2/2004 - Zarządzenie Nr 2/2004 Głównego Inspektora Pracy z dnia 20 stycznia 2004 r. w sprawie zasad postępowania organów Państwowej Inspekcji Pracy przy ustalaniu okoliczności i przyczyn katastrof i zdarzeń potencjalnie wypadkowych oraz kontroli przestrzegania przez pracodawców obowiązków w zakresie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy.

Na podstawie § 2 ust. 2 Statutu Państwowej Inspekcji Pracy, stanowiącego załącznik do zarządzenia Marszałka Sejmu z dnia 25 października 2002 r. w sprawie nadania statutu Państwowej Inspekcji Pracy (M. P. Nr 54, poz. 740), w związku z art. 8 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 6 marca 1981 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1362, Nr 128, poz. 1405, Nr 154, poz. 1800, z 2002 r. Nr 166, poz. 1360 oraz z 2003 r. Nr 170, poz. 1652), zarządza się, co następuje:

§ 1. 1. Ustala się zasady postępowania organów Państwowej Inspekcji Pracy przy ustalaniu okoliczności i przyczyn katastrof i zdarzeń potencjalnie wypadkowych oraz kontroli przestrzegania przez pracodawców obowiązków w zakresie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy, stanowiące załącznik nr 1.

2. Ustala się wzory:

1) meldunku GIP - M-w, stanowiący załącznik nr 2,

2) ankiety 01A/01B/01C, stanowiący załącznik nr 3.

§ 2. Traci moc zarządzenie nr 2/2000 Głównego Inspektora Pracy z dnia 8 lutego 2000 r. w sprawie zasad postępowania przy badaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz katastrof.

§ 3. Zarządzenie wchodzi w życie z dniem podpisania.

Załącznik nr 1 do zarządzenia nr 2/2004 GIP z dnia 20 stycznia 2004 r.

Zasady postępowania organów Państwowej Inspekcji Pracy przy ustalaniu okoliczności i przyczyn katastrof i zdarzeń potencjalnie wypadkowych oraz kontroli przestrzegania przez pracodawców obowiązków w zakresie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy

§ 1. 1.Zasady postępowania organów Państwowej Inspekcji Pracy przy ustalaniu okoliczności i przyczyn katastrof, zdarzeń potencjalnie wypadkowych oraz przy prowadzeniu kontroli przestrzegania przez pracodawców obowiązków w zakresie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy, zwane dalej zasadami, mają zastosowanie do badania przez inspektorów pracy okoliczności i przyczyn katastrof, zdarzeń potencjalnie wypadkowych oraz wypadków przy pracy śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych, zwanych dalej wypadkami.

2. Ilekroć w zasadach jest mowa o:

1) katastrofie - należy przez to rozumieć:

a) zdarzenie określone jako katastrofa budowlana w ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2000 r. Nr 106, poz. 1126 ze zm.),

b) wypadek kolejowy, na skutek którego wystąpiły ofiary w ludziach lub znaczne straty materialne, zgodnie z art. 17 ust. 4 ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz. U. Nr 86, poz. 789 ze zm.),

c) poważne awarie, których skutkiem były - lub mogły być przy niekorzystnym rozwoju wydarzeń - liczne ofiary;

2) wypadku - należy przez to rozumieć zdarzenie określone w ustawie z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. Nr 199, poz. 1673 ze zm.);

3) zdarzeniu potencjalnie wypadkowym - należy przez to rozumieć niebezpieczne zdarzenie, związane z wykonywaną pracą, podczas którego nie dochodzi do urazów lub pogorszenia stanu zdrowia, lecz którego skutkiem mogły być, przy niekorzystnym rozwoju wydarzeń, liczne ofiary.

3. Wątpliwości odnośnie kwalifikacji danego zdarzenia jako katastrofy lub zdarzenia potencjalnie wypadkowego rozstrzyga Zastępca Głównego Inspektora Pracy do Spraw Nadzoru.

4. Decyzje o badaniu okoliczności i przyczyn innych, niż wymienione w ust. 1, zdarzeń podejmuje okręgowy inspektor pracy.

§ 2. 1. Okręgowy inspektor pracy określa tryb przyjmowania zgłoszeń o katastrofach, wypadkach i zdarzeniach potencjalnie wypadkowych, które zdarzyły się na terenie działania okręgowego inspektoratu pracy, w sposób zapewniający uzyskanie niezbędnych informacji określonych w meldunku GIP-M-w.

2. Za katastrofy, wypadki i zdarzenia potencjalnie wypadkowe zgłoszone uznaje się zdarzenia zgłoszone przez pracodawców oraz takie, o których organy Państwowej Inspekcji Pracy powzięły wiadomość w wyniku ustaleń dokonanych w czasie kontroli (wpisane do rejestru wypadków przy pracy), informacji otrzymanej od innej jednostki organizacyjnej Państwowej Inspekcji Pracy, organów nadzoru nad warunkami pracy, organów Policji i Prokuratury lub uzyskanej w inny sposób, np. za pośrednictwem środków masowego przekazu.

3. O każdej zgłoszonej katastrofie okręgowy inspektor pracy natychmiast zawiadamia telefonicznie Zastępcę Głównego Inspektora Pracy do Spraw Nadzoru i Dyrektora Departamentu Warunków Pracy, przesyła faksem wstępną informację o okolicznościach i przyczynach katastrofy oraz przekazuje meldunek GIP- M-w.

4. O każdym zgłoszonym wypadku i zdarzeniu potencjalnie wypadkowym okręgowy inspektor pracy niezwłocznie zawiadamia Departament Warunków Pracy w formie meldunku GIP - M-w.

5. Katastrofy, wypadki i zdarzenia potencjalnie wypadkowe podlegają rejestracji w rejestrze prowadzonym w okręgowym inspektoracie pracy.

6. Rejestr, o którym mowa w ust. 5, powinien zawierać następujące informacje:

1) liczbę porządkową,

2) datę zgłoszenia zdarzenia,

3) datę zdarzenia,

4) nazwę i adres pracodawcy (zakładu pracy) zatrudniającego poszkodowanego (poszkodowanych)* i pracodawcy (zakładu pracy) u którego doszło do katastrofy, wypadku lub zdarzenia potencjalnie wypadkowego,

5) imię i nazwisko poszkodowanego (poszkodowanych)*,

6) rodzaj wypadku (indywidualny/zbiorowy), w tym oznaczenie wypadku będącego

katastrofą*,

7) skutki zdarzenia (śmierć, ciężkie uszkodzenie ciała, inne skutki)*,

8) źródło informacji o zdarzeniu,

9) imię i nazwisko inspektora pracy wyznaczonego do zbadania zdarzenia,

10) datę rozpoczęcia i zakończenia ustalania okoliczności i przyczyn zdarzenia przez inspektora pracy,

11) uwagi (np. informacje dotyczące ostatecznej kwalifikacji zdarzenia).

7. Departament Warunków Pracy prowadzi rejestr katastrof, który powinien zawierać:

1) liczbę porządkową zdarzenia,

2) datę zdarzenia,

3) liczbę porządkową z rejestru prowadzonego w okręgowym inspektoracie pracy,

4) nazwę okręgowego inspektoratu pracy i numer kontroli inspektora pracy badającego zdarzenie,

5) nazwę i adres pracodawcy (zakładu pracy) zatrudniającego poszkodowanego (poszkodowanych),

6) liczbę poszkodowanych*,

7) numer polecenia Zastępcy Głównego Inspektora Pracy powołującego zespół do zbadania zdarzenia,

8) imię (ona) i nazwisko (ka) przedstawiciela Głównego Inspektoratu Pracy - członka (ów) zespołu badającego zdarzenie,

9) szacunkową wielkość strat materialnych związanych ze zdarzeniem,

10) uwagi (np. informację dotyczącą ostatecznej kwalifikacji zdarzenia).

§ 3. 1. Kontrole dotyczące ustalania okoliczności i przyczyn katastrof, zdarzeń potencjalnie wypadkowych oraz przestrzegania przez pracodawców obowiązków w zakresie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy powinny zapewnić zebranie kompletnego materiału dowodowego. Powinny one obejmować:

1) wizję lokalną miejsca zdarzenia oraz stworzenie dokumentacji fotograficznej lub filmowej oraz szkiców,

2) analizę dokumentacji związanej ze zdarzeniem, w tym: regulaminu pracy, zakresów obowiązków i odpowiedzialności pracowników, instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy, instrukcji obsługi i dokumentacji techniczno-ruchowych maszyn i urządzeń, dokumentacji dotyczącej przygotowania pracowników do pracy, dokumentacji projektowej obiektów budowlanych, itp.,

3) przesłuchanie świadków zdarzenia i poszkodowanego (poszkodowanych), o ile stan jego (ich) zdrowia na to pozwala,

4) jeżeli jest taka konieczność zapoznanie się z opiniami specjalistów, w szczególności z Państwowej Inspekcji Pracy, organów nadzoru nad warunkami pracy, instytutów naukowo-badawczych, jeżeli jest taka konieczność.

5) ustalenie, czy w przeszłości doszło do podobnych zdarzeń i czy były zastosowane środki profilaktyczne.

2. W czasie pobytu na miejscu zdarzenia przedstawiciele Państwowej Inspekcji Pracy zobowiązani są do stosowania odpowiednich środków ochrony indywidualnej, ponadto powinni być ubrani w stroje wyróżniające się kolorystyką i zaopatrzone w logo Państwowej Inspekcji Pracy oraz wyposażeni w urządzenia do zapisu obrazu i dźwięku (np. kamerę video, aparat fotograficzny, dyktafon).

3. Okręgowy inspektor pracy zapewnia niezwłoczne udanie się inspektora pracy na miejsce zdarzenia w celu dokonania wstępnych ustaleń, w tym - o ile to możliwe - wykonania dokumentacji fotograficznej lub filmowej, szkiców, itp.

§ 4.1. Ustalenia okoliczności i przyczyn katastrofy dokonuje zespół powołany przez Zastępcę Głównego Inspektora Pracy do Spraw Nadzoru.

2. W skład zespołu, o którym mowa w ust. 1, wchodzą inspektorzy pracy oraz specjaliści z Państwowej Inspekcji Pracy. Do udziału w pracach zespołu mogą być również zapraszani eksperci spoza Państwowej Inspekcji Pracy. Pracą zespołu kieruje przewodniczący zespołu, który reprezentuje Państwową Inspekcję Pracy w kontaktach z innymi organami i instytucjami zainteresowanymi zdarzeniem.

3. Przewodniczący zespołu jest odpowiedzialny za rzetelne ustalenie okoliczności i przyczyn katastrofy, sprawny przebieg prowadzonego postępowania oraz warunki pracy zespołu, a w szczególności ma obowiązek zapewnić:

1) pomoc w zorganizowaniu członkom zespołu wizji lokalnej na miejscu zdarzenia,

2) dostęp do materiału dowodowego

3) środki niezbędne do przeprowadzenia postępowania,

4) kontakty członków zespołu z właściwymi organami i urzędami w celu wyjaśnienia wszystkich okoliczności i przyczyn katastrofy,

5) sporządzenie raportu zgodnie z wymaganiami określonymi w ust. 8,

6) opracowanie projektów wniosków legislacyjnych i wystąpień niezbędnych do realizacji wniosków zawartych w raporcie.

4. Przewodniczący zespołu ma obowiązek na bieżąco informować Dyrektora Departamentu Warunków Pracy o przebiegu postępowania prowadzonego przez zespół.

5. Sekretarz zespołu odpowiada za skompletowanie dokumentacji z przeprowadzonego postępowania i techniczną obsługę zespołu.

6. Do badania okoliczności i przyczyn katastrofy zespół przystępuje niezwłocznie.

7. Przerwa w pracy zespołu dłuższa niż 14 dni wymaga uzasadnienia i musi zostać zaakceptowana przez Zastępcę Głównego Inspektora Pracy do Spraw Nadzoru. Wniosek w tej sprawie przewodniczący zespołu składa za pośrednictwem Dyrektora Departamentu Warunków Pracy.

8. Ustalenia z badania okoliczności i przyczyn katastrof dokumentuje się w formie raportu obejmującego następujące części:

1) Okoliczności katastrofy. W tej części zamieszcza się zwięzły opis zakładu (technologii, prac, przy których doszło do katastrofy), opis przebiegu zdarzenia - ze wskazaniem jego miejsca i mechanizmu oraz skutków (ofiar w ludziach i strat materialnych), a także możliwy do wyobrażenia rozwój wydarzeń w przypadku aktywizacji zagrożeń mogących przynieść najtragiczniejsze skutki ("czarny scenariusz");

2) Przyczyny katastrofy. W tej części należy wskazać wszystkie przyczyny, które doprowadziły do katastrofy, a także sprawców zdarzenia w kontekście przypisanych im obowiązków (działania lub zaniechania);

3) Wnioski prewencyjne. W tej części należy określić środki i działania profilaktyczne, jakie należy podjąć w celu wyeliminowania lub ograniczenia zagrożeń, których aktywizacja doprowadziła do katastrofy. Wnioski powinny być sformułowane precyzyjnie i określać organ odpowiedzialny za podjęcie działań prewencyjnych;

4) Działalność organów Państwowej Inspekcji Pracy. W tej części należy zamieścić informację o zastosowanych w związku z katastrofą środkach prawnych przez inspektora (inspektorów) pracy przeprowadzającego czynności kontrolne, a także wyniki kontroli interwencyjnych prowadzonych w związku z katastrofą, jeżeli zostały zakończone. Należy również podać informacje o efektach działalności nadzorczej;

5) Współpraca z innymi organami nadzoru nad warunkami pracy oraz z organami Policji i Prokuratury. W tej części należy zamieścić informacje o działaniach, jakie podejmowano w ramach współpracy z innymi organami nadzoru nad warunkami pracy, w tym o przeprowadzonych wspólnie kontrolach. Należy również zamieścić informacje dotyczące powiadomień Prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa przez sprawców katastrofy oraz nałożonych mandatach i skierowanych do sądów wnioskach o ukaranie.

Do raportu załącza się:

1) dokumentację pokontrolną inspektora (inspektorów) pracy,

2) informację o zastosowanych środkach prawnych przez okręgowego inspektora pracy i Głównego Inspektora Pracy,

3) dokumentację fotograficzną, filmową, szkice, rysunki, itp.,

4) inne dokumenty związane z prowadzonym postępowaniem,

5) wycinki prasowe dotyczące katastrofy.

9. Raport wraz z załącznikami, podpisany przez wszystkich członków zespołu i zaakceptowany przez Dyrektora Departamentu Warunków Pracy, przewodniczący zespołu przedstawia do zatwierdzenia Zastępcy Głównego Inspektora Pracy do Spraw Nadzoru.

§ 5. 1. Do przeprowadzenia kontroli przestrzegania przez pracodawcę obowiązków w zakresie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków okręgowy inspektor pracy wyznacza inspektora (inspektorów) pracy posiadających odpowiednie kwalifikacje zawodowe (specjalizację) i doświadczenie w badaniu takich samych lub podobnych zdarzeń.

2. Jeżeli w wyniku wypadku została poszkodowana osoba, której pracodawca ma siedzibę na terenie właściwości innego okręgowego inspektoratu pracy, to:

1) kontrolę prowadzi inspektor pracy wyznaczony przez okręgowego inspektora pracy, na terenie działania którego miał miejsce wypadek oraz stosuje środki prawne jeśli na miejscu wypadku przebywają osoby odpowiedzialne za stan bezpieczeństwa i higieny pracy; następnie ten inspektor pracy przekazuje sporządzoną dokumentację wraz z propozycją środków prawnych, które - jego zdaniem - powinny zostać zastosowane do okręgowego inspektoratu pracy, na terenie którego ma siedzibę pracodawca;

2) wypadek podlega rejestracji w rejestrze w okręgowym inspektoracie pracy właściwym ze względu na siedzibę pracodawcy;

3) inspektor pracy, wyznaczony w okręgowym inspektoracie pracy, na terenie właściwości którego ma siedzibę pracodawca, prowadzi dalsze czynności kontrolne i stosuje środki prawne na podstawie łącznych ustaleń.

3. Do udziału w kontroli przestrzegania przez pracodawcę obowiązków w zakresie ustalania okoliczności i przyczyn wypadku mogą być włączeni pracownicy Departamentu Warunków Pracy. Decyzję w tych sprawach podejmuje Zastępca Głównego Inspektora Pracy do Spraw Nadzoru na wniosek Dyrektora Departamentu Warunków Pracy.

4. Ustalenia dotyczące kontroli przestrzegania przez pracodawcę obowiązków w zakresie ustalania okoliczności i przyczyn wypadku inspektor pracy dokumentuje w protokole z kontroli (notatce urzędowej). Na podstawie dokonanych i udokumentowanych ustaleń inspektor pracy sporządza ankietę:

1) 01A - dla wypadków przy pracy,

2) 01B - dla wypadków, do których doszło w czasie wykonywania pracy na innej podstawie niż stosunek pracy,

3) 01C - dla zdarzeń potencjalnie wypadkowych.

5. Kopię dokumentacji z kontroli pracodawcy prowadzonej w związku ze śmiertelnym wypadkiem przy pracy okręgowy inspektor pracy przekazuje do Departamentu Warunków Pracy wraz z ankietą 01A/01B w terminie 14 dni od dnia zakończenia kontroli.

6. Okręgowe inspektoraty pracy są obowiązane przekazywać miesięczne informacje zawierające wstępne dane z rejestru wypadków oraz ankiet 01A/01B/01C, na serwer Głównego Inspektoratu Pracy, w terminie do 10 dnia następnego miesiąca.

§ 6. Do ustalenia okoliczności i przyczyn zdarzeń potencjalnie wypadkowych, o których mowa w § 1 ust. 2 pkt 3, stosuje się odpowiednio zasady obowiązujące przy kontroli przestrzegania przez pracodawców obowiązków w zakresie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków.

§ 7. 1. O podjęciu kontroli związanej z ustalaniem okoliczności i przyczyn katastrofy, zdarzenia potencjalnie wypadkowego, a także kontroli pracodawcy w zakresie obowiązku ustalania okoliczności i przyczyn wypadku okręgowy inspektor pracy lub upoważniony przez niego inspektor pracy może powiadomić środki masowego przekazu.

2. Po zakończeniu kontroli, o których mowa w ust. 1, okręgowy inspektor pracy, upoważniony przez niego inspektor pracy lub inny pracownik wyznaczony przez Głównego Inspektora Pracy informuje środki masowego przekazu o przyczynach zdarzenia, podjętych przez organy Państwowej Inspekcji Pracy działaniach nadzorczych i uzyskanych w ich wyniku efektach.

§ 8. 1. Okręgowi inspektorzy pracy są zobowiązani do zapewnienia całodobowych dyżurów telefonicznych pełnionych przez inspektorów pracy posiadających znajomość problematyki wypadkowej. Listy inspektorów pracy wyznaczonych do pełnienia dyżurów powinny znajdować się w dyspozycji okręgowego inspektora pracy lub wyznaczonego zastępcy.

2. Informację o numerach telefonów, pod którymi dyżurują inspektorzy pracy, o których mowa w ust. 1, okręgowy inspektor pracy udostępnia terenowym oddziałom organów nadzoru nad warunkami pracy (w tym Państwowej Straży Pożarnej, oddziałom UDT, wojewódzkim inspektorom transportu drogowego) oraz organom Prokuratury, Policji i władzom terenowej administracji rządowej, jak również Departamentowi Warunków Pracy.

§ 9. 1. Informacje z ustalania okoliczności i przyczyn katastrof, zdarzeń potencjalnie wypadkowych i kontroli przestrzegania przez pracodawców obowiązków w zakresie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków wykorzystuje się w działalności Państwowej Inspekcji Pracy, w szczególności przy doborze zakładów pracy i problemów do kontroli.

2. Okręgowy inspektorat pracy sporządza półroczne i roczne analizy okoliczności i przyczyn katastrof, zdarzeń potencjalnie wypadkowych oraz wyników przeprowadzonych kontroli przestrzegania przez pracodawców obowiązków w zakresie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków oraz działań podjętych przez pracodawców eliminujących lub ograniczających zagrożenia, w tym ocenę stosowanych środków profilaktycznych dla zapobiegania wypadkom. Analizy powinny zawierać wnioski (wynikające z zebranego materiału) oraz opis efektów działań podejmowanych przez okręg w związku z wnioskami z analiz sporządzonych i w poprzednich okresach. Analizy półroczne i roczne należy przesyłać do Departamentu Warunków Pracy w terminach: do 31 lipca i do 31 stycznia roku następnego za miniony rok kalendarzowy.

3. Na podstawie danych z okręgowych inspektoratów pracy Departament Warunków Pracy sporządza półroczne i roczne analizy okoliczności i przyczyny katastrof, zdarzeń potencjalnie wypadkowych oraz kontroli przestrzegania przez pracodawców obowiązków w zakresie ustalania okoliczności wypadków przy pracy. Analiza po zatwierdzeniu przez Zastępcę Głównego Inspektora Pracy do Spraw Nadzoru, przekazywana jest do okręgowych inspektoratów pracy do wykorzystania w działalności prewencyjnej.

4. Okręgowi inspektorzy pracy przekazują na bieżąco do wiadomości pozostałych okręgowych inspektorów pracy i Departamentu Warunków Pracy informacje o wynikach kontroli pracodawców w zakresie ich wywiązywania się z obowiązku ustalania okoliczności i przyczyn wypadów, zdarzeń potencjalnie wypadkowych i zastosowanych środkach szczególnie przydatnych do wykorzystania w działalności prewencyjnej.

5. Departament Warunków Pracy przekazuje okręgowym inspektorom pracy informacje o wynikach pracy zespołów ustalających okoliczności i przyczyny katastrof (kopie raportów, przekazy za pośrednictwem poczty elektronicznej).

§ 10. 1. Jeżeli w trakcie kontroli pracodawcy przeprowadzanej z wykorzystaniem listy podstawowej inspektor pracy stwierdzi, że dane dotyczące wypadków przy pracy wykazują tendencję wzrostową lub stały wysoki poziom obowiązany jest do dokonania oceny stanu wypadkowości za okres ostatnich trzech lat.

2. Ocena powinna obejmować analizę:

1) danych liczbowych dotyczących wypadków,

2) wskaźników częstotliwości i ciężkości,

3) struktury wydarzeń powodujących wypadki,

4) przyczyn wypadków.

3. Inspektor, w sytuacji o której mowa w ust. 1, powinien na podstawie zakładowej dokumentacji powypadkowej ocenić również poprawność ustalonych przez zespół powypadkowy przyczyn zaistniałych zdarzeń oraz skuteczność zastosowanych przez pracodawcę środków profilaktycznych.

4. Podczas prowadzenia kontroli dotyczących tematów z harmonogramu pracy Państwowej Inspekcji Pracy na dany rok (lata), ocena wypadków przy pracy powinna być opracowana według wskazówek do danego tematu.

Załącznik nr 2 do zarządzenia nr 2/2004 GIP z dnia 20 stycznia 2004 r.

treść załącznika (PDF)

Załącznik nr 3 do zarządzenia nr 2/2004 GIP z dnia 20 stycznia 2004 r.

treść załącznika (PDF)