13150/2017 - Wzrost wydatków samorządów związanych z reformą szkolnictwa

Zgodnie z wyliczeniami przedstawionymi w ocenie skutków regulacji do projektów ustaw Prawo oświatowe i Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo oświatowe poziom finansowania jest wystarczający, aby pokryć wydatki bieżące systemu oświaty w nowym jej ustroju oraz wystarczający, aby pokryć wydatki bieżące w trakcie transformacji ustroju. Uwzględnia on między innymi finansowanie wyższymi kwotami ucznia w szkole podstawowej niż ucznia gimnazjum (klasa VII i VIII). Uwzględnia również finansowanie branżowej szkoły II stopnia. W zakresie koniecznych dostosowań do nowego systemu należy stwierdzić, że pozostają możliwe do wykorzystania środki, zarówno w części oświatowej subwencji ogólnej (przy założeniu jej podobnego udziału w wydatkach bieżących jednostek samorządu terytorialnego objętych subwencją), jak i wynikające ze zmniejszonego finansowania dowożenia uczniów oraz zmniejszonych wydatków w przeliczeniu na ucznia w liceach ogólnokształcących. W roku 2017 jest to 313 mln zł, w roku 2018 - 148 mln zł, w roku 2019 - 243 mln zł. Środki te mogą zostać wykorzystane na dokonanie niezbędnych zmian w zakresie dostosowania budynków i ich wyposażenia do potrzeb nowej struktury szkół, w tym również koszty administracyjne.

Faktyczne koszty przekształcania szkół i dostosowywania ich do nowego ustroju będą zależeć od decyzji podejmowanych przez poszczególne samorządy. W ramach planowanej reformy przewidziano wiele rozwiązań, z których mogą skorzystać samorządy i ich wybór będzie determinował ostateczne koszty. Samorządy mogą dostosować strategie postępowania do swojej indywidualnej organizacji sieci szkół oraz do lokalnej polityki oświatowej. Duży zakres rozwiązań przedstawiony w projektowanych przepisach daje samorządom wybór i możliwości dostosowania sieci szkół do nowego ustroju w sposób jak najmniej uciążliwy i najmniej kosztowny.

Ministerstwo Edukacji Narodowej w porozumieniu ze stroną samorządową reprezentowaną przez Zespół ds. Edukacji, Kultury i Sportu Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego przygotowało "Kryteria podziału 0,4% rezerwy części oświatowej subwencji ogólnej na rok 2017" dostępne pod adresem https://men.gov.pl/finansowanie-edukacji/subwencja-ogolna-dla-jst/kryteria-podzialu-04-rezerwy-czesci-oswiatowej-subwencji-ogolnej-na-rok-2017.html

Kryteria zostały opracowane ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb samorządów w okresie wprowadzania reformy systemu oświaty w zakresie m.in.:

W ramach wymienionych wyżej trzech pierwszych kryteriów pozytywnie rozpatrzono do 27 czerwca 2017 r. wnioski na łączną kwotę 52,6 mln złotych w skali kraju:

Wnioski rozpatrzone pozytywnie, zostały przesłane przez MEN do Ministerstwa Finansów 1 oraz 14 czerwca 2017 r. w celu realizacji.

Dodatkowo w ustawie budżetowej na rok 2017 przewidziano potencjalne źródła finansowania modernizacji infrastruktury szkolnej:

Zgodnie z art. 42 ust. 2 pkt 2 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, jednostki samorządu terytorialnego mogą otrzymywać dotacje celowe z budżetu państwa na dofinansowanie zadań własnych z zakresu zadań inwestycyjnych szkół i placówek oświatowych. Należy jednak pamiętać, że zgodnie z art. 42 ust. 3 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, dotacje z budżetu państwa na dofinansowanie zadań, o których mowa w ust. 2 pkt 2, mogą być udzielane do wysokości 50% planowanych wydatków jednostki samorządu terytorialnego na realizację danego zadania, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej.

Za działalność szkoły odpowiada organ prowadzący szkołę 1 Do zadań organu prowadzącego szkołę należy w szczególności zapewnienie warunków działania szkoły, w tym bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki oraz wyposażenie szkoły w pomoce dydaktyczne i sprzęt niezbędny do pełnej realizacji programów nauczania, programów wychowawczych oraz wykonywania innych zadań statutowych.

Nowa podstawa programowa uregulowana w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej 2 zawiera m.in. zapisy dotyczące elementów wyposażenia pracowni. Wskazanie w tym dokumencie elementów wyposażenia ma na celu zaproponowanie szkole takich rozwiązań organizacyjnych, które powinny wspomagać osiąganie efektów kształcenia ustalonych w podstawie programowej.

Wyżej wymieniona podstawa programowa - w odniesieniu do organizacji nauczania przedmiotowego - wskazuje m.in., że:

* w procesie kształcenia biologicznego istotne jest zaplanowanie cyklu obserwacji i doświadczeń. Podczas planowania i przeprowadzania doświadczeń oraz obserwacji należy stworzyć warunki umożliwiające uczniom zadawanie pytań weryfikowalnych metodami naukowymi, zbieranie danych, analizowanie i prezentowanie danych, konstruowanie odpowiedzi na zadane pytania,

* na zajęciach chemii uczeń powinien mieć szanse obserwowania, badania, dociekania, odkrywania praw i zależności, osiągania satysfakcji i radości z samodzielnego zdobywania wiedzy. Zakres treści nauczania stwarza wiele możliwości pracy metodą projektu edukacyjnego, metodą eksperymentu chemicznego lub innymi metodami aktywizującymi,

* fizyka jest nauką przyrodniczą, nierozerwalnie związaną z codzienną aktywnością człowieka. Uczenie podstaw fizyki powinno odbywać się przy wykorzystaniu przykładów z codziennego życia, bogatego ilustrowania kontekstowego oraz czynnego badania zjawisk i procesów. Eksperymentowanie, rozwiązywanie zadań problemowych oraz praca z materiałami źródłowymi powinny stanowić główne obszary aktywności podczas zajęć fizyki.

Należy podkreślić, że w podstawie programowej wskazano, iż doświadczenia i obserwacje, np. w ramach przedmiotu biologia, powinny być proste do wykonania, niewymagające skomplikowanych urządzeń i drogich materiałów. Zalecono organizację zajęć terenowych, wycieczek do lasu, na łąkę lub pole. Wskazano ponadto, że np. w ramach przedmiotu chemia nauczyciele mogą w doświadczeniach wykorzystywać substancje znane uczniom z życia codziennego (np. naturalne wskaźniki kwasowo-zasadowe, ocet, mąkę, cukier), pokazując w ten sposób obecność chemii w ich otoczeniu.

Równocześnie, od roku szkolnego 2017/2018 - równolegle do podręczników do zajęć z zakresu edukacji polonistycznej, matematycznej, przyrodniczej i społecznej w klasach I szkół podstawowych, zapewnianych przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania - planowane jest uruchomienie dotacji na wyposażenie klas I w podręczniki lub materiały edukacyjne. W roku szkolnym 2018/2019 system dotacji obejmie klasy I i II szkół podstawowych, a docelowo od roku szkolnego 2019/2020 - obejmie klasy I-III szkół podstawowych.

Ponadto, w związku z planowaną nową organizacją nauczania w klasach V-VIII szkoły podstawowej, od roku szkolnego 2018/2019 planowane jest zwiększenie kwoty dotacji na wyposażenie klas V-VI w podręczniki lub materiały edukacyjne. Przewidziano również dotację na wyposażenie w podręczniki lub materiały edukacyjne klas VII i VIII szkoły podstawowej - tak, jak w obecnej I i II klasie gimnazjum.