1467/2016 - Wyjaśnienia MEN do nowelizacji ustawy o systemie oświaty dotyczącej obowiązku szkolnego.
Pismo z dnia 24 marca 2016 r. Ministerstwo Edukacji Narodowej 1467/2016 Wyjaśnienia MEN do nowelizacji ustawy o systemie oświaty dotyczącej obowiązku szkolnego.
W świetle znowelizowanych przepisów ustawy o systemie oświaty 1 , od 1 września 2016 r. wychowanie przedszkolne obejmuje dzieci od początku roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 3 lata, do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat. Wychowanie przedszkolne jest realizowane w przedszkolach, w innych formach wychowania przedszkolnego oraz do dnia 31 sierpnia 2019 r. także w oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych.
Co do zasady, obowiązek szkolny dziecka rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat. 2
Dziecko w wieku 6 lat jest obowiązane odbyć roczne przygotowanie przedszkolne w przedszkolu lub w innej formie wychowania przedszkolnego. 3 Jest to istotne w kontekście przywrócenia dotychczasowego rozpoczynania obowiązku szkolnego w wieku 7 lat.
Natomiast wszystkie chętne dzieci 4- i 5-letnie będą miały zapewnione miejsce realizacji wychowania przedszkolnego.
W odniesieniu do dziecka 3-letniego na gminy nałożony został obowiązek zapewnienia miejsca realizacji wychowania przedszkolnego od dnia 1 września 2017 r.
Wprowadzone zmiany wychodzą naprzeciw oczekiwaniom i potrzebom rodziców dzieci 6 - letnich, którzy - protestując przeciwko obniżeniu wieku obowiązku szkolnego - zwracali uwagę na:
* emocjonalne problemy dziecka,
* nieprzygotowanie infrastruktury części szkół na przyjęcie 6-latków,
* nauczanie w oddziałach mieszanych złożonych z uczniów 6- i 7-letnich,
* niedostosowanie opieki świetlicowej do potrzeb emocjonalnych młodszych dzieci.
Należy także zauważyć, że na wniosek rodziców naukę w szkole podstawowej może także rozpocząć dziecko, które w danym roku kalendarzowym kończy 6 lat. 4
Dyrektor szkoły podstawowej przyjmuje dziecko 6-letnie do pierwszej klasy, jeżeli:
korzystało z wychowania przedszkolnego w roku szkolnym poprzedzającym rok szkolny, w którym ma rozpocząć naukę w szkole podstawowej, albo
posiada opinię o możliwości rozpoczęcia nauki w szkole podstawowej, wydaną przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną. 5
Jak z powyższego wynika, wprowadzone nowelizacją ustawy o systemie oświaty zmiany dały rodzicom swobodę wyboru drogi kształcenia ich dzieci - obecnie mogą decydować o rozpoczęciu edukacji szkolnej zarówno w przypadku siedmiolatka jak i sześciolatka. Decyzja w tym zakresie należy do rodziców.
Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty w zakresie edukacji publicznej, a taką potrzebą jest m.in. organizacja wychowania przedszkolnego, należy do zadań własnych gminy. 6 Gminy są zobowiązane do zapewnienia miejsc w placówkach wychowania przedszkolnego dla wszystkich uprawnionych dzieci.
Prawo oświatowe daje jednostkom samorządu terytorialnego możliwość skorzystania z zasobów, jakimi dysponują przedszkola niepubliczne, na warunkach ustalonych przez jednostkę samorządu terytorialnego - w granicach określonych ustawą o systemie oświaty. 7
Ponadto, znowelizowane przepisy ustawy o systemie oświaty przywracają kontrolę kuratorów oświaty nad działaniami jednostek samorządu terytorialnego w zakresie kształtowania sieci szkół i przedszkoli. 8 Ustalenie przez radę gminy sieci publicznych przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych i innych form wychowania przedszkolnego będzie możliwe po uzyskaniu pozytywnej opinii kuratora oświaty. Kurator oświaty oceni, czy projektowana sieć publicznych przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w publicznych szkołach podstawowych wraz z publicznymi innymi formami wychowania przedszkolnego, niepublicznymi przedszkolami, o których mowa w art. 90 ust. 1b ustawy o systemie oświaty i niepublicznymi innymi formami wychowania przedszkolnego, o których mowa w art. 90 ust. 1c ustawy o systemie oświaty, zapewni wszystkim dzieciom zamieszkałym na terenie gminy, obowiązanym do realizacji rocznego przygotowania przedszkolnego możliwość spełniania tego obowiązku, zaś dzieciom pięcioletnim, czteroletnim, a od 1 września 2017 r. - także trzyletnim - możliwość realizowania wychowania przedszkolnego.
