1061-IPTPP3.4512.10.2016.2.ALN

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r. poz. 613, z późn. zm.) oraz § 6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. , poz. 643) Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko - przedstawione we wniosku z dnia 8 stycznia 2016 r. (data wpływu 11 stycznia 2016 r.) uzupełnionym pismem z dnia 7 marca 2016 r. (data wpływu 10 marca 2016 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie braku opodatkowania świadczenia pomocy prawnej na mocy ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej - jest nieprawidłowe.

W dniu 11 stycznia 2016 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie braku opodatkowania świadczenia pomocy prawnej na mocy ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej.

Wniosek uzupełniono pismem z dnia 7 marca 2016 r. (data wpływu 10 marca 2016 r.) w zakresie doprecyzowania opisu sprawy i zakresu sprawy.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny. (ostatecznie doprecyzowany w uzupełnieniu wniosku)

... prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą Kancelaria Radcy Prawnego... z siedzibą przy ulicy..., zwaną dalej: Kancelarią. Jest płatnikiem VAT. Na podstawie umowy współpracy ze Stowarzyszeniem "..." z siedzibą przy ulicy..., zwanym dalej: Stowarzyszeniem, realizuje świadczenie pomocy prawnej na rzecz Stowarzyszenia.

Stowarzyszenie nie prowadzi działalności gospodarczej, nie jest wpisane do Rejestru Przedsiębiorców, a jedynie do Rejestru Stowarzyszeń w Sądzie Rejonowym w..., pod numerem.... Stowarzyszenie nie jest zatem podatnikiem VAT. Z uwagi na okoliczność, iż Stowarzyszenie wygrało w otwartych konkursach ofert obsługę 21 punktów nieodpłatnej pomocy prawnej na terenie Rzeczpospolitej Polskiej, organizowanych przez poszczególne powiaty na mocy ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej (Dz. U. z 2015 r. poz. 1255), zwanej dalej: ustawą. Kancelaria świadczy tę pomoc poprzez swoich współpracowników, zarówno radców prawnych, adwokatów, jak też osoby współpracujące w charakterze zleceniobiorców i wykonawców ww. zadania. Zawarte z podwykonawcami umowy to umowy zlecenia. Wszyscy podwykonawcy również są płatnikami VAT. Stowarzyszenie na mocy umowy o współpracy z Kancelarią płaci jej za wystawione faktury miesięczne wynagrodzenie z tytułu realizacji zadań wynikających z ustawy, a realizowanych przez Stowarzyszenie. Faktury te zawierają VAT, który odprowadza odpowiednio Kancelaria. Mając na uwadze powyższy stan faktyczny zaistniała pewna niejasność, którą niniejszym Kancelaria pragnie wyjaśnić zwracając się tym samym do Ministra Finansów z prośbą o jak najszybszą interpretację.

Na mocy art. 11 ustawy Powiat powierza prowadzenie połowy punktów nieodpłatnej pomocy prawnej organizacji pozarządowej prowadzącej działalność pożytku publicznego. Nieodpłatnej pomocy prawnej w punktach nieodpłatnej pomocy prawnej powierzonych do prowadzenia organizacji pozarządowej może udzielać: Radca prawny, bądź adwokat oraz

Zgodnie z brzmieniem organizacja pozarządowa zapewnia udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej na zasadach określonych w art. 5 ust. 2, art. 7 oraz art. 8 ust. 2 i 3 ustawy, czyli jest realizowane m.in. przez radców oraz adwokatów oraz ich zastępców. Zadanie polegające na udzielaniu nieodpłatnej pomocy prawnej jest finansowane z budżetu państwa z części będącej w dyspozycji wojewodów przez udzielanie dotacji celowej powiatom.

A zatem Kancelaria świadczy pomoc prawną j.w. w poszczególnych punktach, wystawiając comiesięczną fakturę na rzecz Stowarzyszenia oraz odprowadzając VAT w stawce podstawowej 23%. Świadczenie pomocy prawnej jest czynnością opodatkowaną podatkiem od towarów i usług zgodnie z art. 5 ust. 1 oraz art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, zwanej dalej: uptu. Ustawa nie przewiduje zwolnień przedmiotowych ani podmiotowych.

