2274/2017 - Niektóre uregulowania dotyczące zatrudnienia nauczycieli łączonych szkół podstawowych i gimnazjów

Na wstępie należy wyjaśnić, że zgodnie z art. 236 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo oświatowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 60) nauczyciele dotychczasowego gimnazjum z dniem przekształcenia albo włączenia gimnazjum do ośmioletniej szkoły podstawowej, stają się nauczycielami ośmioletniej szkoły podstawowej. Rozwiązanie to zapewnia płynne przechodzenie nauczycieli ze szkół starego typu do szkół nowego typu, bez konieczności rozwiązywania i ponownego zawierania umów o pracę.

Szczegółową organizację nauczania, wychowania i opieki w danym roku szkolnym określa arkusz organizacyjny szkoły, opracowywany przez dyrektora szkoły, po zasięgnięciu opinii zakładowych organizacji związkowych, będących jednostkami organizacyjnymi organizacji związkowych reprezentatywnych w rozumieniu ustawy o Radzie Dialogu Społecznego albo jednostkami organizacyjnymi organizacji związkowych wchodzących w skład organizacji związkowych reprezentatywnych w rozumieniu ustawy o Radzie Dialogu Społecznego, zrzeszających nauczycieli, zatwierdzany przez organ prowadzący, po zasięgnięciu opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny (art. 110 ust. 1-3 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe - Dz. U. z 2017 r. poz. 59). W przypadku szkoły, do której odpowiednio z dniem 1 września 2017 r., z dniem września 2018 r. albo z dniem 1 września 2019 r. zostanie włączone gimnazjum, arkusz organizacyjny szkoły odpowiednio na rok szkolny 2017/2018, 2018/2019 albo 2019/2020 opracowuje dyrektor tej szkoły we współpracy z dyrektorem dotychczasowego gimnazjum (art. 323 ustawy Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo oświatowe). Jak wynika z powyższego w przypadku włączania gimnazjum do szkoły podstawowej dyrektor dotychczasowego gimnazjum wraz z dyrektorem szkoły podstawowej, do której zostanie włączone gimnazjum, wspólnie opracowują arkusz organizacyjny szkoły podstawowej, a co się z tym wiąże wspólnie podejmą decyzje m.in. co do liczby pracowników szkoły (pedagogicznych i niepedagogicznych) oraz liczby godzin zajęć prowadzonych przez poszczególnych nauczycieli. Oznacza to, że status pracowników dotychczasowego gimnazjum i szkoły podstawowej, do której włączane jest gimnazjum, jest równy.

Stosownie do art. 225 ust. 1 ustawy Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo oświatowe, nauczyciela gimnazjum prowadzonego przez jednostkę samorządu terytorialnego, zatrudnionego na podstawie mianowania lub umowy o pracę na czas nieokreślony, którego dalsze zatrudnienie w gimnazjum w roku szkolnym 2017/2018 lub 2018/2019 nie jest możliwe ze względu na zmiany organizacyjne powodujące wygaszenie kształcenia w gimnazjum, przenosi się w stan nieczynny odpowiednio z dniem 1 września 2017 r. lub 1 września 2018 r. albo rozwiązuje się z nim stosunek pracy, jeżeli nauczyciel nie wyrazi zgody na przeniesienie w stan nieczynny. Zasada ta, w okresie do dnia 29 lutego 2020 r., obejmuje także nauczycieli zatrudnionych w szkołach, w których są prowadzone klasy dotychczasowego gimnazjum (art. 225 ust. 12 ustawy wprowadzającej ustawę - Prawo oświatowe). Tak więc w przypadku włączenia gimnazjum do szkoły podstawowej, w stan nieczynny w trybie art. 225 ust. 1 ww. ustawy przeniesiony może być zarówno nauczyciel dotychczasowego gimnazjum, jak i nauczyciel szkoły podstawowej, w której prowadzone są klasy dotychczasowego gimnazjum.

Aby wybór nauczyciela do przeniesienia w stan nieczynny nie był kwestionowany przez sąd i uznany za dowolny bądź dyskryminujący, przy podejmowaniu decyzji o wyborze nauczyciela do przeniesienia w stan nieczynny dyrektor dotychczasowego gimnazjum oraz dyrektor szkoły podstawowej, do której włączane jest gimnazjum, powinni kierować się obiektywnymi kryteriami.

Zdaniem Sądu Najwyższego do takich obiektywnych kryteriów zaliczyć można m.in.:

- kwalifikacje zawodowe nauczyciela - zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego 1 ^"porównanie kwalifikacji zawodowych jako kryterium wyboru nauczyciela do przeniesienia w stan nieczynny wymaga uwzględnienia nie tylko formalnego poziomu wykształcenia, ale także praktyki w nauczaniu przedmiotu. W ocenie zasadności wyboru nauczyciela do przeniesienia w stan nieczynny należy brać pod uwagę w pierwszej kolejności okres zatrudnienia na stanowisku nauczyciela przedmiotu, którego liczba godzin nauczania ulega zmniejszeniu, nie zaś ogólny czas wykonywania zawodu."; jednocześnie jednak przy ocenie czy zmiany organizacyjne uniemożliwiają dalsze zatrudnienie nauczyciela, należy uwzględnić wszystkie posiadanie przez niego kwalifikacje nauczycielskie, a nie tylko kwalifikacje odnoszące się do przedmiotu, którego nauczał. Wybór nauczyciela do zwolnienia jednego z kliku nauczycieli nauczających określonego przedmiotu wymaga porównania ich sytuacji zawodowej w szczególności w zakresie: stażu zatrudnienia, doświadczenia zawodowego, zakresu wykształcenia przydatnego w pracy nauczyciela, stopnia awansu zawodowego, uprawnień do nauczania jednego lub kilku przedmiotów, osiągnieć dydaktycznych 2 ;

- podstawa nawiązania stosunku pracy z nauczycielem - zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego 3 ^"podstawa nawiązania stosunku pracy stanowi usprawiedliwione kryterium doboru do zwolnienia, a gdy pozostałe kryteria nie pozwalają na jednoznaczną ocenę przydatności do dalszej pracy, nauczyciel zatrudniony na podstawie umowy o pracę powinien być wybrany do zwolnienia przed nauczycielem mianowanym.";

- ocena pracy nauczyciela - zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego 4 ^"nie narusza zasady równego traktowania pracownika (art. 11² Kodeksu Pracy) ani zasady niedyskryminacji (art. 11³ Kodeksu Pracy) przeniesienie w stan nieczynny nauczyciela legitymującego się kwalifikacjami zawodowymi równymi z innymi nauczycielami, lecz którego praca jest najniżej oceniana przez przełożonych oraz uczniów i ich rodziców, a jego sytuacja osobista nie jest gorsza niż pozostałych pracowników". W myśl wyroku Sądu Najwyższego 5 ^"nie jest dyskryminacją przeniesienie nauczyciela w stan nieczynny na podstawie niekorzystnej oceny jego pracy i osiągnięć w nauczaniu oraz wychowaniu uczniów.";

- nieobecności nauczyciela w pracy - w myśl wyroku Sądu Najwyższego 6 ^"długotrwałe, dezorganizujące pracę w szkole, nieobecności nauczyciela w pracy z powodu choroby, mogą uzasadniać jego wybór do przeniesienia w stan nieczynny."; Jak trafnie zauważył Sąd Najwyższy w uchwale 7 ^, w razie wymuszonej obiektywnie potrzeby redukcji zatrudnienia zwolnienie konkretnego nauczyciela z pracy powinno opierać się na jednolitych dla wszystkich zatrudnionych kryteriach pozostawienia w zatrudnieniu nauczycieli o wyższych kwalifikacjach zawodowo dydaktycznych, co prowadzi do usprawiedliwionego rozwiązywania stosunków pracy z nauczycielami o niższych kwalifikacjach lub obniżonej sprawności czy przydatności zawodowej lub dydaktycznej, a nawet zdrowotnej (np. nauczycieli częściej korzystających ze zwolnień lekarskich).

Należy dodać, że w art. 224 ust. 3 ustawy wprowadzającej ustawę - Prawo oświatowe wskazano, że w okresie do dnia 31 sierpnia 2020 r. nauczycielom przeniesionym w stan nieczynny przysługuje pierwszeństwo w zatrudnieniu na wolnych stanowiskach pracy dla nauczycieli w szkołach, prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego - rozwiązanie to obejmuje także nauczycieli:

- którzy otrzymali informację o przeniesieniu ich w stan nieczynny z początkiem kolejnego roku szkolnego, oraz nauczycielom, którzy złożyli wniosek o przeniesienie w stan nieczynny w trybie ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2016 r. poz. 1379, z późn. zm.);

- z którymi rozwiązano stosunek pracy w ostatnim roku funkcjonowania gimnazjum, z dniem wypowiedzenia im stosunku pracy (w trybie art. 226 ust. 2 ustawy wprowadzającej ustawę - Prawo oświatowe).

Jedną z odrębności w stosunku do ustawy - Karta Nauczyciela, wynikającą z ustawy wprowadzającej przepisy - Prawo oświatowe, jest odstąpienie od wymogu zawiadamiania zakładowej (międzyzakładowej) organizacji związkowej, reprezentującej nauczyciela, o zamiarze wypowiedzenia nauczycielowi stosunku pracy z przyczyn organizacyjnych. Jest to zamierzone rozwiązanie wprowadzone przez ustawodawcę, mające na celu uproszczenie procedury wprowadzania zmian kadrowych w okresie wdrażania reformy. Należy podkreślić, że umotywowane zastrzeżenia, które zakładowa (międzyzakładowa) organizacja związkowa może zgłosić dyrektorowi szkoły na piśmie, nie są wiążące i nie przekładają się bezpośrednio na decyzję dyrektora szkoły co do wypowiedzenia danemu nauczycielowi stosunku pracy.

Należy dodać, że przepisy ustawy wprowadzającej przepisy - Prawo oświatowe nie wyłączają ochrony przewidzianej w art. 32 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. z 2015 r. poz. 1881) oraz w art. 13 ustawy z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy (Dz. U. z 2015 r. poz. 567), w stosunku do osób uprawnionych na podstawie przepisów tych ustaw.