2461-IBPB-1-3.4510.1057.2016.1.AB

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 613 z późn. zm.) oraz § 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2015 r. poz. 643), Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, działający w imieniu Ministra Rozwoju i Finansów, stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z 6 grudnia 2016 r. (data wpływu do tut. Biura 12 grudnia 2016 r., o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego, dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie możliwości i momentu zaliczania do kosztów uzyskania przychodów, premii opcyjnej, ponoszonej po dniu rezygnacji z wykonania prawa opcji zakupu - jest prawidłowe.

W dniu 12 grudnia 2016 r. wpłynął do tut. Biura ww. wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie, dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie możliwości i momentu zaliczania do kosztów uzyskania przychodów, premii opcyjnej, ponoszonej po dniu rezygnacji z wykonania prawa opcji zakupu.

We wniosku zostało przedstawione następujące zdarzenie przyszłe:

Wnioskodawca jest podmiotem, który zamierza rozszerzyć prowadzenie nowej działalności w zakresie inwestycji w udziały, akcje innych spółek oraz inne papiery wartościowe, instrumenty finansowe (dalej: "Akcje"). W związku z planowaną działalnością gospodarczą, w celu zabezpieczenia źródła przychodów Wnioskodawca będzie zawierał umowy opcji z wybranymi spółkami na nabycie Akcji. Wskazać należy, że przyszli kontrahenci Wnioskodawcy będą w posiadaniu Akcji. Akcje, które miałyby zostać nabyte przez Wnioskodawcę będą miały m.in. postać zdematerializowanych papierów wartościowych w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. z 2005 r. Nr 183, poz. 1538 z późn. zm. - winno być: tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 1636 z późn. zm., dalej: "uooif")) oraz będą zapisane na rachunku papierów wartościowych prowadzonym przez dom maklerski.

Zgodnie z postanowieniami umów, kontrahenci pod groźbą kar umownych zobowiązywać będą się do posiadania w okresie opcji zakupu stosownych Akcji. Kontrahenci na mocy zawartych umów będą przyznawać nieodwołalne prawo kupna od nich wybranych Akcji (opcja zakupu) za z góry określoną w umowie cenę (cena akcji). Wykonanie opcji zakupu, zgodnie z umową, miałoby nastąpić poprzez doręczenie pisemnego powiadomienia przez Wnioskodawcę o wykonaniu opcji zakupu. Strony postanowią, że dzień w którym Spółka zawiadomi kontrahenta o skorzystaniu z opcji zakupu będzie dniem wykonania opcji zakupu. W ciągu uzgodnionego terminu od dnia wykonania opcji zakupu miałaby nastąpić sprzedaż wybranego waloru na rzecz Wnioskodawcy.

Wnioskodawca zobowiązałby się również niezależnie od tego, czy opcja zakupu zostanie wykonana, czy też nie, zapłacić tzw. premię opcyjną. Strony umowy opcji uzgodniłyby, że będzie ona płatna w terminie zapłaty za Akcje w przypadku wykonania opcji zakupu lub innym uzgodnionym terminie liczonym od dnia rezygnacji z wykonania opcji zakupu.

W przypadku realizacji opcji zakupu kontrahent zobowiązałby się do wystawienia noty obejmującej wysokość premii opcyjnej w ciągu 1-5 dni od dnia wykonania. Taki sam termin zostałby ustalony w przypadku odmowy wykonania opcji zakupu Akcji, który byłby ustalany w oparciu o dzień niewykonania opcji zakupu.

Premia opcyjna, zgodnie z wzorcową umową opcji, wynosiłaby w zależności od zawartych umów od kilku do kilkunastu procent wartości wynikającej z różnicy pomiędzy ceną Akcji, a ceną jednej Akcji spółki na zamknięciu sesji notowań na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. lub innym rynku w dniu wykonania opcji zakupu, bądź w dniu rezygnacji z wykonania opcji zakupu, wyrażona w wartościach bezwzględnych, pomnożoną przez liczbę Akcji będących przedmiotem opcji zakupu.

Strony ustaliły, że za niewykonanie opcji zakupu uważa się:

* niezłożenie w okresie opcji zakupu przez wskazane strony zawiadomienia o wykonaniu opcji zakupu,

* złożenie w okresie od zawarcia umowy do zakończenia okresu opcji zakupu przez wskazane strony oświadczenia o odmowie wykonania opcji zakupu,

* złożenie przez wskazane strony zawiadomienia o wykonaniu opcji zakupu dla ustalonej liczby akcji, udziałów i innych instrumentów finansowych, papierów wartościowych,

* odmowa nabycia Akcji spółki przez wskazaną stronę.