Zarówno Trybunał Sprawiedliwości UE w sprawach m.in. o sygn. C 154/80, C 276/97, C 358/97, a także Naczelny Sąd Administracyjny w Polsce w wyrokach m.in. z dnia 18 kwietnia 2013 r. I FSK 942/12, z dnia 12 czerwca 2013 I FSK 1128/12, z dnia 19 grudnia 2012 I FSK 273/14 konkludują iż czynność świadczenia usług prawniczych za wynagrodzeniem podlegać będzie opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług tylko wówczas gdy:

1. Wartość świadczenia daje się wyrazić w pieniądzu, a świadczenie pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością która miałaby być opodatkowana tym podatkiem.

2. Istnieje bezpośrednia i zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy usługi.

3. Istnieje związek prawny pomiędzy usługodawcą i usługobiorcą w ramach którego następuje świadczenie wzajemne a wynagrodzenie zostaje przekazane w zamian za usługę świadczoną na rzecz usługobiorcy (C-16/93).

Wnioskujący uważa, iż aby nastąpiła konieczność nałożenia VAT, muszą zaistnieć wymienione w trzech powyższych punktach łącznie.

Wnioskodawca, prowadząc działalność gospodarczą pod nazwą Kancelaria Radcy Prawnego... z siedzibą w..., jest czynnym zarejestrowanym podatnikiem podatku VAT.

Umowa zawarta pomiędzy Stowarzyszeniem a Wnioskodawcą zawiera zapis, iż przedmiotem umowy będzie świadczenie doradztwa prawnego w punktach nieodpłatnej pomocy prawnej na mocy ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej. Zgodnie z umową Wnioskodawca oświadczył, iż będzie się stosował do wszelkich przepisów wynikających z ww. ustawy, a także będzie wykonywał wszelkie obowiązki odnoszące się realizacji obsługi prawnej, a wynikające z umowy zawartej pomiędzy Stowarzyszeniem, a poszczególnymi powiatami.

Ustawa nakłada obowiązek świadczenia pomocy prawnej w punktach przez 5 dni w tygodniu przez co najmniej 4 godziny dziennie. Umowa przewiduje comiesięcznie wynagrodzenie w formie ryczałtowej, którego wypłata nastąpi po przekazaniu stosownej dokumentacji, potwierdzającej fakt świadczenia porad prawnych w punktach nieodpłatnej pomocy prawnej oraz po wystawieniu faktury VAT. Wynagrodzenie to będzie stanowiło przychód, o którym mowa w art. 13 pkt 2-9 ustawy z dnia26 lipca 1999 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Kwestie dotyczące warunków wykonywania czynności objętych zakresem pytania regulują głównie: ustawa o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej, a także umowy pomiędzy Stowarzyszeniem a poszczególnymi powiatami, będące integralną częścią umowy zawartej pomiędzy Stowarzyszeniem a Wnioskodawcą. Powiaty zapewniają lokalizację oraz wyposażenie punktów nieodpłatnej pomocy prawnej, a organizacje pozarządowe zobowiązane są do ich prowadzenia, przez co należy rozumieć zapewnienie kompetentnych osób, które zgodnie z narzuconym harmonogramem będą w tych punktach udzielać pomocy prawnej. Na mocy umowy o współpracy ze Stowarzyszeniem Wnioskodawca zapewnia świadczenie pomocy prawnej w ww. punktach. Jest on również zobowiązany do dokumentowania na kartach nieodpłatnej pomocy prawnej każdego przypadku udzielenia pomocy, które wraz ze stosownymi oświadczeniami przekazuje co miesiąc w imieniu Stowarzyszenia do poszczególnych powiatów, rozliczając się tym samym z prowadzenia każdego punktu nieodpłatnej pomocy prawnej.

Odpowiedzialność za wykonanie usługi polegającej na udzielaniu pomocy prawnej będzie ponosił Wnioskodawca, jak również ryzyko gospodarcze (ekonomiczne) w ramach wykonywania czynności objętych zakresem zapytania.