Należy zauważyć, że liczba dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym - jeszcze dwa lata temu, w roku szkolnym 2013/2014, była wyższa od obecnej o 156 tys. dzieci (spadek o 12%), mimo, że odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym systematycznie wzrasta. Obecnie liczba wolnych miejsc w publicznych placówkach wychowania przedszkolnego (ok. 50 tys.) oraz liczba potencjalnych miejsc w oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych (ponad 300 tys., tj. o ponad 100 tys. więcej niż obecnie) pozwala na stwierdzenie, że możliwości objęcia wychowaniem przedszkolnym dzieci w wieku od 3 do 6 lat są znaczne.
Nie bez znaczenia pozostaje również fakt, że decyzja, w jakim wieku dziecko rozpocznie edukację przedszkolną oraz wybór miejsca wychowania przedszkolnego należy do rodziców (opiekunów prawnych). Nie wszyscy rodzice dzieci 3-letnich wyrażają wolę korzystania z edukacji przedszkolnej. Niektórzy rodzice 9 pozostawiają także dziecko 3-letnie w żłobku lub pod opieką niani.
Na dofinansowanie zadań w zakresie wychowania przedszkolnego gmina otrzymuje dotację celową z budżetu państwa. Roczna kwota dotacji z budżetu państwa przypada na każde dziecko korzystające z wychowania przedszkolnego na obszarze gminy, bez względu na czas jego przebywania w przedszkolu. Oznacza to, że gmina otrzymuje dotację również na dzieci, które korzystają tylko z ustalonego przez radę gminy bezpłatnego nauczania, wychowania i opieki (nie krótszego niż 5 godzin dziennie), a także na dzieci korzystające z wychowania przedszkolnego w niepublicznych przedszkolach, oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz innych formach wychowania przedszkolnego.
Z uwagi na przeprowadzoną zmianę dotyczącą przywrócenia wieku rozpoczynania obowiązku szkolnego do 7 lat, znaczna część dzieci w wieku 6 lat pozostanie objęta wychowaniem przedszkolnym. 10 W związku z tym, przewiduje się, że w okresie tych 4 miesięcy 2016 r. (tekst jedn.: wrzesień - grudzień) gminy będą musiały zwiększyć wydatki ponoszone na wychowanie przedszkolne. Biorąc to pod uwagę, wcześniej ustalona kwota dotacji na 2016 rok w wysokości 1 305 zł na jedno dziecko, została zwiększona do 1 370 zł.
W związku ze zwiększeniem rocznej kwoty dotacji na dziecko, przy jednoczesnym przewidywanym zwiększeniu liczby dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym w przyszłości oraz brakiem obowiązku szkolnego dzieci sześcioletnich od roku szkolnego 2016/2017, w ustawie budżetowej na rok 2016 powiększono kwotę rezerwy celowej budżetu państwa przeznaczonej na zwiększenie dostępności wychowania przedszkolnego o dodatkowe 84 mln zł, do 1 670 mln zł.
Zapewniam, że edukacja przedszkolna jest rozumiana i traktowana w polityce oświatowej państwa, jako prawo przysługujące każdemu dziecku.