W przypadku wykonania opcji zakupu kontrahent w ciągu 4 dni od dnia wykonania opcji zakupu zobowiązany będzie do sprzedaży Akcji. Równocześnie na mocy umowy kontrahent zobowiąże się, że w dniu wykonania opcji będzie dysponował wszelkimi wymagalnymi zgodami na dokonanie przeniesienia własności Akcji spółki na rzecz Wnioskodawcy, oraz że do dnia wykonania opcji nie dokona żadnych ograniczeń uniemożliwiających lub utrudniających wykonanie jakichkolwiek praw z tych Akcji. Zapłata za Akcje wybranej spółki ma nastąpić w ciągu kilku dni roboczych od dnia zawarcia Umowy sprzedaży Akcji. Przeniesienie własności Akcji nastąpi w dniu zapłaty całości ceny Akcji na rachunek bankowy wystawcy opcji.

Zgodnie z proponowanymi treściami umowy przed rozpoczęciem okresu opcji zakupu Wnioskodawca nie miałby prawa żądania od kontrahenta sprzedaży wybranych Akcji. Strony umowy opcji postanowiłyby również, że w przypadku, gdyby wystawca uchylał się od zawarcia umowy sprzedaży Akcji, Wnioskodawca ma prawo naliczyć karę pieniężną w uzgodnionych wysokościach złotych za każdy dzień opóźnienia. Ponadto, strony umowy opcji postanowiłyby, że jeżeli kontrahent w dniu wykonania opcji nie byłby właścicielem uzgodnionych Akcji, będących przedmiotem opcji zakupu lub w jakikolwiek sposób ograniczyłby pełne korzystanie z tych Akcji, Wnioskodawca miałby prawo naliczyć karę umowną w wysokości dwukrotności wartości wynikającej z różnicy pomiędzy ceną jednej Akcji określonej w umowie, a ceną jednej Akcji na zamknięciu sesji na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. lub innym rynku w dniu wykonania opcji zakupu, wyrażonej w wartościach bezwzględnych, pomnożoną przez liczbę Akcji. Zapłata kar umownych miałaby nastąpić w terminie 14 dni od dnia wezwania do zapłaty. Przed zawarciem umowy opcji Wnioskodawca dokonałby analizy sytuacji, w jakiej znajdowałaby się spółka, której dotyczą Akcje. W tym celu dokonałaby analizy wartości Akcji na przestrzeni czasu, przeanalizował zmienność wartości Akcji m.in. na giełdzie, czego potwierdzeniem byłyby między innymi sporządzone raporty, wykresy, symulacje oraz oczekiwane prognozy na rynku na jakim działa. Na tle tak zebranych informacji o spółce Wnioskodawca podejmowałby decyzję o przeprowadzeniu transakcji zakupu Akcji z kontrahentem.

