażoną w pieniądzu jako nośniku "uniwersalnej" wartości ekonomicznej.

Tryb nabycia nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym został natomiast uregulowany przepisami Działu VI "Egzekucja z nieruchomości" ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2016 r. poz. 1822).

W myśl art. 952 Kodeksu postępowania cywilnego, zajęta nieruchomość ulega sprzedaży przez licytację publiczną. Termin licytacji nie może być wyznaczony wcześniej niż po upływie dwóch tygodni po uprawomocnieniu się opisu i oszacowania ani też przed uprawomocnieniem się wyroku, na podstawie którego wszczęto egzekucję.

Na podstawie art. 972 ww. ustawy licytacja odbywa się publicznie w obecności i pod nadzorem sędziego albo referendarza sądowego.

Stosownie do treści art. 962 § 1 cyt. ustawy, przystępujący do przetargu obowiązany jest złożyć rękojmię w wysokości jednej dziesiątej części sumy oszacowania, najpóźniej w dniu poprzedzającym przetarg. Rękojmię złożoną przez licytanta, któremu udzielono przybicia, zatrzymuje się; pozostałym licytantom zwraca się ją niezwłocznie (art. 963 ustawy).

Po uprawomocnieniu się postanowienia o przybiciu sąd wzywa licytanta, który uzyskał przybicie (nabywcę), aby w ciągu dwóch tygodni od otrzymania wezwania złożył na rachunek depozytowy Ministra Finansów cenę nabycia z potrąceniem rękojmi złożonej w gotówce. Na wniosek nabywcy sąd może oznaczyć dłuższy termin uiszczenia ceny nabycia, nieprzekraczający jednak miesiąca (art. 967 cyt. ustawy).

W myśl art. 987 Kodeksu postępowania cywilnego, po zamknięciu przetargu sąd w osobie sędziego, pod którego nadzorem odbywa się licytacja, wydaje na posiedzeniu jawnym postanowienie co do przybicia na rzecz licytanta, który zaofiarował najwyższą cenę, po wysłuchaniu tak jego, jak i obecnych uczestników. W postanowieniu o przybiciu wymienia się imię i nazwisko nabywcy, oznaczenie nieruchomości, datę przetargu i cenę nabycia (art. 990 cyt. ustawy).

Stosownie do art. 995 ww. ustawy, osoba, na rzecz której udzielono przybicia, uzyskuje, jeżeli wykona warunki licytacyjne, prawo do przysądzenia jej własności nieruchomości.

W myśl art. 998 cyt. ustawy, po uprawomocnieniu się przybicia i wykonaniu przez nabywcę warunków licytacyjnych lub postanowienia o ustaleniu ceny nabycia i wpłaceniu całej ceny przez Skarb Państwa sąd wydaje postanowienie o przysądzeniu własności.

Skutki przysądzenia własności zostały uregulowane w art. 999 Kodeksu postępowania cywilnego. Stosownie do § 1 tego przepisu prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności przenosi własność na nabywcę i jest tytułem do ujawnienia na rzecz nabywcy prawa własności w katastrze nieruchomości oraz przez wpis w księdze wieczystej lub przez złożenie dokumentu do zbioru dokumentów. Prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności jest tytułem wykonawczym do wprowadzenia nabywcy w posiadanie nieruchomości i opróżnienia znajdujących się na tej nieruchomości pomieszczeń bez potrzeby nadania mu klauzuli wykonalności. Przepis art. 791 stosuje się odpowiednio. Od chwili uprawomocnienia się postanowienia o przysądzeniu własności na rzecz nabywcy należą do niego pożytki z nieruchomości. Powtarzające się daniny publiczne przypadające z nieruchomości od dnia prawomocności postanowienia o przysądzeniu własności ponosi nabywca. Świadczenia publicznoprawne niepowtarzające się nabywca ponosi tylko wtedy, gdy ich płatność przypada w dniu uprawomocnienia się postanowienia o przysądzeniu własności lub po tym dniu (art. 999 § 2 cyt. ustawy).

Z powyższego wynika, że sprzedaż może nastąpić w różnych trybach, w tym w egzekucyjnym postępowaniu sądowym. Z ww. przepisów wynika, bowiem że nabycie nieruchomości w drodze licytacji publicznej stanowi nabycie w drodze sprzedaży.

Egzekucja z nieruchomości składa się z kilku wskazanych powyżej etapów m.in. ze sprzedaży licytacyjnej oraz przysądzenia własności.

Należy podkreślić, że zgodnie z ww. przepisami, jeżeli nabywca spełni warunki licytacyjne - a zatem uiści cenę nabycia z potrąceniem wcześniej złożonej rękojmi - uzyskuje prawo do przysądzenia, na podstawie którego następnie staje się właścicielem nieruchomości. Tym samym uprawomocnienie się postanowienia o przysądzeniu własności powoduje przejście własności w zamian za wcześniej uiszczoną cenę. Postanowienie to wywołuje zatem tożsamy skutek jak umowa sprzedaży.

Również w literaturze, jako przykład orzeczeń, które wywołują takie same skutki prawne jak podlegające podatkowi czynności cywilnoprawne, wskazuje się m.in. przysądzenie przez sąd własności rzeczy (K. Chustecka, Podatek od czynności cywilnoprawnych w 2009 r., Warszawa 2009, s. 95).

Należy zatem uznać, że sądowe postanowienie o przysądzeniu własności jest orzeczeniem, o którym mowa w art. 1 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych.

Gdyby tak nie było, ustawodawca nie wyłączyłby z opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych - na mocy już nieobowiązującego przepisu art. 2 pkt 3 ww. ustawy - umowy sprzedaży rzeczy w postępowaniu egzekucyjnym lub upadłościowym.

W opisanej sprawie sedno rozstrzygnięcia sprowadza się do stwierdzenia, kiedy powstał obowiązek podatkowy w związku z nabyciem nieruchomości; czy do tego nabycia ma zastosowanie art. 2 pkt 3 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych obowiązujący do 31 grudnia 2015 r.

Ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych, w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2015 r., zawierała uregulowania w art. 2 pkt 3, zgodnie z którymi nie podlegały temu podatkowi umowy sprzedaży rzeczy w postępowaniu egzekucyjnym lub upadłościowym. Przepis ten od 1 stycznia 2016 r. został uchylony ustawą z dnia 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r. poz. 1045). Stosownie do treści art. 50 ust. 2 ww. ustawy do opodatkowania czynności cywilnoprawnych, z tytułu których obowiązek podatkowy powstał na podstawie ustawy zmienianej w art. 23 przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się przepisy dotychczasowe. To oznacza, że do tych czynności cywilnoprawnych, z tytułu których obowiązek podatkowy powstał na podstawie ustawy zmienionej ww. nowelizacją stosuje się przepisy w brzmieniu zmienionym.

Z treści wniosku wynika, że Wnioskodawca od końca 2012 r. prowadzi postępowanie egzekucyjne przeciwko małżeństwu solidarnie odpowiedzialnych wobec niego dłużników. Jedynym składnikiem majątkowym, który umożliwiał zaspokojenie się Wnioskodawcy wobec dłużników stanowiła nieruchomość stanowiąca własność dłużnika-żony w postaci domu mieszkalnego z działką. Wnioskodawca jeszcze w 2012 r. wszczął postępowanie o prowadzenie egzekucji z opisanej wyżej nieruchomości. Termin pierwszej licytacji nieruchomości został wyznaczony dopiero na dzień 16 września 2015 r. Z uwagi na potencjalnie mniejszy stopień zaspokojenia Wnioskodawcy związany z oczekiwaniem na kolejny termin licytacji, podjął on decyzję o udziale w licytacji i kupnie nieruchomości na swoją rzecz, jeżeli na licytacji nie pojawiłby się żaden inny oferent skłonny zapłacić cenę wywołania.

W związku z powyższym na licytacji w dniu 16 września 2015 r. Wnioskodawca biorąc udział w przetargu jako jedyny uczestnik i jedyny oferent nabył przedmiotową nieruchomość za cenę wywołania tj. kwotę 1.378.561,50 zł. W tym samym dniu zostało wydane postanowienie o przybiciu, które nie zostało zaskarżone przez dłużnika-żonę. W związku z uprawomocnieniem się postanowienia sądu o przybiciu (w terminie 7 dni od jego ogłoszenia tj. z upływem 23 września 2015 r.) wykonawca wykonał warunki licytacyjne zaliczając na część ceny zapłaty swoją własną wierzytelność wobec dłużnika-żony. Pozostałą część ceny nabycia, tj. kwotę 914.517,10 zł. Wnioskodawca, w wykonaniu warunków licytacyjnych, uiścił gotówką, dokonując w dniu 7 grudnia 2015 r. wpłaty kwoty 914.517,10 zł.

W związku z wykonaniem warunków licytacyjnych postanowieniem z 14 stycznia 2016 r. sąd I instancji przysądził prawo własności przedmiotowej nieruchomości na rzecz nabywcy. Postanowienie to zostało zaskarżone przez dłużnika-żonę zażaleniem. Postanowieniem sądu II instancji zażalenie dłużnika-żony zostało oddalone. Tym samym 24 października 2016 r. uprawomocniło się postanowienie o przysądzeniu własności, które przeniosło własność na nabywcę.

W świetle powyżej powołanych przepisów, należy stwierdzić, że nabycie nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym, na gruncie ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych kwalifikowane jest tak jak sprzedaż prawa majątkowego i z tej przyczyny podlega temu podatkowi na podstawie art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a w związku z art. 1 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Momentem powstania obowiązku podatkowego w podatku od czynności cywilnoprawnych w związku z wydaniem postanowienia sądu o przysądzeniu własności nieruchomości, jest dzień uprawomocnienia się tego postanowienia. Z tym bowiem dniem następuje przeniesienie własności na rzecz nabywcy.

Zatem z tytułu ww. czynności, stosownie do regulacji art. 3 ust. 1 pkt 3 i art. 4 pkt 1 ww. ustawy, obowiązek podatkowy powstanie z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu i ciąży na kupującym.

W przedmiotowej sprawie postanowienie Sądu o przysądzeniu własności nieruchomości uprawomocniło się 24 października 2016 r., co oznacza, że w dniu 24 października 2016 r. powstał obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych, w związku z wydaniem ww. postanowienia.

W przedmiotowej sprawie bezspornie zastosowanie znajduje przepis art. 3 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, wskazujący, że obowiązek podatkowy powstaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu. Przy czym należy zaznaczyć, że orzeczenie to musi wskazywać na ostateczne przeniesienie na nabywcę własności przedmiotu czynności cywilnoprawnej. Tym samym, z uwagi na fakt, że w przedmiotowej sprawie przeniesienie na rzecz Wnioskodawcy własności nieruchomości miało miejsce 24 października 2016 r., to - jak już wskazano powyżej - w tym samym dniu powstał po stronie Wnioskodawcy obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych z tytułu zawarcia umowy sprzedaży tej nieruchomości w drodze licytacji.

Zatem z uwagi na fakt, że w przedmiotowej sprawie - jak wskazano powyżej - obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych powstał 24 października 2016 r., to nabycie przez Wnioskodawcę nieruchomości w drodze licytacji, potwierdzone postanowieniem Sądu o przysądzeniu własności z 14 stycznia 2016 r., nie podlega wyłączeniu z opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych na podstawie powołanego przez Wnioskodawcę art. 2 pkt 3 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Wyłączenie z opodatkowania na podstawie powyższego przepisu ma bowiem zastosowanie do opodatkowania czynności, z tytułu których obowiązek podatkowy powstał przed 1 stycznia 2016 r. Tym samym opisane we wniosku nabycie nieruchomości podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych na podstawie art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a w związku z art. 1 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych według stawki wynoszącej 2% wartości rynkowej nabywanej nieruchomości. Stosownie do art. 4 pkt 1 ww. ustawy obowiązek zapłaty podatku ciąży na kupującym, tj. Wnioskodawcy.

W świetle przytoczonych przepisów, stanowisko Wnioskodawcy należało zatem uznać za nieprawidłowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach, ul. Prosta 10, 25-366 Kielce, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2016 r. poz. 718, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała.