11600/2017 - Zmiany w funkcjonowaniu zajęć pozalekcyjnych w placówkach przedszkolnych

Ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw 1 określiła, że przedszkole nie może pobierać opłat za korzystanie przez dziecko z wychowania przedszkolnego w czasie wykraczającym poza czas bezpłatnego nauczania, wychowania i opieki ustalony przez radę gminy, w wysokości przekraczającej 1 zł za godzinę.

Zmiany wprowadzone powyższą ustawą miały na celu lepsze wykorzystanie potencjału zatrudnionej w przedszkolach kadry oraz ochronienie rodziców przed koniecznością podwójnego opłacania prowadzonych zajęć.

Każdy nauczyciel posiadający kwalifikacje do pracy w przedszkolu jest przygotowany do realizacji podstawy programowej wychowania przedszkolnego. Wszystkie obszary opisane w podstawie programowej wychowania przedszkolnego 2 powinny być realizowane w czasie bezpłatnego nauczania, wychowania i opieki oraz na pozostałych godzinach, za które rodzice płacą nie więcej niż 1 zł. Nie ma zatem żadnego uzasadnienia do pobierania dodatkowych opłat za np. rytmikę, naukę języka angielskiego, zajęcia umuzykalniające, ćwiczenia korekcyjne itp., które mieszczą się w obowiązującej podstawowe programowej.

Począwszy od roku szkolnego 2017/2018, w przedszkolach będzie stosowana nowa podstawa programowa. 3

Podstawa programowa wychowania przedszkolnego wskazuje cel wychowania przedszkolnego, zadania profilaktyczno-wychowawcze przedszkola oraz efekty realizacji zadań w postaci celów osiąganych przez dzieci na zakończenie wychowania przedszkolnego.

Celem wychowania przedszkolnego jest wsparcie całościowego rozwoju dziecka. Wsparcie to realizowane jest przez proces opieki, wychowania i nauczania - uczenia się, co umożliwia dziecku odkrywanie własnych możliwości.

Do zadań przedszkola należy więc m.in. wspieranie wielokierunkowej aktywności dziecka poprzez organizację warunków sprzyjających nabywaniu doświadczeń w fizycznym, emocjonalnym, społecznym i poznawczym obszarze jego rozwoju oraz tworzenie sytuacji edukacyjnych budujących wrażliwość dziecka, w tym wrażliwość estetyczną.

Podstawa programowa wskazuje, że pobyt w przedszkolu jest czasem wypełnionym zabawą, która pod okiem specjalistów tworzy pole doświadczeń rozwojowych budujących dojrzałość szkolną. Szczególne znaczenie dla budowy dojrzałości szkolnej mają zajęcia rytmiki, które powinny być prowadzone w każdej grupie wiekowej oraz gimnastyki, ze szczególnym uwzględnieniem ćwiczeń zapobiegających wadom postawy.

Natomiast przygotowanie dzieci do posługiwania się językiem obcym nowożytnym powinno być włączone w różne działania realizowane w ramach programu wychowania przedszkolnego i powinno odbywać się przede wszystkim w formie zabawy. Należy zatem stworzyć w przedszkolu warunki umożliwiające dzieciom osłuchanie się z językiem obcym w różnych sytuacjach życia codziennego (np. poprzez kierowanie do dzieci bardzo prostych poleceń w języku obcym w toku różnych zajęć i zabaw, wspólną lekturę książeczek dla dzieci w języku obcym, włączanie do zajęć rymowanek, prostych wierszyków, piosenek oraz materiałów audiowizualnych w języku obcym).

Ministerstwo Edukacji Narodowej nie przewiduje w tym zakresie żadnych zmian. Sugerowana przez Panią Poseł zmiana polegająca na wprowadzeniu do przedszkoli firm zewnętrznych, przy jednoczesnym dodatkowym obciążeniu rodziców opłatami za korzystanie z różnego rodzaju zajęć, w tym nauki języka obcego, prowadzić może do stworzenia barier ekonomicznych ograniczających dostęp do wychowania przedszkolnego.

Obawy o poziom "nauczania zajęć z języka angielskiego i rytmiki" są bezpodstawne. Nauczyciele prowadzący zajęcia z dziećmi w przedszkolu podlegają nadzorowi pedagogicznemu, zarówno na szczeblu dyrektora przedszkola, jak i kuratora oświaty. Prowadzenie zajęć przez firmy zewnętrzne takiemu nadzorowi nie podlega.

Kwalifikacje wymagane od nauczycieli regulują przepisy ustawy Karta Nauczyciela 4 oraz rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli 5 .

W myśl art. 9 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy stanowisko nauczyciela może zajmować osoba, która posiada wyższe wykształcenie z odpowiednim przygotowaniem pedagogicznym lub ukończyła zakład kształcenia nauczycieli i podejmuje pracę na stanowisku, do którego są to wystarczające kwalifikacje.

