1462-IPPP1.4512.150.2017.2.IGO - VAT w zakresie opodatkowania cesji wierzytelności.

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2017 r. poz. 201, z późn. zm.) oraz art. 223 ust. 1 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz. U. z 2016 r. poz. 1948 z późn. zm.) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 13 lutego 2017 r. (data wpływu 28 lutego 2017 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania cesji wierzytelności - jest prawidłowe.

W dniu 28 lutego 2017 r. wpłynął do tutejszego organu ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania cesji wierzytelności.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny oraz zdarzenie przyszłe:

X spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (dalej: "Wnioskodawca", "Spółka", "Podatnik") prowadzi działalność gospodarczą. Spółka jest zarejestrowana jako podatnik VAT czynny.

Spółka nabywa od osób fizycznych lub osób prawnych ("Cedent", "Zbywca") wierzytelności przeciwko przewoźnikom lotniczym o zapłatę odszkodowania finansowego (dalej: "Wierzytelność"). Wysokości takich odszkodowań są ustalane zgodnie z przepisami krajowymi, wspólnotowymi i międzynarodowymi dotyczącymi praw pasażera przewoźników lotniczych z tytułu opóźnionych lotów. Zakupione Wierzytelności stanowią, zdaniem Spółki, wierzytelności trudne, co do których zbywca nie osiągnął efektu w postaci ich wyegzekwowania, dlatego zdecydował się na ich sprzedaż. W ocenie zbywcy Wierzytelności brak było szans na ich odzyskanie. Nabyte Wierzytelności w dacie ich nabycia były wymagalne, nieprzedawnione, nie były zajęte przez organ w postępowaniu egzekucyjnym lub zabezpieczającym ani obciążane prawem osoby trzeciej oraz są wolne od innych wad prawnych.

Cena Wierzytelności odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość wierzytelności w chwili sprzedaży, wartość ta jest uzależniona od wątpliwych perspektyw na spłatę wierzytelności i zwiększonego ryzyka nieuregulowania ich przez dłużników. Cena jest ustalona z góry i jest ustalona poniżej wartości nominalnej zbywanej Wierzytelności. Cena w umowie przelewu wierzytelności jest określona kwotowo.

W przypadku gdy Wierzytelność została pozyskana od przewoźnika lotniczego bez konieczności wejścia na drogę sądową, to Cedent otrzymuje kwotę ustaloną w EUR, której wysokość zależy w szczególności od długości lotu.

Natomiast w przypadku konieczności przeprowadzenia postępowania sądowego i uzyskania wyroku sądu w celu wyegzekwowania odszkodowania, to cena nabycia Wierzytelności przy drodze sądowej wynosi:

Po nabyciu Wierzytelności Spółka działa we własnym imieniu, na własny rachunek i na własne ryzyko. Spółka ponosi koszty sądowe związane z postępowaniem sądowym, które są zwracane Spółce w przypadku zasądzenia odszkodowania Cedenta. Nie obciąża kosztami postępowania sądowego Cedenta.

Umowa cesji wierzytelności nie zawiera żadnego dodatkowego wynagrodzenia czy świadczenia usług na rzecz Cedenta.

Umowa sprzedaży nie ustanawia upoważnienia dla Spółki do występowania wobec linii lotniczych w celu wyegzekwowania Wierzytelności na rachunek Zbywcy.

Rozliczenie pieniężne Spółki z Cedentem następuje w momencie wypłaty odszkodowania przez linię lotniczą Spółce. Wnioskodawca informuje linię lotniczą o przelewie Wierzytelności na rzecz Spółki przez Cedenta, i tym samym na czyją rzecz ma spełnić swoje zobowiązanie. Ustalone jest z Cedentem, że zapłata uzgodnionej ceny Wierzytelności nastąpi w momencie zapłaty odszkodowania przez linię lotniczą.

W przypadku wpłaty odszkodowania na konto Cedenta, Cedent zatrzymuje cenę Wierzytelności, a pozostałą kwotę przekazuje Wnioskodawcy.

Linia lotnicza przekazuje odszkodowanie bezpośrednio Cedentowi, który następnie zatrzymuje kwotę należną wynikającą z umowy sprzedaży Wierzytelności, a pozostałą kwotę przekazuje Spółce.

Sposób i miejsce spełnienia świadczenia przez linię lotniczą, tj. zapłaty odszkodowania na konto Zbywcy, wynika z praktyki działania linii lotniczej, a sposób rozliczenia Cedenta i Wnioskodawcy z wcześniejszych umownych ustaleń.

Stan faktyczny opisany we wniosku ma charakter powtarzalny i będzie występował również w przyszłości.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie:

Czy transakcja przelewu (cesji) wierzytelności pieniężnej na rzecz Spółki (Cesjonariusza), na podstawie umowy nabycia od zbywcy (Cedenta), będącego pierwotnym wierzycielem lub też innej osoby uprawnionej do rozporządzenia tą wierzytelnością, jest czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług?

Zdaniem Wnioskodawcy, transakcja przelewu (cesji) wierzytelności pieniężnej na rzecz Spółki (Cesjonariusza), na podstawie umowy nabycia od zbywcy (Cedenta), będącego pierwotnym wierzycielem lub też innej osoby uprawnionej do rozporządzenia tą wierzytelnością, nie jest czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Zakres tych czynności sformułowany został odpowiednio w art. 7 oraz w art. 8 ww. ustawy.

Artykuł 7 ust. 1 ustawy o VAT, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Natomiast w myśl art. 8 ust. 1 ww. ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7.

Przez świadczenie usług należy zatem uznać każde zachowanie niebędące dostawą towarów i świadczone na rzecz innego podmiotu. Powołane przepisy wskazują, iż pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres, gdyż nie obejmuje wyłącznie działań podatnika, lecz również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub do tolerowania czynności bądź sytuacji. Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Należy jednak zaznaczyć, iż nie każde powstrzymanie się od działania czy tolerowanie czynności lub sytuacji może zostać uznane za usługę, w rozumieniu przepisów ustawy.

Z treści powołanego wyżej przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy wynika, że dostawa towarów i świadczenie usług, co do zasady, podlegają opodatkowaniu VAT wówczas, gdy są wykonywane odpłatnie (z wyjątkiem przypadków ściśle określonych w art. 7 ust. 2 oraz w art. 8 ust. 2 ustawy).

Aby uznać dane świadczenie za odpłatne musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Przy czym przepisy ustawy nie określają postaci wynagrodzenia.

Jednocześnie, skoro przepisy nie określają formy zapłaty za świadczoną usługę należy uznać, że zobowiązanie usługobiorcy może mieć postać świadczenia nie tylko określonej sumy pieniędzy, ale także świadczenie innej usługi (usługi wzajemnej).

Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę. Aby dana czynność (świadczenie) podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT musi istnieć bezpośredni związek o charakterze przyczynowym, pomiędzy świadczoną usługą a świadczeniem wzajemnym. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia. Odpłatność określana jest przez strony umowy i jeśli strony ustalą zapłatę wówczas wykonane świadczenie staje się odpłatne. W przypadku istnienia świadczenia wzajemnego otrzymanego przez świadczącego usługę, należy uznać czynności wykonywane w ramach zawartej umowy za odpłatne świadczenie usług określone w art. 8 ust. 1 ustawy podlegające opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Wierzytelność jest prawem majątkowym, które może być przedmiotem obrotu gospodarczego. Instytucja przelewu wierzytelności została uregulowana w przepisach art. 509-518 kodeksu cywilnego.

Zgodnie z brzmieniem art. 509 § 1 tej ustawy, wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. W myśl § 2 cytowanego artykułu, wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki.

Jak stanowi art. 510 § 1 tej ustawy, umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przenosi wierzytelność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.

Istotą przelewu wierzytelności jest zatem umowa zawierana przez wierzyciela z osobą trzecią, na podstawie której osoba ta nabywa od wierzyciela przysługującą mu wierzytelność. W wyniku przelewu wierzytelności prawa przysługujące dotychczasowemu wierzycielowi przechodzą na nabywcę wierzytelności, przy czym sam stosunek zobowiązaniowy nie ulega zmianie. W zamian za nabywaną wierzytelność cesjonariusz (nabywca) zobowiązuje się do spełnienia określonego świadczenia na rzecz cedenta. Spełnienie świadczenia, wynikającego z umowy przelewu nastąpi, gdy cedent przeniesie wierzytelność na cesjonariusza, a on zapłaci mu cenę za cedowaną wierzytelność (w sytuacji, kiedy cesja będzie miała charakter odpłatny).

W kwestii sprzedaży wierzytelności po cenie niższej od ich wartości nominalnej wypowiedział się Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z dnia 27 października 2011 r., w sprawie C-93/10. W powyższym orzeczeniu TSUE wskazał, iż artykuł 2 pkt 1 i art. 4 szóstej dyrektywy Rady 77/388/EWG z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych - wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku, należy interpretować w ten sposób, że podmiot, który na własne ryzyko nabywa trudne wierzytelności po cenie niższej od ich wartości nominalnej, nie świadczy odpłatnie usługi w rozumieniu art. 2 pkt 1 i nie dokonuje tym samym czynności z zakresu działalności gospodarczej objętej zakresem stosowania ww. dyrektywy, jeżeli różnica między wartością nominalną tych wierzytelności a ceną ich sprzedaży odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży.

O ile więc, ustalona przez strony umowy cesji cena wierzytelności jest niższa od jej wartości nominalnej i jednocześnie różnica między wartością nominalną tej wierzytelności a ceną jej sprzedaży, odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży, nie można mówić o odpłatnym świadczeniu usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT.

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 19 marca 2012 r. sygn. akt I FPS 5/11 rozważał okoliczności, jakie należy wziąć pod uwagę, ustalając, czy po stronie kupującego-cesjonariusza wystąpiło wynagrodzenie bezpośrednio związane z nabyciem wierzytelności, rzeczywiście otrzymane (bądź należne), jako świadczenie wzajemne za wykonaną na rzecz zbywcy-cedenta usługę, stającą się tym samym usługą odpłatną, czyli czynnością opodatkowaną. Sąd wyraził w tym zakresie pogląd, że "poszukiwać należy strumienia pieniędzy płynącego od zbywcy-cedenta do nabywcy cesjonariusza za wykonaną usługę, czyli odwrotnie płynącego niż w przypadku umowy kupna sprzedaży, kiedy zapłatę za wierzytelność otrzymuje zbywca od nabywcy". Stwierdził zarazem, że trzeba odpowiedzieć na pytanie, "czy - obok transakcji kupna-sprzedaży wierzytelności - wystąpiło świadczenie usługi przez nabywcę wierzytelności na rzecz jej zbywcy za bezpośrednim wynagrodzeniem otrzymanym, co ważne, przez nabywcę". W ocenie Sądu, "w sytuacji, kiedy występuje tylko zapłata ceny za wierzytelność, trudno uznać, że do świadczenia takiej usługi dochodzi".

W przedmiotowym stanie faktycznym, jedyną występującą zapłatą jest zapłata ceny za wierzytelność. Dlatego nie można uznać, że dochodzi do świadczenia usługi o charakterze odpłatnym. Można dojść do jednoznacznego wniosku, że żadna transakcja nabycia na własne ryzyko wierzytelności, po cenie niższej od jej wartości nominalnej, nie będzie mogła zostać zakwalifikowana jako świadczona przez nabywcę usługa w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT. Ponieważ Spółka w opisanej umowie cesji wierzytelności nie zobowiązała się do ściągnięcia długu w zamian za wynagrodzenie, nie dojdzie do świadczenia usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o VAT.

Zgodnie z art. 512 k.c., cedent powinien zawiadomić dłużnika o cesji wierzytelności. Powszechnie przyjmuje się, że takiego zawiadomienia dłużnika może również dokonać cesjonariusz. Celem tego zawiadomienia jest wskazanie dłużnikowi, kto jest jego obecnym wierzycielem i tym samym na czyją rzecz ma spełnić swoje zobowiązanie. Kodeks cywilny nie wskazuje, jaką treść ma zawierać powyższe zawiadomienie. Zdaniem Wnioskodawcy, w wypadku zawiadomienia dokonywanego przez cesjonariusza, takie zawiadomienie może określać, w jaki sposób i gdzie dłużnik powinien spełnić swoje zobowiązanie.

W opinii Wnioskodawcy, przepisy Kodeksu cywilnego nie zawierają również zakazu, z powodu którego cesjonariusz nie mógłby się zdecydować, co do sposobu spełnienia jego świadczenia na rachunek bankowy Cedenta. Zdaniem Wnioskodawcy, skoro bowiem cesjonariusz wstępuje na mocy art. 509 § 2 k.c. we wszelkie prawa dotychczasowego wierzyciela, to jest on w pełni uprawniony uzgodnienia z Cedentem sposobu rozliczenia w ramach zawartej umowy cesji Wierzytelności.

Z ww. przepisu wynika, że co do zasady świadczenie niepieniężne powinno zostać spełnione w miejscu, w którym w chwili powstania zobowiązania dłużnik miał miejsce zamieszkania lub siedzibę, a w przypadku świadczeń pieniężnych powinny one być spełnione w miejscu zamieszkania lub siedzibie wierzyciela. Jednakże pierwszorzędne znaczenie w kwestii ustalenia miejsca, w którym dłużnik powinien spełnić świadczenie, ustawa przyznaje oznaczeniu dokonanemu w zdarzeniu kreującym źródło obowiązku świadczenia dłużnika, jakim zazwyczaj będzie umowa. Żaden z obowiązujących przepisów nie uważa bowiem postanowień o miejscu wykonania świadczenia za przepis bezwzględnie obowiązujący. Wola stron odgrywa zatem podstawowe znaczenie w tym zakresie.

Argumentacja Spółki znajduje potwierdzenie w wydanych interpretacjach indywidualnych, m.in. IBPP2/443-726/13/RSz z 19 listopada 2013 r., wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach, IBPP2/443-191/13/AMP z 17 czerwca 2013 r., wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach czy też ITPP2/443-241/12/AK z 23 maja 2012 r., wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy, IPTPP2/4512-64/15-2/JS z 7 kwietnia 2015 r. wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi, IPTPB2/436-108/13-2/k.k. z 10 grudnia 2013 r. wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi, IPPB2/4514-333/16-4/JG1 z 20 lipca 2016 r. wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie.

Wobec powyższego, w ocenie Spółki, stanowisko iż nabycie wierzytelności na podstawie umowy cesji wierzytelności, której podstawą jest jej sprzedaż przez Cedenta za cenę niższą od jej wartości nominalnej nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, należy uznać za prawidłowe.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego oraz zdarzenia przyszłego jest prawidłowe.

Mając powyższe na względzie, stosownie do art. 14c § 1 Ordynacji podatkowej, odstąpiono od uzasadnienia prawnego dokonanej oceny stanowiska Wnioskodawcy.

Zgodnie z art. 14na Ordynacji podatkowej przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym oraz zdarzenia przyszłego i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację - w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2016 r. poz. 718, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała.