1401/PH-I/4407/14-113/06/KO/PV-I - Dodatkowe świadczenia pieniężne z tytułu rozwiązania umowy leasingu.

"(...) Strona wystąpiła z zapytaniem czy kwoty należne Spółce w związku z rozwiązaniem umowy leasingu bądź umowy leasingu operacyjnego (...) stanowiące zdaniem Podatnika odszkodowanie w rozumieniu art. 471 oraz kary umowne w rozumieniu art. 483 Kodeksu cywilnego, podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT?

(...) Przez świadczenie usług (...), zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, uznaje się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

Z powyższego wynika zatem, że przez usługę należy rozumieć każde świadczenie, które nie jest dostawą towarów. Przez świadczenie należy rozumieć każde zachowanie się na rzecz innej osoby. Na zachowanie to składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). By zaistniałe świadczenie uznać za usługę podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług niezbędne jest występowanie odpłatności za to świadczenie.

(...) Kara umowna została uregulowana w przepisach art. 483-484 K.c. W art. 483 § 1 K.c. stwierdzono expressis verbis, że karę umowną "można zastrzec w umowie". Kara umowna może obejmować niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania (...), wynikającego także z innego źródła niż umowa, jeżeli została zastrzeżona na podstawie odpowiedniego porozumienia stron stosunku obligacyjnego. Postanowienia zawierające kary umowne zastrzega się najczęściej w treści umowy kreującej stosunek obligacyjny. (...)

Z przedmiotowego punktu widzenia, kara umowna ogranicza się tylko do niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego (art. 483 § 1 K.c.). Kategorię "zobowiązania niepieniężnego" należy rozumieć szeroko. Obejmuje ono z pewnością zobowiązanie niepieniężne, przewidujące świadczenia o charakterze majątkowym, np. polegające na zawarciu umowy przyrzeczonej, art. 389-390 K.c., oraz niemajątkowym, np. powstrzymanie się od podejmowania określonej działalności, w tym - konkurencyjnej. (...)

Przesłanką powstania roszczenia wierzyciela o zapłatę kary umownej może być każda postać niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego przez dłużnika, zastrzeżenie kary umownej może odnieść się jednak tylko do określonych, zindywidualizowanych postaci niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. O zakresie zastosowania kary umownej rozstrzyga w każdym razie treść dokonywanego przez strony zastrzeżenia. (...)

W wyroku z dnia 14 maja 2002 r., V CKN 357/00 (niepubl.), stwierdzono ogólnie, że zakres odpowiedzialności z tytułu kary umownej pokrywa się z zakresem ogólnej odpowiedzialności dłużnika określonej w art. 471 K.c. i od wymienionego w tym przypisie odszkodowania kara umowna różni się tylko tym, że przysługuje - jak to wynika z art. 484 § 1 K.c. - bez względu na wysokość szkody.

(...) Rozpowszechniona w literaturze i orzecznictwie myśl, że kara umowna (odszkodowanie umowne) jest tzw. surogatem odszkodowania nie oznacza bynajmniej tego, iż kara umowna ma "zastąpić" jedynie odszkodowanie w związku z powstającą po stronie wierzyciela szkodą majątkową. Sformułowanie "surogat odszkodowania" należy rozumieć w tym sensie, że strony przy zawarciu umowy określają z góry wysokość należnego wierzycielowi odszkodowania na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez dłużnika i odszkodowanie (kara umowna) kompensuje wszystkie negatywne dla wierzyciela konsekwencje wynikające ze stanu naruszenia zobowiązania. (...)

Konkludując, zgodnie z art. 483 K.c., kara umowna jest formą odszkodowania, ma czynić zadość szkodzie powstałej u wierzyciela, przy czym nawet niewystąpienie szkody nie zwalnia dłużnika z obowiązku zapłaty kary umownej. Zastosowanie kary umownej wiązać należy zaś z zaistnieniem takich zdarzeń jak niewykonanie zobowiązania, nienależyte wykonanie zobowiązania oraz uchybienie w zakresie sposobu wykonania zobowiązania (czas, miejsce, jakość świadczenia).

W świetle powyższych rozważań oraz w odniesieniu do stanu faktycznego przedstawionego we wniosku, Dyrektor Izby Skarbowej zauważa, iż zastrzeżone w umowach dodatkowe świadczenia pieniężne na rzecz Strony z tytułu rozwiązania umowy leasingu, mimo, że nazwane przez Stronę karą umowną bądź odszkodowaniem, cech o których mowa w art. 483 K.c. nie posiadają. Leasingobiorca, który jest zobowiązany do uiszczenia wskazanych kwot jest dłużnikiem, którego świadczenie główne z umowy ma charakter wyłącznie świadczenia pieniężnego. W związku z powyższym dodatkowe świadczenie obciążające dłużnika jest formą dodatkowego wynagrodzenia na rzecz Strony, które pełni funkcję świadczenia pieniężnego o charakterze gwarancyjnym, ma ono też cechy periodyczności, nie jest natomiast karą umowną. W konsekwencji występująca w przedmiotowej sprawie sytuacja nosi wszelkie znamiona odpłatnego świadczenia usług, podlegającego opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. (...)"