Na podstawie umowy zawartej ze Stowarzyszeniem, Wnioskodawca nie jest zobowiązany do świadczenia usług objętych zakresem zapytania osobiście - umowa dopuszcza bowiem kwestie zastępstwa. W przypadku, kiedy Wnioskodawca nie jest w stanie osobiście stawić się w punktach, jest zobowiązany do zapewnienia zastępstwa w osobach będących adwokatami, radcami prawnymi lub innymi, spełniającymi przynajmniej minimalne kryteria, określone w art. 11 ust. 3 ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej. Za wykonywanie obowiązków przez powyższe osoby w okresie zastępstwa, odpowiedzialność w pełni ponosi Wnioskodawca.

Wnioskodawca, niekoniecznie w związku ze świadczeniem usług objętych zakresem pytania - z tytułu bycia radcą prawnym, posiada ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie.

Czy w opisanej powyżej sytuacji, świadczenie pomocy prawnej na mocy ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej powinno zostać opodatkowane VAT.

Zdaniem Wnioskodawcy:

Ustawa w art. 8 ust. 1. zadaniem polegającym na udzieleniu nieodpłatnej pomocy prawnej obarcza powiat, to powiatu nie można uznać za usługodawcę w rozumieniu przepisów o VAT z uwagi, iż jest to działanie władzy publicznej i nie istnieje tu żadna odpłatność. Faktycznie osobą świadcząca pomoc prawną jest radca prawny lub adwokat albo zleceniobiorca posiadający kwalifikacje wskazane w ustawie i realizuje on czynności na podstawie umowy zawartej ze Stowarzyszeniem, któremu to powiat zlecił w sposób określony w ustawie realizację tego zadania. Wnioskujący stoi na stanowisku, że ważna - jest okoliczność, iż to nie buduje żadnej relacji pomiędzy usługodawcą a uprawnionym do uzyskania tej pomocy. Wynagrodzenie usługodawcy nie ma żadnego związku z treścią usługi, osoba usługobiorcy natomiast - czyli osoba korzystająca z pomocy prawnej nie jest stroną umowy ani nie jest nawet oznaczona w niej. Jej identyfikacja nie jest elementem umowy, gdyż nie można nawet przewidzieć kto z takiej pomocy będzie chciał skorzystać. Treść porady prawnej nie będzie znana ani powiatowi ani Stowarzyszeniu jako zlecającym.

Przenosząc zasady świadczenia pomocy prawnej przewidziane ustawą z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej na grunt regulacji o podatku od towarów i usług w okoliczności, gdy Kancelaria nie świadczy pomocy prawnej na rzecz Powiatu - który de facto jest zleceniodawcą, tylko realizuje zadanie Stowarzyszenia określone powyżej, Wnioskodawca uważa że otrzymywane wynagrodzenie Kancelarii nie wskazuje bezpośredniego związku z usługą świadczoną na rzecz beneficjenta pomocy prawnej, gdy nie istnieje związek prawny pomiędzy świadczącym pomoc prawną a odbiorcą świadczenia, który w zamian za usługę nie wypłaca wynagrodzenia.

Konkludując Wnioskodawca wyraził stanowisko, że czynności Kancelarii wykonywane w ramach ustawy nie są czynnościami podlegającymi opodatkowaniem podatkiem od towarów i usług.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 z późn. zm.), zwanej dalej "ustawą", opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Przez sprzedaż - w myśl art. 2 pkt 22 ustawy - należy rozumieć odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotową dostawę towarów.

Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Stosownie do treści art. 8 ust. 1 ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

Powołany wyżej przepis wskazuje, że pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres. Nie obejmuje wyłącznie działań podatnika, lecz również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub do tolerowania czynności, bądź sytuacji. Należy jednak zauważyć, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym. Zatem czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Przy czym, związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie. Musi istnieć bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą i przekazanym za nią wynagrodzeniem. Tak więc, aby uznać dane świadczenie za odpłatne świadczenie musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie.

Pojęcie odpłatnej dostawy towarów i odpłatnego świadczenia usług łączy się ściśle z pojęciem "wynagrodzenie", które jest należne z tytułu jego świadczenia na rzecz nabywcy (usługobiorcy).

O wynagrodzeniu w ramach danej sprzedaży można mówić, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług a otrzymanym wynagrodzeniem będącym świadczeniem wzajemnym. Dostawcę towarów lub usługodawcę musi łączyć z odbiorcą stosunek prawny, z którego wynika obowiązek dostawy towarów lub świadczenia usług oraz wysokość wynagrodzenia (świadczenia wzajemnego). Za dokonanie tych czynności, wynagrodzenie musi być wyrażalne w pieniądzu, co jednak nie oznacza, że musi mieć ono postać pieniężną, gdyż wynagrodzenie (odpłatność) jako świadczenie wzajemne może również przybrać postać rzeczową (zapłatą za towar lub usługę może być inny towar lub usługa), albo mieszaną (zapłata w części pieniężna, a w części rzeczowa). Innymi słowy musi istnieć możliwość określenia ceny wyrażonej w pieniądzu w stosunku do świadczenia wzajemnego stanowiącego wynagrodzenie za dostawę towarów lub świadczenie usług.

Wynagrodzenie jako świadczenie wzajemne musi stanowić pewną wartość subiektywną, ponieważ podstawą opodatkowania jest świadczenie (wynagrodzenie) faktycznie otrzymane (należne), a nie wartość ustalana według kryteriów obiektywnych. Wynagrodzenie takie powinno pozostawać jednak w proporcji do uzyskanej w zamian korzyści, a więc być ekwiwalentne wobec dostarczanego towaru lub świadczonej usługi.

Ustawa o podatku od towarów i usług nie definiuje, co należy rozumieć przez czynność odpłatną jednakże kwestia ta była niejednokrotnie przedmiotem rozpatrzenia przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Jak zauważył TSUE w wyroku C-102/86 Apple Pear Development Council v. Commissioners of Customs Excise "czynność można uznać za dokonaną odpłatnie, gdy istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru lub usługi, a ponadto odpłatność za otrzymane świadczenie (towar lub usługę) pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością, która miałaby być opodatkowana tym podatkiem". Należy też zwrócić uwagę na wyrok C-16/93 pomiędzy R.J Tolsma v. Inspecteur der Omzetbelasting Leeuwarden, gdzie Trybunał zauważył, że czynność "podlega opodatkowaniu wyłącznie wtedy, gdy istnieje związek prawny między usługodawcą i usługobiorcą, w ramach którego następuje świadczenie wzajemne, przy czym wynagrodzenie otrzymane przez usługodawcę stanowi wartość faktycznie przekazaną w zamian za usługi świadczone na rzecz usługobiorcy". Z kolei w orzeczeniu z dnia 5 lutego 1981 r., C-154/80 Staatssecretaris van Financien v. Stowarzyszenie Spółdzielcze "Cooperatieve Aardappelenbewaarplaats GA" Trybunał stwierdził, że świadczenie podlega opodatkowaniu jedynie w wypadku, gdy podstawę opodatkowania stanowi świadczenie wzajemne otrzymane przez świadczącego usługę. Musi również istnieć możliwość wyrażenia w pieniądzu wartości tego świadczenia wzajemnego.

Zatem pod pojęciem odpłatności dostawy towarów lub odpłatności świadczenia usług rozumieć należy prawo podmiotu dokonującego dostawy towarów lub świadczącego usługę do żądania od nabywcy towaru, odbiorcy usługi lub osoby trzeciej zapłaty ceny lub ekwiwalentu (np. w postaci świadczenia wzajemnego). W konsekwencji należy stwierdzić, że opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług będzie podlegało tylko to świadczenie (usługa), w przypadku którego istnieje konsument, tj. odbiorca świadczenia odnoszący z niego choćby potencjalną korzyść. Dopóki nie istnieje podmiot, który odnosiłby lub powinien odnosić konkretne korzyści o charakterze majątkowym związanym z danym świadczeniem, dopóty świadczenie to nie będzie usługą podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Zgodnie z przepisem art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej (Dz. U. z 2015 r. poz. 1255) adwokat lub radca prawny udziela nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy zawartej z powiatem.

Jak wynika z art. 6 ust. 2 cyt. wyżej ustawy, umowa zawiera w szczególności:

Stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej zadanie polegające na udzielaniu nieodpłatnej pomocy prawnej jest zadaniem zleconym z zakresu administracji rządowej realizowanym przez powiat w porozumieniu z gminami albo samodzielnie.