Nauczyciele prowadzący w przedszkolu zajęcia wynikające z podstawy programowej muszą legitymować się dokumentami wskazanymi w ww. rozporządzeniu, potwierdzającymi wymagane kwalifikacje.

Zgodnie z § 4 ust. 1 rozporządzenia kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela w przedszkolach, posiada osoba, która ukończyła:

Wskazane rozporządzenie w § 4 ust. 2 stanowi również o posiadaniu kwalifikacji do prowadzenia zajęć w przedszkolach przez osoby, które ukończyły:

lub

Odrębnie uregulowano wymagania, które musi spełniać nauczyciel uczący języka obcego w przedszkolach. Zgodnie z § 11 ust. 2 i 3 ww. rozporządzenia, kwalifikacje do nauczania języka obcego w przedszkolach posiada osoba, która ukończyła:

Zgodnie z § 11 ust. 4 tego rozporządzenia kwalifikacje do nauczania języka obcego w przedszkolach posiada również osoba, która:

W związku z dodaniem do podstawy programowej wychowania przedszkolnego nowego obszaru Przygotowanie dzieci do posługiwania się językiem obcym nowożytnym wprowadzono okres przejściowy (do 31 sierpnia 2020 r.), który pozwoli nauczycielom przedszkoli posiadającym odpowiedni poziom znajomości języka obcego określony w rozporządzeniu, lecz nieposiadającym przygotowania w zakresie wczesnego nauczania danego języka obcego, na uzupełnienie wymaganego przygotowania metodycznego i tym samym nabycie pełnych kwalifikacji do prowadzenia zajęć z zakresu języka obcego w przedszkolu 6 . Jednocześnie nauczyciele przedszkoli, którzy do 2020 r. nie zdobędą kwalifikacji do nauczania języka obcego, będą mogli nadal prowadzić zajęcia w ramach realizacji podstawy programowej wychowania przedszkolnego z wyjątkiem zajęć językowych.

Decyzje w zakresie organizacji pracy przedszkola, w tym o powierzeniu nauczycielowi prowadzenia określonych zajęć, podejmuje dyrektor, który stosownie do art. 39 ust. 3 ustawy o systemie oświaty 7 jest kierownikiem zakładu pracy dla zatrudnionych w przedszkolu nauczycieli i pracowników niebędących nauczycielami. Do jego kompetencji należy podejmowanie określonych przepisami prawa decyzji w zakresie spraw pracowniczych.

Dnia 1 grudnia 2016 r. została uchwalona ustawa o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych innych ustaw. 8 Główną jej zmianą jest uwzględnienie finansowania dzieci w wieku 6 lat i powyżej objętych wychowaniem przedszkolnym w ramach części oświatowej subwencji ogólnej.

Ustawa dostosowuje także przepisy dotyczące dotacji na dofinansowanie zadań z zakresu wychowania przedszkolnego (udzielanie, rozliczanie dotacji) w związku koniecznością wyłączenia tej kategorii dzieci z finansowania w ramach tej dotacji.

Potrzeba zwiększonego wsparcia dla dzieci 6-letnich jest związana ze zniesieniem obowiązku szkolnego dla tych dzieci i tym samym koniecznością objęcia wychowaniem przedszkolnym czterech roczników uczniów zamiast, jak dotychczas, trzech. W konsekwencji, już w ramach subwencji oświatowej na 2017 rok zaplanowano finansowanie dzieci 6-letnich i starszych w średniej wysokości 4 300 zł, a więc ponad trzykrotnie wyższą niż dotychczas.

Ponadto, zgodnie z art. 14a ust. 1 ustawy o systemie oświaty, na dofinansowanie zadań w zakresie wychowania przedszkolnego gmina otrzymuje dotację celową z budżetu państwa.

Wysokość uruchomionych środków z rezerwy celowej budżetu państwa dla gmin na zwiększenie liczby miejsc i poprawę warunków wychowania przedszkolnego to:

* w 2013 r. - 503 617 tys. zł;

* w 2014 r. - 1 566 998 tys. zł;

* w 2015 r. - 1 573 994 tys. zł;

* w 2016 r. - 1 562 618 tys. zł (zmniejszenie kwoty jest skutkiem obniżenia wieku rozpoczynania edukacji szkolnej do 6 lat);

* w 2017 r. - 1 289 378 tys. zł (zmniejszenie kwoty jest skutkiem objęcia subwencja oświatową dzieci 6-letnich i starszych korzystających z wychowania przedszkolnego).

Należy przy tym zauważyć, że zakładanie i prowadzenie przedszkoli jest zadaniem własnym gmin, na które gmina ma m.in. udziały we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) oraz z podatku dochodowego od osób prawnych (CIT).

W świetle powyższego, zwiększenie zakresu dofinansowania gmin nie jest zasadne.