W tym miejscy, należy podkreślić, że przedmiotowa umowa miałaby przede wszystkim charakter zabezpieczający, tj. Wnioskodawca w celu zabezpieczenia się przed ryzykiem nieoczekiwanego spadku wartości Akcji zawarłby umowę opcji, która umożliwiałaby mu niewykonanie opcji zakupu, niwelując ryzyko związane z możliwością zanotowania znacznej straty m.in. na skutek kupna Akcji, których wartość mogłaby w każdej chwili spaść. Na skutek nieprzewidzianego znacznego spadku wartości Akcji spółki oraz ryzyka (np. Upadłości) Wnioskodawca podjąłby wówczas decyzję o niewykonaniu opcji zakupu w okresie opcji zakupu. Decyzja o rezygnacji z wykonania opcji zakupu Akcji podjęta zostałaby w oparciu o utrzymujący się w długim okresie czasu niski kurs Akcji lub inny analogiczny wskaźnik, ryzyka dalszego spadku wartości Akcji oraz na podstawie innych dostępnych informacji dotyczących np. wysoce prawdopodobnego zgłoszenia upadłości. W związku z powyższym, Wnioskodawca przekazałby oświadczenie o odmowie wykonania opcji zakupu Akcji, ponieważ istniałoby ogromne ryzyko, że w wyniku wykonania opcji zakupu spółka Wnioskodawcy poniosłaby stratę wskutek kupna Akcji po cenie wyższej niż rynkowa, a także braku prognoz, że ta inwestycja się zwróci. Decyzja o niewykonaniu opcji zakupu zostałaby podjęta w oparciu o racjonalnie uzasadnione ekonomiczne przesłanki, co pozwoliłoby na uniknięcie przez Wnioskodawcę straty, tym samym pozwalając na zabezpieczenie przychodów spółki. Skorzystanie z pochodnego instrumentu finansowego pozwoliłoby Spółce na zmniejszenie utraty części przychodów, gdyż w przypadku w którym, Spółka nie zawarłaby umowy opcji poniesione koszty byłyby dużo wyższe niż poniesiony wyłącznie koszt premii opcyjnej. Obowiązkiem spoczywającym na Wnioskodawcy w wyniku niewykonania opcji zakupu byłaby konieczność zapłacenia premii opcyjnej. Kontrahent w określonym dniu wystawiłby notę z informacją o wysokości należnej jej premii opcyjnej. Wnioskodawca wykazałby powyższe zobowiązanie w księgach rachunkowych, dokonując jego zaliczenia w koszty uzyskania przychodów. Premia opcyjna zostałaby na zasadzie memoriałowej, zaliczona jednorazowo w koszty rachunkowe, jak i podatkowe.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy udokumentowany koszt premii opcyjnej wynikający z umowy opcyjnej, poniesiony po dniu rezygnacji z wykonania prawa opcji zakupu stanowi koszt uzyskania przychodów i w oparciu o art. 15 ust. 4d i 4e ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 1888 z późn. zm., dalej: "ustawa o CIT"), może zostać ujęty przez Wnioskodawcę jednorazowo do kosztów uzyskania przychodów w rozliczeniu za miesiąc w którym ujął (zaksięgował) koszt premii opcyjnej w księgach rachunkowych na podstawie otrzymanej noty?

Zdaniem Wnioskodawcy, instytucję instrumentów finansowych wprowadziła do krajowego systemu prawnego uooif, będąca jednocześnie implementacją prawa unijnego.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 2 lit. a-i uooif, instrumentami finansowymi są niebędące papierami wartościowymi:

* tytuły uczestnictwa w instytucjach wspólnego inwestowania;

* instrumenty rynku pieniężnego;

* opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward na stopę procentową inne instrumenty pochodne, których instrumentem bazowym jest papier wartościowy, waluta, stopa procentowa, wskaźnik rentowności lub inny instrument pochodny, indeks finansowy lub wskaźnik finansowy, które są wykonywane przez dostawę lub rozliczenie pieniężne;

* opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward na stopę procentową oraz inne instrumenty pochodne, których instrumentem bazowym jest towar i które są wykonywane przez rozliczenie pieniężne lub mogą być wykonane przez rozliczenie pieniężne według wyboru jednej ze stron;

* opcje, kontrakty terminowe, swapy oraz inne instrumenty pochodne, których instrumentem bazowym jest towar i które są wykonywane przez dostawę, pod warunkiem, że są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym lub w alternatywnym systemie obrotu;

* niedopuszczone do obrotu na rynku regulowanym ani w alternatywnym systemie obrotu opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward oraz inne instrumenty pochodne, których instrumentem bazowym jest towar, które mogą być wykonane przez dostawę, które nie są przeznaczone do celów handlowych i wykazują właściwości innych pochodnych instrumentów finansowych;

* instrumenty pochodne dotyczące przenoszenia ryzyka kredytowego;

* kontrakty na różnicę;

* opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward dotyczące stóp procentowych oraz inne instrumenty pochodne odnoszące się do zmian klimatycznych, stawek frachtowych, uprawnień do emisji oraz stawek inflacji lub innych oficjalnych danych statystycznych, które są wykonywane przez rozliczenie pieniężne albo mogą być wykonane przez rozliczenie pieniężne według wyboru jednej ze stron, a także wszelkiego rodzaju inne instrumenty pochodne odnoszące się do aktywów, praw, zobowiązań, indeksów oraz innych wskaźników, które wykazują właściwości innych pochodnych instrumentów finansowych.

