2134/2016 - Przeciwdziałanie otyłości wśród dzieci w wieku szkolnym.

Zdrowe, racjonalne żywienie jest jedną z podstawowych potrzeb człowieka i warunkiem prawidłowego rozwoju, dobrego samopoczucia oraz pełnej dyspozycji do uczenia się. Nieprawidłowości w żywieniu oraz brak systematycznej aktywności fizycznej są przyczyną wielu zaburzeń, w tym w ostatnich latach, epidemii nadwagi i otyłości. Statystycznie podaje się, że w Europie otyłe jest co czwarte dziecko. W Polsce nadwagę ma 18% dzieci i młodzieży w wieku szkolnym. Jest to poważne zagrożenie dla zdrowia polskiego społeczeństwa, gdyż wyniki badań wskazują, że u 80% dzieci z otyłością utrzymuje się ona w dalszych latach życia.

Resort edukacji prowadzi systematyczne działania z zakresu promocji zdrowia, w tym kształtowania prawidłowych nawyków żywieniowych uczniów. Szkoła jest pierwszym, po środowisku rodzinnym, miejscem kształtowania nawyków i postaw dzieci i młodzieży. Zakres wiedzy dotyczący edukacji żywieniowej został zawarty w edukacji zdrowotnej, określonej za ważną składową szkolnego programu dydaktycznego, wychowawczego i profilaktyki 1 .

W podstawie programowej treści nauczania z zakresu edukacji zdrowotnej, uwzględnione zostały na wszystkich etapach edukacyjnych w wielu przedmiotach, m.in. w wychowaniu fizycznym, biologii, wychowaniu do życia w rodzinie, wiedzy o społeczeństwie, edukacji dla bezpieczeństwa, przedsiębiorczości, religii i etyce. Ponadto, w programie wychowawczym szkoły i programie profilaktyki powinny zostać uwzględnione działania w zakresie kształtowania prawidłowych nawyków zdrowotnych, w tym żywieniowych uczniów. Programy powinny również uwzględniać ocenę skuteczności podejmowanych działań.

Ministerstwo Edukacji Narodowej prowadzi liczne działania wspierające szkoły i placówki systemu oświaty w zakresie kształtowania prawidłowych nawyków żywieniowych dzieci i młodzieży:

Rozwija, w ramach programu Szkoła Promująca Zdrowie, sieć szkół promujących zdrowie, których w Polsce jest ponad 3000. Każda szkoła promująca zdrowie regularnie przeprowadza diagnozę potrzeb zdrowotnych uczniów, rodziców, nauczycieli i pracowników niepedagogicznych. Na podstawie jej wyników formułuje problemy priorytetowe oraz planuje swoje działania. Szkoły promujące zdrowie dbają o spożywanie posiłków przez wszystkich uczniów w szkole, organizują wspólne drugie śniadania uczniów i nauczycieli. Ministerstwo planuje, że w 2016 r. kolejnych 28 szkół otrzyma Krajowy Certyfikat "Szkoła Promująca Zdrowie".

Popularyzuje program Ruch i zdrowe żywienie (HEPS - Healthy Eating and Physical Activity in Schools). Jest to międzynarodowy projekt oparty na koncepcji i strategii tworzenia szkoły promującej zdrowie oraz kilkunastoletnich doświadczeniach wielu krajów w tym zakresie. Istotą projektu jest całościowe podejście do zdrowia w szkole, budowanie polityki szkoły w zakresie promocji zdrowia z naciskiem na zdrowe żywienie i aktywność fizyczną.

Upowszechnia programy Wspólnej Polityki Rolnej UE: "Owoce i warzywa w szkole" i "Mleko w szkole", realizowane w Polsce przez Agencję Rynku Rolnego. Celem ww. programów jest trwała zmiana nawyków żywieniowych dzieci poprzez zwiększenie udziału owoców, warzyw oraz mleka i produktów mlecznych w ich codziennej diecie. Szkoły podstawowe uczestniczące w programie co najmniej dwa razy w semestrze organizują działania towarzyszące określone w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 sierpnia 2014 r. w sprawie sposobu realizacji środków towarzyszących, które służą zapewnieniu skutecznego wykonania programu "Owoce i warzywa w szkole" 2 . Dzieci uczestniczą w konkursach i festynach, w ramach których uczą się m.in. zasad zdrowego odżywiania oraz pochodzenia owoców i warzyw. Najpopularniejsze podejmowane działania to warsztaty kulinarne, zakładanie ogródków przyszkolnych, wycieczki do sadów itp.

Upowszechnia, w ramach Rządowego programu na lata 2014-2016 "Bezpieczna i przyjazna szkoła" zasady prawidłowego żywienia wśród uczniów i wychowanków.

W 2016 r. zaplanowano zorganizowanie 8 wojewódzkich konferencji informacyjno-konsultacyjnych (każda obejmie 2 województwa). Celem konferencji będzie przekazanie wiedzy, wniosków i rekomendacji do prowadzenia działań profilaktycznych m.in. w obszarze promowania zdrowego stylu życia wśród dzieci i młodzieży. W programie konferencji został zaplanowany moduł pn. Promocja zdrowia psychicznego i fizycznego, w którym zostaną uwzględnione zagadnienia obejmujące m.in.:

* realizowanie całościowej polityki szkoły lub placówki w zakresie zdrowego żywienia i aktywności fizycznej (dobrym modelem takiego podejścia jest europejski program HEPS - Ruch i zdrowe żywienie w szkole);

* omówienie regulacji zawartych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 26 sierpnia 2015 r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży 3 oraz sposobu ich wdrażania w szkole;

* przygotowanie działań wzmacniających prawidłowe nawyki żywieniowe uczniów i wychowanków oraz ich rodziców lub opiekunów;

* omówienie projektu realizowanego w województwach pt. Systemowe działania dotyczące wdrożenia zasad prawidłowego żywienia wśród uczniów i wychowanków.

Uczestnicy konferencji zostaną wyposażeni w poradniki i materiały edukacyjne:

Wspólne drugie śniadanie w szkole;

Wspieranie dziecka z nadwagą i otyłością w społeczności szkolnej;

Zdrowe żywienie w szkołach.

W zakresie działań utrwalających prawidłowe nawyki żywieniowe uczniów i wychowanków oraz ich rodziców lub opiekunów zostanie przygotowany ogólnopolski konkurs dla szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych. Celem konkursu będzie upowszechnianie wśród uczniów i wychowanków oraz ich rodziców lub opiekunów wiedzy na temat prawidłowego odżywiania się, a także kształtowanie pozytywnej postawy wobec spożywania rekomendowanych grup środków spożywczych przeznaczonych dla dzieci, określonych w ww. rozporządzeniu Ministra Zdrowia, w szczególności owoców i warzyw, pieczywa razowego lub pełnoziarnistego itp.

Resort edukacji podejmie współpracę z Ministerstwem Zdrowia przy realizacji konkursu oraz w celu dalszego upowszechniania informacji na temat zalecanych grup środków spożywczych.

W ramach Programu "Bezpieczna i przyjazna szkoła" zostaną również podjęte działania dotyczące wdrożenia zasad prawidłowego żywienia uczniów i wychowanków, tj. warsztaty z zakresu zdrowego żywienia. Warsztaty dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjów zorganizują uczniowie klas III szkół (techników) kształcących w zawodzie Technik żywienia i usług gastronomicznych, pod kierunkiem nauczycieli zawodu. W ramach realizacji zadania rekomendowane będzie przeprowadzenie kampanii medialnej dla rodziców, której celem będzie: zmiana przekonań i postaw dorosłych dotyczących zdrowego żywienia dzieci i młodzieży oraz przekazanie informacji na temat potrzeb żywieniowych dzieci i młodzieży niezbędnych dla ich prawidłowego rozwoju.

Ministerstwo Edukacji Narodowej przygotowało platformę www.bezpiecznaszkola.men.gov.pl, która zawiera obszar dotyczący promocji zdrowia pn. Promujemy zdrowy styl życia, w którym znajdują się liczne materiały informacyjno-edukacyjne dla nauczycieli, rodziców, uczniów i wychowanków szkół i placówek oświatowych. Na stronie internetowej Ośrodka Rozwoju Edukacji www.ore.edu.pl znajdują się uzupełniające materiały edukacyjne i scenariusze zajęć z zakresu tematyki zdrowego żywienia.

Informuję ponadto, że zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 28 sierpnia 2009 r. w sprawie organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą 4 profilaktyczną opiekę zdrowotną nad uczniem sprawują:

* lekarz podstawowej opieki zdrowotnej na podstawie deklaracji wyboru lekarza podstawowej opieki zdrowotnej złożonej przez rodziców/opiekunów prawnych dziecka;

* lekarz dentysta;

* pielęgniarka środowiska nauczania i wychowania albo higienistka szkolna.

Pielęgniarka środowiska nauczania i wychowania wykonuje i interpretuje testy przesiewowe i sprawuje opiekę nad uczniami z dodatnimi wynikami testów, prowadzi doradztwo dla dyrektora szkoły m.in. w sprawie organizacji posiłków, a także bierze udział w planowaniu, realizacji i ocenie edukacji zdrowotnej na terenie szkoły. Należy zatem podkreślić szczególną rolę pielęgniarki środowiska nauczania i wychowania, która może być inicjatorem systemowych działań profilaktycznych w zakresie zapobiegania nadwadze i otyłości uczniów poprzez upowszechnianie wśród nich zasad prawidłowego żywienia.