Zmiana przepisów w sprawie realizacji obowiązku szkolnego przez dzieci sześcioletnie nie spowoduje zmniejszenia liczby dzieci w danym roczniku, a wyłącznie zmianie ulegnie miejsce, w którym będą realizowały odpowiednio wychowanie przedszkolne lub obowiązek szkolny. Tak więc, jeśli będzie mniejsze zapotrzebowanie na nauczycieli w szkołach podstawowych do nauczania w klasach I-III, to więcej nauczycieli potrzeba będzie w przedszkolach, do których będą uczęszczały sześciolatki.
Nauczycieli nauczania początkowego nie trzeba będzie zwalniać ze szkół, żeby następnie zatrudnić ich w przedszkolu. Zgodnie bowiem z przepisami ustawy - Karta Nauczyciela, nauczyciel zatrudniony na podstawie mianowania może być przeniesiony na własną prośbę lub z urzędu za jego zgodą ze szkoły do przedszkola. 11 W celu zapewnienia obsady na stanowisku nauczyciela z wymaganymi kwalifikacjami, przeniesienia nauczyciela może także dokonać organ prowadzący szkołę. 12 . W takim przypadku niepotrzebna jest zgoda nauczyciela, a przeniesienie może być dokonane na okres nie dłuższy niż 3 lata.
Przygotowanie merytoryczne do wykonywania zawodu nauczyciela w przedszkolu (edukacja przedszkolna) oraz do nauczania w klasach I-III szkoły podstawowej (I etap edukacyjny) również nie stanowi problemu. Jest ono realizowane na studiach w zakresie pedagogiki lub innych zapewniających przygotowanie do pracy w obszarze edukacji elementarnej, których efekty kształcenia uwzględniają nabycie podstawowej wiedzy i umiejętności z zakresu języka polskiego, matematyki oraz przyrody (w tym umiejętności tworzenia tekstów, prowadzenia rozumowań matematycznych, ilustracji zjawisk przyrody za pomocą doświadczeń). Nabycie tych kompetencji jest warunkiem przystąpienia do przygotowania dydaktycznego do realizacji podstawy programowej wychowania przedszkolnego i podstawy programowej kształcenia ogólnego dla I etapu edukacyjnego. Kształcenie obejmuje jednoczesne przygotowanie do wykonywania zawodu nauczyciela w przedszkolu oraz do nauczania w klasach I-III szkoły podstawowej. 13
Ustawa z dnia 29 grudnia 2015 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw - Dz. U. z 2016 r. poz. 35.
Art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 2156 z późn. zm.).
Do 31 sierpnia 2019 r. także w oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej.
Art. 16 ust. 1 ww. ustawy.
Art. 16 ust. 1a ww. ustawy.
Art. 7 ust. 1 pkt 8 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 1515).
Zgodnie z art. 90 ust. 1b i 1c oraz dalszymi ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty.
Przepisy art. 14a ust. 2a wprowadzone ustawą z dnia 29 grudnia 2015 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw i art. 17 ust. 7 ustawy o systemie oświaty oraz w okresie przejściowym art. 15 ww. ustawy z dnia 29 grudnia 2015 r.
Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3, opieka nad dziećmi w wieku do lat 3 może być organizowana w formie żłobka lub klubu dziecięcego, a także sprawowana przez dziennego opiekuna oraz nianię. Opieka nad dzieckiem może być sprawowana do ukończenia roku szkolnego, w którym dziecko ukończy 3 rok życia lub w przypadku, gdy niemożliwe lub utrudnione jest objęcie dziecka wychowaniem przedszkolnym - 4 rok życia (art. 2 ust. 3).
Na podstawie przepisów cyt. ustawy z dnia 29 stycznia 2015 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw.
Art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 191, z późn. zm.).
Art. 19 ust. 1 ustawy - Karta Nauczyciela.
Sposób kształcenia nauczycieli w szkołach wyższych regulują przepisy ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365, z późn. zm.), zaś szczegółowe zasady organizacji i zakres kształcenia nauczycieli określa rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 17 stycznia 2012 r. w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela (Dz. U. z 2012 r. poz. 131).