Definicja pochodnych instrumentów finansowych znajduje się w art. 4a pkt 22 ustawy o CIT, zgodnie z którym pochodny instrument finansowy - to instrument finansowy, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi, z wyłączeniem tytułów uczestnictwa w instytucjach wspólnego inwestowania oraz instrumentów rynku pieniężnego.

Nazwa "pochodne instrumenty finansowe" wskazuje, że zostały utworzone od czegoś, co już istnieje lub istniało, a z czym jest w wyraźnym związku. Jednocześnie, oznacza wtórność oraz jednokierunkowy charakter pochodzenia. Pochodne instrumenty finansowe nie istnieją samoistnie jak akcje, obligacje, czy dobra fizyczne. Aby się pojawiły, konieczne jest istnienie innych instrumentów stanowiących podstawę ich utworzenia. Te ostatnie noszą nazwę instrumentów bazowych. Pochodne są instrumentami rynku terminowego. Właściwością transakcji tego rynku jest istotna różnica w czasie między zawarciem umowy kupna/sprzedaży, a momentem dostawy i rozliczenia. Okres między jednym, a drugim zdarzeniem stanowi jednocześnie okres istnienia ("życia" ang. life time) danych instrumentów terminowych (por. A. Spoćko - Rynkowe instrumenty finansowe, Wyd. Naukowe PWN z 2010 r., str. 134-126).

Najważniejsze instrumenty pochodne to: kontrakty futures i forward, opcje, warianty, swapy (por. M. Szrama - Instrumenty rynku finansowego Wyd. CeDeWa.pl 2010 r., str. 39 - 51 oraz Sz. Okoń, M. Matłoka, A. Kaszkowiak - Zarządzanie Ryzykiem Walutowym, Wyd. Helion 2009 r., str. 65 i następ.).

Opcja zakupu to instrument finansowy dający nabywcy prawo do zawarcia transakcji określonym instrumentem bazowym (a więc kupna lub sprzedaży Akcji, walut, indeksów giełdowych itp.) w przyszłym terminie po z góry określonej cenie. Druga strona transakcji opcjami - czyli sprzedawca (wystawca) opcji jest zobowiązany do zawarcia transakcji, jeżeli posiadacz opcji wykona swoje prawo, czyli zażąda zawarcia transakcji zgodnie z umową (por. M. Zdyb, Wspólnotowe i polskie publiczne prawo gospodarcze, Tom II Prawo bankowe - Obrót instrumentami finansowymi, Wyd. Oficyna Wolters Kluwer Warszawa 2008 r., str. 109-115).

W związku z powyższym, należy uznać, że opcja zakupu akcji, za którą Spółka byłaby zobowiązana ponieść premię opcyjną, jest pochodnym instrumentem finansowym, w rozumieniu art. 4a pkt 22 ustawy o CIT.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1.

W doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, że aby wydatek poniesiony przez podatnika mógł stanowić koszt uzyskania przychodów, muszą zaistnieć kumulatywnie następujące przesłanki:

Odnosząc powyższe do stanu opisanego we wniosku, poprzez zawarcie umowy opcji z kontrahentem Wnioskodawca miałby na celu zabezpieczenie możliwego ryzyka związanego z inwestycją w Akcje wybranych spółek. Jak wynika z publikacji wydanej w 2009 r. przez Komisję Nadzoru Finansowego, a przygotowanej przez prof. dr hab. Krzysztofa Jajuga pod tytułem "Instrumenty pochodne" podstawową korzyścią ze stosowania instrumentów pochodnych jest to, że zabezpieczają one przed niekorzystnymi dla inwestora zmianami cen instrumentów.

Wskazać należy, że spółka chcąc zminimalizować mogące powstać ryzyko wynikające m.in. ze zmienności indeksów, cen towarów, kursów walutowych, stóp procentowych, popytu wpływających na wartość Akcji wybranych spółek podjęłaby decyzję o zawarciu umowy opcji mającej charakter zabezpieczający, która pozwoliłaby na ograniczenie przedmiotowego ryzyka i uniknięcia straty, a która to nakładałaby na stronę obowiązek zapłacenia premii opcyjnej niezależnie od tego, czy doszłoby do wykonania opcji, czy też nie. W wyniku zaistnienia niekorzystnych zmian gospodarczych oraz zmian na giełdzie wybrane Akcje spółki znacząco spadłyby wskutek czego decyzją racjonalną i uzasadnioną ekonomicznie byłaby rezygnacja z wykonania opcji zakupu. W przypadku, gdyby przedmiotowa umowa opcji nie została zawarta spółka poniosłaby dużo większą stratę, niż wynikająca z opcji zakupu premia opcyjna. Wobec tego należy stwierdzić, że umowa opcji i wynikająca z niej premia opcyjna pozwoliłaby na ograniczenie ryzyka. Jednocześnie, należy stwierdzić, że decyzja o zawarciu umowy opcji miałaby charakter zabezpieczający mający na celu ograniczenie ewentualnej straty, ponieważ w sytuacji, gdyby taka umowa nie została zawarta, spółka poniosłaby dużo większą stratę, niż tylko wynikający z postanowień umownych koszt premii opcyjnej.

Wskazać należy również, że 3 grudnia 2015 r. Minister Finansów wydał interpretację ogólną o sygn. FN3.8201.1.2015 w sprawie możliwości zaliczania do kosztów uzyskania przychodów ponoszonych przez podatników podatku dochodowego od osób prawnych wydatków będących następstwem przedterminowego rozwiązywania (zamykania) kontraktów dotyczących instrumentów pochodnych, w tym opcji walutowych. W przedmiotowej interpretacji ogólnej Minister Finansów stwierdził, że kiedy opcje walutowe zabezpieczały ryzyko kursowe związane z prowadzoną działalnością gospodarczą należy uznać, że nabycie to służyło "zachowaniu i zabezpieczeniu źródła przychodów", a wydatki jakie podatnik poniósł w związku z zawarciem i rozliczeniem kontraktów, w tym koszty uzyskania i obsługi kredytów zaciągniętych celem spłaty zobowiązań wynikających z przedterminowego rozwiązania zaciągniętych kontraktów, podlegają zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p. Powyższa interpretacja ogólna została wydana w zakresie pochodnych instrumentów finansowych, w tym opcji walutowych. Zatem mniemać należy, że powyższa interpretacja ogólna powinna mieć również zastosowanie do niniejszej sprawy, gdyż dotyczy kosztów związanych z nabyciem pochodnego instrumentu finansowego - opcji na akcje. Premia opcyjna jest następstwem zawarcia umowy opcji, która miałaby na celu zabezpieczenie przychodów na wypadek znacznego spadku wartości Akcji, która zostałaby wypłacona zgodnie z treścią umowy po rezygnacji z wykonania opcji zakupu.

Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale o sygn. akt II FPS 2/12 z 25 czerwca 2012 r. odniósł się do kwestii zabezpieczającego charakteru działań podatnika, w której stwierdził, że działając w warunkach rynkowych podatnik musi podejmować racjonalne z jego punktu widzenia, oparte na ekonomicznych analizach i kalkulacjach, działania zmierzające do uzyskania możliwie największej efektywności ekonomicznej. Działania te mogą również polegać na dokonywaniu określonych oszczędności, zmniejszeniu kosztów i wydatków, minimalizowaniu strat z określonych segmentów działalności, czy też eliminowaniu nieopłacalnych przedsięwzięć. Gdyby podatnik działań takich nie podejmował, mógłby nie sprostać konkurencji, a prowadzona przez niego działalność mogłaby stać się nierentowna i zacząć przynosić straty. Tym samym, zagrożone byłoby źródło przychodów, jakim jest prowadzenie działalności gospodarczej w jej całokształcie. W tym sensie, co do zasady, każde tego rodzaju przedsięwzięcie zmierzające do zapobieżenia powstania takiej sytuacji, powinno być postrzegane jako prowadzące do zachowania bądź zabezpieczenia źródła przychodów, a związane z tym koszty, jako koszty uzyskania przychodów w rozumieniu art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p.

Odnosząc powyższe do stanu faktycznego (winno być: zdarzenia przyszłego) należy stwierdzić, że decyzja o zawarciu umowy opcji, która nakładałaby obowiązek uiszczenia premii opcyjnej, miałaby charakter zabezpieczający polegający na minimalizowaniu mogących powstać strat.

Dla celów niniejszego uzasadnienia prawnego warto również przytoczyć orzeczenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 4 lutego 2015 r., sygn. akt III SA/Wa 2121/14, w którym stwierdził, że możliwość zarachowania w ciężar kosztów strat poniesionych z tytułu kosztów związanych z realizacją kontraktów na finansowe instrumenty pochodne nie jest uzależniona od prowadzenia dokumentacji przewidzianej w § 28 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (Dz. U. Nr 149, poz. 1674 z późn. zm.). Przepisy prawa bilansowego nakładające taki obowiązek nie warunkują możliwości uznawania za koszty podatkowe tylko tych, które wynikają z realizacji kontraktów dotyczących pochodnych instrumentów finansowych, co do których podatnik sporządził dokumentację, obejmującą m.in. określenie celu i strategii zarządzania ryzykiem. Warunku takiego nie przewiduje również art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p., który ma zastosowanie w tej sprawie, ani żaden inny przepis ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Decyzja o zawarciu umowy opcji zostałaby poprzedzona przeprowadzoną uprzednio analizą zmian wartości Akcji, sytuacji gospodarczej podmiotu, której walory miałyby zostać nabyte na przestrzeni czasu, o czym świadczyłyby sporządzone przez nią raporty, uzyskane informacje oraz zestawienia wartości Akcji.

Reasumując, umowa opcji, poprzedzona wcześniejszą wnikliwą analizą, byłaby decyzją racjonalną, która miałaby na celu zabezpieczenie źródła przychodów oraz co należy podkreślić pozostawałaby w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Z kolei, decyzja o rezygnacji z wykonania opcji na skutek gwałtownego spadku wartości Akcji, w szczególności gdy w umownie ustalonym okresie opcji zakupu wartość Akcji spółki była znacząco niższa niż cena akcji określona w umowie, byłaby decyzją racjonalną i uzasadnioną ekonomicznie chroniącą spółkę przed zakupem akcji po cenie dużo wyższej niż rynkowa. Zawarta umowa opcji pozwalająca na niewykonanie opcji zakupu zabezpieczałaby spółkę przed poniesieniem straty i przyczyniłaby się do zabezpieczenia przychodów, gdyby istniało dalsze ryzyko spadku wartości Akcji na skutek różnych informacji np. o możliwym ogłoszeniu upadłości.

Dodać należy, że do wydatków związanych z pochodnymi instrumentami finansowymi nawiązuje art. 16 ust. 1 pkt 8b ustawy o CIT, zgodnie z którym nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków związanych z nabyciem pochodnych instrumentów finansowych - do czasu realizacji praw wynikających z tych instrumentów albo rezygnacji z realizacji praw wynikających z tych instrumentów albo ich odpłatnego zbycia - o ile wydatki te, stosownie do art. 16g ust. 3 i 4, nie powiększają wartości początkowej środka trwałego oraz wartości niematerialnych i prawnych.

Sądy administracyjne oraz organy wielokrotnie dokonywały wykładni powyższego przepisu w nawiązaniu do wydatków związanych z nabyciem pochodnych instrumentów finansowych. W wyroku z 9 października 2015 r., sygn. akt II FSK 1922/13, Naczelny Sąd Administracyjny poparł wykładnię przedmiotowego przepisu dokonywaną przez inne sądy administracyjne przyjmując ich poglądy za swoje. Naczelny Sąd w powyższym, wyroku stwierdził, że przyjęty kierunek wykładni art. 16 ust. 1 pkt 8b u.p.d.o.p. przede wszystkim wynika z literalnego brzmienia tego przepisu, który wprawdzie mówi o tym, że nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków związanych z nabyciem pochodnych instrumentów finansowych, wprowadzając jednocześnie kwalifikator w brzmieniu: "do czasu realizacji praw... rezygnacji z (ich) realizacji... lub odpłatnego zbycia". Zastosowanie formuły "do czasu" nie może więc w żadnym razie oznaczać wprowadzenia generalnej zasady nieuznawania wydatku za koszt uzyskania przychodów, a jedynie wskazuje na odroczenie w czasie momentu, gdy koszt ten będzie mógł być rozpoznany. Można dodać, że za takim kierunkiem wykładni przemawiają też względy systemowe: skoro bowiem, zgodnie z art. 7 ust. 1 i ust. 2 u.p.d.o.p., przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych jest dochód jako nadwyżka sumy przychodów na kosztami ich uzyskania i w przypadku dodatniego wyniku transakcji na pochodnych instrumentach finansowych uzyskany w ten sposób dochód niewątpliwie stanowiłby przedmiot opodatkowania, stanowiąca odwrotność dochodu strata, powstała w wyniku nadwyżki kosztów uzyskania przychodów nad uzyskanymi przychodami, winna być traktowana jako równoprawny element rachunku podatkowego, prowadząc do odpowiedniego pomniejszenia przedmiotu opodatkowania.

Z powyżej przytoczonego orzeczenia wynika, że art. 16 ust. 1 pkt 8b ustawy o CIT, nie tyle wyłącza samą możliwość zaliczenia wydatków na nabycie pochodnych instrumentów finansowych do kosztów uzyskania przychodów, co jedynie odracza moment rozpoznania kosztów związanych z nabyciem pochodnych instrumentów finansowych do czasu realizacji praw z tych instrumentów, rezygnacji z tych praw lub ich odpłatnego zbycia. Wyłączenie z kosztów uzyskania przychodów, o których mowa w powyższym przepisie ograniczone jest tym, czy wydatki te nie powiększają wartości początkowej środka trwałego oraz wartości niematerialnych i prawnych.

Jeżeli nie powiększają wartości początkowej środka trwałego to wydatków związanych nabyciem pochodnych instrumentów finansowych:

- nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.

Jednakże, wskazać należy, że wydatki te będą stanowiły koszt uzyskania przychodów w chwili realizacji praw wynikających z tych instrumentów albo rezygnacji z realizacji praw wynikających z tych instrumentów albo ich odpłatnego zbycia.

Użyte w przepisie sformułowanie "wydatki związane z nabyciem pochodnego instrumentu finansowego" powinno być zdaniem Wnioskodawcy interpretowane w kontekście tych wydatków, których poniesienie dotyczy nabycia instrumentu pochodnego, czyli w przypadku nabycia opcji - wydatków z tytułu premii opcyjnej. Pojęcie realizacji praw z instrumentu na gruncie podatkowym w ocenie Wnioskodawcy rozumiane jest jako data wymagalności płatności (data rozliczenia) lub wręcz faktyczne otrzymanie zapłaty. Natomiast, jako moment rezygnacji z realizacji praw z opcji należy w ocenie Wnioskodawcy rozumieć jako moment, w którym wygasa prawo do wykonania opcji, czyli moment, w którym znany jest wynik osiągnięty na transakcji (np. data złożenia oświadczenia o odmowie wykonania opcji).

Odnosząc powyższe do stanu faktycznego (winno być: zdarzenia przyszłego) wskazać należy, że w przypadku przedmiotowych umów, do wypłaty premii opcyjnej doszłoby, zgodnie z postanowieniami zawartej umowy opcji, po rezygnacji z wykonania opcji zakupu. Zatem, ujęcie wydatków związanych z nabyciem pochodnych instrumentów finansowych związanych z opcją zakupu akcji (w tym premii opcyjnej) w kosztach uzyskania przychodów jest możliwe, bowiem doszło wcześniej do rezygnacji z wykonania praw (odmowa wykonania opcji), a dopiero potem nastąpiła wypłata premii opcyjnej, określonej w umowie opcji, a tym samym została spełniona dyspozycja zawarta w niniejszym przepisie, co bezpośrednio przekłada się na możliwość ujęcia premii opcyjnej w kosztach uzyskania przychodów. Dyspozycja art. 16 ust. 1 pkt 8b ustawy o CIT, wpływa nie tyle na samą możliwość ujęcia danego wydatku w kosztach uzyskania przychodów, co na datę potrącenia wydatku (premii opcyjnej) w czasie. Dodać należy, że wcześniej żadne wydatki nie zostały poniesione przez Spółkę, a zatem ograniczenie przewidziane w art. 16 ust. 1 pkt 8b ustawy o CIT, nie znajdzie zastosowania w niniejszej sprawie. Wobec powyższego, należy stwierdzić, że premia opcyjna zapłacona po rezygnacji z wykonania opcji zakupu, ujęta w księgach rachunkowych okresu stanowi koszt uzyskania przychodów o którym mowa w art. 15 ust. 1 ustawy o CIT.

Zdaniem Spółki, w przypadku rozliczenia premii opcyjnej wynikającej z umowy opcji opisanej w niniejszym wniosku zastosowanie znajdą przepisy art. 15 ust. 4-4e ustawy o CIT.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, zdanie pierwsze w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2007 r., kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1. W myśl natomiast art. 15 ust. 4d ustawy o CIT, koszty uzyskania przychodów, inne niż koszty bezpośrednio związane z przychodami, są potrącalne w dacie ich poniesienia. Jeżeli koszty te dotyczą okresu przekraczającego rok podatkowy, a nie jest możliwe określenie, jaka ich część dotyczy danego roku podatkowego, w takim przypadku stanowią koszty uzyskania przychodów proporcjonalnie do długości okresu, którego dotyczą. Natomiast, stosownie do treści przepisu art. 15 ust. 4e ustawy o CIT, za dzień poniesienia kosztu uzyskania przychodów uważa się dzień, na który ujęto koszt w księgach rachunkowych (zaksięgowano) na podstawie otrzymanej faktury (rachunku), albo dzień, na który ujęto koszt na podstawie innego dowodu w przypadku braku faktury (rachunku), z wyjątkiem sytuacji gdy dotyczyłoby to ujętych jako koszty rezerw albo biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów.

Zatem, należy stwierdzić, że koszty bezpośrednie są potrącalne od przychodów w roku, którego dotyczą. Do kosztów danego roku mogą zostać także zaliczone związane z nim wydatki określone do rodzaju i kwoty, czyli takie, które można zarachować, nawet gdy jeszcze nie zostały poniesione. Z kolei, koszty pośrednie potrąca się co do zasady w roku poniesienia. Jeżeli jednak dotyczą one okresu dłuższego niż 1 rok, rozlicza się je proporcjonalnie (art. 15 ust. 4d ustawy o CIT). W przepisie art. 15 ust. 4e ustawy o CIT, wprowadzono przepis, na podstawie którego koszt traktowany jest na zasadzie memoriałowej.

Ustawodawca więc w sposób niebudzący wątpliwości określił moment poniesienia kosztu. Nie będzie nim więc dzień wystawienia faktury, lecz będzie nim dzień, na który ujęto koszt w księgach rachunkowych, tj. dzień, w którym zaksięgowano na podstawie otrzymanej faktury (rachunku) albo innego dowodu w razie jej braku.

Wobec tego, że wydatkowi (premii opcyjnej) poniesionemu na realizacji (rezygnacji) wykonania opcji zakupu nie można przyznać charakteru kosztu bezpośredniego, w rozumieniu art. 15 ust. 4 ustawy o CIT, to w ocenie spółki stanowi on koszt pośredni potrącalny w dacie poniesienia tj. ujęcia w ewidencji księgowej (art. 15 ust. 4d ustawy o CIT).

Powyższe stanowisko znajduje potwierdzenie m.in. w wyrokach Naczelnego Sądu Administracyjnego z:

* 5 czerwca 2013 r., sygn. akt II FSK 1984/11;

* 12 grudnia 2012 r., sygn. akt II FSK 849/11;

* 1 lutego 2011 r., sygn. akt II FSK 1725/09;

oraz wyroku Wojewódzkiego Sądy Administracyjnego we Wrocławiu z 4 czerwca 2009 r., sygn. akt I SA/Wr 328/09.

Wnioskodawca również dodaje, że w podobnym stanie faktycznym (winno być: zdarzeniu przyszłym) została wydana interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 31 grudnia 2012 r., Znak: IPPB3/423-843/12-2/AG, w której Dyrektor Izby Skarbowej zgodził się ze stanowiskiem Wnioskodawcy, że premia opcyjna może stanowić koszt uzyskania przychodów w chwili realizacji, bądź rezygnacji z praw majątkowych.

Reasumując, w ocenie Spółki, udokumentowany koszt premii opcyjnej, wynikający z umowy opcyjnej poniesiony po dniu rezygnacji z wykonania prawa opcji zakupu stanowi koszt uzyskania przychodów i w oparciu o art. 15 ust. 4d i 4e ustawy o CIT, może zostać ujęty przez Wnioskodawcę jednorazowo do kosztów uzyskania przychodów w rozliczeniu za miesiąc w którym ujęła (zaksięgowała) koszt premii opcyjnej w księgach rachunkowych na podstawie otrzymanej noty.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego jest prawidłowe.

Mając powyższe na względzie, stosownie do art. 14c § 1 Ordynacji podatkowej, odstąpiono od uzasadnienia prawnego dokonanej oceny stanowiska Wnioskodawcy.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach, ul. Prosta 10, 25-366 Kielce, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2016 r. poz. 718 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Administracji Skarbowej w Katowicach Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.