Natomiast art. 11 ust. 1 ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej stanowi, że Powiat powierza prowadzenie połowy punktów nieodpłatnej pomocy prawnej organizacji pozarządowej prowadzącej działalność pożytku publicznego, zwanej dalej "organizacją pozarządową". Jeżeli na powiat przypada nie więcej niż trzy punkty nieodpłatnej pomocy prawnej, organizacji pozarządowej powierza się prowadzenie jednego punktu nieodpłatnej pomocy prawnej. W pozostałych przypadkach, jeżeli iloraz liczby punktów nieodpłatnej pomocy prawnej i liczby dwa stanowi liczbę niecałkowitą, zaokrągla się ją w górę do liczby całkowitej.

Zaś art. 11 ust. 3 ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej, stanowi, że nieodpłatnej pomocy prawnej w punktach nieodpłatnej pomocy prawnej powierzonych do prowadzenia organizacji pozarządowej może udzielać także:

Stosownie do art. 11 ust. 7 ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej, Organizacja pozarządowa zapewnia udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy zawartej z powiatem, do której stosuje się odpowiednio przepisy art. 6 ust. 2 pkt 1 i 3-6.

Z powyższego wynika, że udzielanie pomocy prawnej na zasadach przewidzianych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej, która jest bezpłatna dla beneficjenta, nie stanowi nieodpłatnej czynności dla podmiotu świadczącego tego rodzaju pomoc prawną, bowiem za taką usługę usługodawca otrzyma wynagrodzenie od jednostki samorządu terytorialnego - powiatu lub organizacji pozarządowej, która zawrze umowę z powiatem.

W świetle przytoczonych wyżej regulacji ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej, usługa świadczona przez Wnioskodawcę, która jest bezpłatna dla beneficjenta, ale za którą Zainteresowany otrzyma wynagrodzenie od Stowarzyszenia, będzie stanowić odpłatne świadczenie usług podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, świadczone w ramach działalności gospodarczej usługodawcy.

Należy przy tym podkreślić, że nie każda czynność stanowiąca świadczenie usług podlega opodatkowaniu. Aby dana czynność była opodatkowana tym podatkiem musi być wykonana przez podatnika. Warunkiem bowiem opodatkowania danej czynności podatkiem od towarów i usług jest łączne spełnienie dwóch przesłanek: po pierwsze czynność winna być ujęta w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, po drugie musi ona być zrealizowana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, będzie podatnikiem podatku od towarów i usług.

W myśl art. 15 ust. 1 ustawy, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Pod pojęciem działalności gospodarczej, na podstawie art. 15 ust. 2 ustawy rozumie się wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

W świetle art. 15 ust. 3 ww. ustawy za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1, nie uznaje się czynności:

Z zakresu podmiotowego ustawy o podatku od towarów i usług wyłączone zostały podmioty osiągające przychody, o których stanowi art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Jednocześnie przepis art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o podatku od towarów i usług przewiduje niezbędny warunek, aby czynności osoby fizycznej nie były uznawane za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy. Warunek ten dotyczy związania wykonującego czynność ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności. Oznacza to, że wyłączenie z opodatkowania jest możliwe tylko wówczas kiedy przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych a stosunek prawny istniejący pomiędzy zleceniodawcą a zleceniobiorcą, oprócz wynagrodzenia oraz warunków wykonywania czynności będzie określał odpowiedzialność tego pierwszego względem osób trzecich. Przy czym, kryteria te muszą zostać spełnione łącznie.

Sformułowanie w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy odnoszące się do odpowiedzialności, należy rozumieć jako odpowiedzialność zleceniodawcy w stosunku do osób trzecich za czynności realizowane przez zleceniobiorcę w ramach wykonywania zlecenia. Tylko w takim przypadku ryzyko wykonania czynności zleconych przechodzi z faktycznego wykonawcy na osobę zlecającą ich wykonanie, co wyklucza samodzielny charakter działalności zleceniobiorcy. Tak bowiem rozumiana odpowiedzialność za wykonanie czynności wskazuje, kto ponosi ryzyko prowadzonej działalności, a tym samym wskazuje na wyłączenie ze sfery samodzielności (i z grona podatników podatku od towarów i usług) tego podmiotu, który nie odpowiada za efekt wykonywanej pracy wobec osób trzecich.

Przepisy art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o VAT stanowią implementację do prawa krajowego art. 10 dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz.UE.L 347 z 11.12.2006, str. 1, z późn. zm.). Stosownie do art. 9 ust. 3 zdanie pierwsze dyrektywy 2006/112/WE warunkiem posiadania statusu podatnika VAT jest prowadzenie samodzielnie w dowolnym miejscu jakiejkolwiek działalności gospodarczej, bez względu na cel czy też rezultaty takiej działalności. Zgodnie z art. 10 ww. dyrektywy warunek, o którym mowa w art. 9 ust. 1, przewidujący, że działalność gospodarcza jest prowadzona samodzielnie wyklucza opodatkowanie VAT pracowników i innych osób, o ile są one związane z pracodawcą umową o pracę lub jakimikolwiek innymi więzami prawnymi tworzącymi stosunek prawny miedzy pracodawcą a pracownikiem w zakresie warunków pracy, wynagrodzenia i odpowiedzialności pracodawcy.

Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale z dnia 12 stycznia 2009 r. sygn. akt I FPS 3/08 "w swoich orzeczeniach ETS wyznaczył dość wyraźne kryteria interpretacji pojęcia "samodzielna" działalność gospodarcza. Za taką działalność nie będzie mogła zostać uznana działalność gospodarcza, która wykonywana jest przy wykorzystaniu infrastruktury i organizacji wewnętrznej podmiotu, na rzecz którego jest prowadzona, nie powoduje żadnego ryzyka ekonomicznego po stronie usługodawcy, a ponadto nie powoduje odpowiedzialności usługodawcy wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością".

Wobec powyższego nie stanowią samodzielnej działalności gospodarczej, w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług, tylko i wyłącznie te czynności, gdy pomiędzy zlecającym ich wykonanie i wykonującym zlecone czynności istnieją więzy tworzące stosunek prawny w zakresie warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Odnośnie dwóch pierwszych warunków stwierdzić należy, że każdy w zasadzie stosunek prawny o charakterze odpłatnym istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, jest w jakimś sensie określony co do warunków wykonywania danych czynności oraz wynagrodzenia. Zauważyć natomiast trzeba, że sformułowanie w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy odnoszące się do odpowiedzialności, należy rozumieć jako odpowiedzialność zleceniodawcy w stosunku do osób trzecich za czynności realizowane przez zleceniobiorcę w ramach wykonywania zlecenia. Tylko w takim przypadku ryzyko wykonania czynności zleconych przechodzi z faktycznego wykonawcy na osobę zlecającą ich wykonanie, co wyklucza samodzielny charakter działalności zleceniobiorcy.

Tak bowiem rozumiana odpowiedzialność za wykonanie czynności wskazuje, kto ponosi ryzyko prowadzonej działalności, a tym samym wskazuje na wyłączenie ze sfery samodzielności (i z grona podatników podatku od towarów i usług) tego podmiotu, który nie odpowiada za efekt wykonywanej pracy wobec osób trzecich.

Nie będzie więc podatnikiem w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług osoba, która w ramach podpisanej umowy, tworzyć będzie ze zlecającym więzi analogiczne ze stosunkiem pracy, nie ponosząc tym samym ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywanymi czynnościami.

Tylko spełnienie wymogów wyłączających samodzielność działania poprzez zawarcie więzi prawnej między zleceniodawcą a zleceniobiorcą co do warunków wykonywania zleconych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich, pozwala jednocześnie wyłączyć wykonywane czynności z opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Przedmiotowe zagadnienie było również przedmiotem rozważań Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (orzeczenia w sprawie C-202/90 Ayuntamiento de Sevilla przeciwko Recaudadores de Tributos de las Zonas primera y segunda, C-235/85 Komisja Wspólnot Europejskich przeciwko Królestwu Niderlandów). TSUE w ww. orzeczeniach wskazał, że za samodzielną nie będzie mogła być uznana działalność gospodarcza, która wykonywana jest przy wykorzystaniu infrastruktury i organizacji wewnętrznej podmiotu, na rzecz którego jest prowadzona, nie powoduje żadnego ryzyka ekonomicznego po stronie usługodawcy, a nadto nie powoduje odpowiedzialności usługodawcy wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością. Zatem wyłączone z opodatkowania VAT są stosunki, które pod względem warunków wykonywania czynności, wynagrodzenia oraz odpowiedzialności zlecającego tożsame są ze stosunkiem pracy. Chodzi tutaj w szczególności o element podporządkowania zlecającemu, który jest charakterystyczny dla stosunku pracy.

W tej sytuacji koniecznym jest ustalenie, czy w rozpatrywanej sprawie wystąpiły ww. przesłanki do uznania Wnioskodawcy za podatnika w zakresie usług świadczonych na podstawie umowy zawartej ze Stowarzyszeniem.

Kwalifikacja działalności radcy prawnego jako samodzielnej działalności gospodarczej uzależniona jest od charakteru stosunku prawnego łączącego radcę prawnego z organizacją pozarządową - Stowarzyszeniem.

Z przedstawionego opisu sprawy wynika, że Wnioskodawca prowadzi działalność gospodarczą jako radca prawny - jest czynnym zarejestrowanym podatnikiem podatku VAT.

Na podstawie umowy współpracy ze Stowarzyszeniem, realizuje świadczenie pomocy prawnej na rzecz Stowarzyszenia. Stowarzyszenie wygrało w otwartych konkursach ofert obsługę 21 punktów nieodpłatnej pomocy prawnej na terenie Rzeczpospolitej Polskiej, organizowanych przez poszczególne powiaty na mocy ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej. Kancelaria świadczy tę pomoc poprzez swoich współpracowników, zarówno radców prawnych, adwokatów, jak też osoby współpracujące w charakterze zleceniobiorców i wykonawców ww. zadania. Zawarte z podwykonawcami umowy to umowy zlecenia. Wszyscy podwykonawcy również są płatnikami VAT. Stowarzyszenie na mocy umowy o współpracy z Kancelarią płaci jej za wystawione faktury miesięczne wynagrodzenie z tytułu realizacji zadań wynikających z ustawy, a realizowanych przez Stowarzyszenie. Faktury te zawierają VAT, który odprowadza odpowiednio Kancelaria.

Zgodnie z umową Wnioskodawca oświadczył, iż będzie się stosował do wszelkich przepisów wynikających z ww. ustawy, a także będzie wykonywał wszelkie obowiązki odnoszące się realizacji obsługi prawnej, a wynikające z umowy zawartej pomiędzy Stowarzyszeniem, a poszczególnymi powiatami. Odpowiedzialność za wykonanie usługi polegającej na udzielaniu pomocy prawnej będzie ponosił Wnioskodawca, jak również ryzyko gospodarcze (ekonomiczne) w ramach wykonywania czynności objętych zakresem zapytania. Na podstawie umowy zawartej ze Stowarzyszeniem, Wnioskodawca nie jest zobowiązany do świadczenia usług objętych zakresem zapytania osobiście - umowa dopuszcza bowiem kwestie zastępstwa. W przypadku, kiedy Wnioskodawca nie jest w stanie osobiście stawić się w punktach, jest zobowiązany do zapewnienia zastępstwa w osobach będących adwokatami, radcami prawnymi lub innymi, spełniającymi przynajmniej minimalne kryteria, określone w art. 11 ust. 3 ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej. Za wykonywanie obowiązków przez powyższe osoby w okresie zastępstwa, odpowiedzialność w pełni ponosi Wnioskodawca. Wnioskodawca, niekoniecznie w związku ze świadczeniem usług objętych zakresem pytania - z tytułu bycia radcą prawnym, posiada ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej.

Z art. 5 ust. 1 ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej wynika, że nieodpłatnej pomocy prawnej udziela osobiście adwokat lub radca prawny, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach z ich upoważnienia aplikant adwokacki lub aplikant radcowski, natomiast z art. 6 ust. 2 pkt 6 ww. ustawy wynika, że umowa z powiatem zawiera m.in. zasady zapewniania przez adwokata lub radcę prawnego zastępstwa w przypadku, gdy nie będzie on w stanie osobiście udzielać nieodpłatnej pomocy prawnej.

Ponadto zgodnie z art. 7 ust. 1 ww. ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej, adwokat lub radca prawny dokumentuje w karcie nieodpłatnej pomocy prawnej każdy przypadek udzielenia nieodpłatnej pomocy prawnej przez podanie informacji dotyczących czasu trwania i formy oraz dziedziny prawa, której dotyczyła ta pomoc. Kartę nieodpłatnej pomocy prawnej oraz oświadczenia, o których mowa w art. 4 ust. 2 pkt 6 oraz ust. 3 i 4, adwokat lub radca prawny przekazuje staroście do dziesiątego dnia następnego miesiąca kalendarzowego w sposób uniemożliwiający powiązanie karty nieodpłatnej pomocy prawnej z oświadczeniem osoby uprawnionej (art. 7 ust. 2 ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej).

Zgodnie art. 41 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 507) do zadań samorządu należy w szczególności:

5a) współdziałanie z jednostkami samorządu terytorialnego w zapewnianiu udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej, o której mowa w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej (Dz. U. poz. 1255);

6. prowadzenie badań w zakresie funkcjonowania pomocy prawnej

Jak stanowi art. 4 ustawy o radcach prawnych, wykonywanie zawodu radcy prawnego polega na świadczeniu pomocy prawnej.

W myśl art. 227 ust. 1 ustawy o radcach prawnych, radca prawny podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu czynności, o których mowa w art. 4 ust. 1 i art. 6 ust. 1.

W świetle art. 64 ust. 1a ustawy o radcach prawnych, radcowie prawni podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej również za niespełnienie obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia, o którym mowa w art. 227 ust. 1, zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 228.

Zatem, mając na uwadze wyżej przytoczone regulacje, w sytuacji świadczenia przez Wnioskodawcę - radcę prawnego usług pomocy prawnej na zlecenie Stowarzyszenia osobom trzecim, nie można uznać, iż występuje tutaj element podporządkowania zlecającemu, który jest charakterystyczny dla stosunku pracy.

Dlatego też, w sytuacji gdy odpowiedzialność za wykonanie usługi polegającej na udzielaniu pomocy prawnej, jak również ryzyko gospodarcze (ekonomiczne) w ramach wykonywania czynności objętych zakresem zapytania będzie ponosił Wnioskodawca, należy uznać, iż w związku ze świadczeniem usług pomocy prawnej Zainteresowany występuje jako podatnik podatku VAT. Tym samym, w analizowanej sprawie nie znajdą zastosowania regulacje art. 15 ust. 3 pkt 1 i 3 ustawy o podatku od towarów i usług.

Dlatego też w rozpatrywanej sytuacji należy stwierdzić, iż usługi pomocy prawnej świadczone przez Wnioskodawcę stanowią odpłatne usługi, o których mowa w art. 8 ust. 1 ustawy i są one realizowane przez Zainteresowanego jako podatnika podatku VAT, o którym mowa w art. 15 ust. 1 ustawy w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, zdefiniowanej w art. 15 ust. 2 ustawy.

Z powyższego wynika zatem, że udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej przez Wnioskodawcę na podstawie przepisów przewidzianych w ustawie o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług i nie jest możliwe zastosowanie wyłączenia spod regulacji ustawy o VAT.

Tym samym stanowisko Wnioskodawcy, iż czynności radcy prawnego wykonywane w ramach nieodpłatnej pomocy prawnej, na podstawie umowy zawartej z Stowarzyszeniem, nie są czynnościami podlegającymi opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług - jest nieprawidłowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Wydana interpretacja dotyczy tylko sprawy będącej przedmiotem wniosku (zapytania) Zainteresowanego. Inne kwestie, które nie zostały objęte pytaniem wskazanym we wniosku nie mogą być - zgodnie z art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej - rozpatrzone.

Zaznacza się także, że zgodnie z art. 14b § 3 ustawy - Ordynacja podatkowa, składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Organ podatkowy jest ściśle związany przedstawionym we wniosku stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego). Zainteresowany ponosi ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego). Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, o ile rzeczywisty stan sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swą aktualność.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację - w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2012 r., poz. 270, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy). Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Izba Skarbowa w Łodzi, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Piotrkowie Trybunalskim, ul. Wronia 65, 97-300 Piotrków Trybunalski.