10041/2017 - Proponowana podstawa programowa

Zmiana podstawy programowej kształcenia ogólnego na wszystkich etapach edukacyjnych jest integralną częścią reformy systemu oświaty, wprowadzonej ustawami z dnia 14 grudnia 2016 r., tj.: ustawą - Prawo oświatowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 59) oraz ustawą Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo oświatowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 60).

U podłoża zmian leży potrzeba poprawy jakości i efektywności kształcenia ogólnego i zawodowego, w szczególności położenie większego nacisku na kształtowanie kompetencji uniwersalnych, przygotowujących uczniów nie tylko do wyboru zawodu i kierunku kształcenia, czy sprawnego poruszania się na rynku pracy i elastyczności w jej poszukiwaniu, ale także takich, które zapewnią im powodzenie na dalszych etapach życia i pozwolą na aktywny udział w życiu społecznym, gospodarczym i politycznym kraju i wspólnoty lokalnej.

Cele te znalazły odzwierciedlenie zarówno w ustawie z dnia 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe 1 , jak i rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego (...). 2

W załączniku nr 2 (Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej) wskazuje się, że najważniejsze umiejętności rozwijane w ramach kształcenia ogólnego w szkole podstawowej to:

* sprawne komunikowanie się w języku polskim oraz w językach obcych, w tym występowanie przed publicznością;

* efektywne porozumiewanie się w różnych sytuacjach, prezentowanie własnego stanowiska z uwzględnieniem doświadczeń i poglądów innych ludzi;

* sprawne wykorzystywanie narzędzi matematyki w życiu codziennym, a także kształcenie myślenia matematycznego;

* poszukiwanie, porządkowanie, krytyczna analiza oraz wykorzystanie informacji z różnych źródeł;

* gotowość do twórczej i naukowej aktywności uczniów oraz zaciekawienie ich otaczającym światem;

* sprawne i odpowiedzialne posługiwanie się technologiami informacyjno-komunikacyjnymi w procesie uczenia się oraz w prezentowaniu własnych dokonań;

* rozwiązywanie problemów, również z wykorzystaniem technik mediacyjnych;

* praca w zespole i społeczna aktywność;

* aktywny udział w życiu kulturalnym szkoły, środowiska lokalnego oraz kraju.

Przyjęta w nowej podstawie programowej koncepcja edukacji, wyrażona w szczególności w zadaniach szkoły oraz w celach kształcenia - wymaganiach ogólnych, uwzględnia konieczność:

* położenia większego nacisku na kształcenie kompetencji kluczowych;

* wzmocnienia efektywności kształcenia w zakresie języków obcych nowożytnych poprzez stworzenie systemu dającego szansę uczniom na nieprzerwaną i systematyczną naukę pierwszego języka obcego przez 12 (13) lat, naukę drugiego języka obcego przez 6 (7) lat, jak również możliwość kształcenia dwujęzycznego (począwszy od klasy VII szkoły podstawowej);

* rozwijania wśród uczniów przedsiębiorczości i kreatywności oraz kształtowania umiejętności sprawnego posługiwania się technologiami informacyjno-komunikacyjnymi nie tylko w procesie kształcenia, lecz również w codziennym życiu, czemu będzie służyć szersze uwzględnienie w podstawie programowej wszystkich przedmiotów technologii informacyjno-komunikacyjnych oraz wprowadzenie powszechnej nauki programowania, począwszy od edukacji wczesnoszkolnej;

* zastąpienia, począwszy od klasy V szkoły podstawowej, idei integracji przedmiotowej korelacją przedmiotową (w ramach przedmiotów humanistycznych oraz przedmiotów przyrodniczych i ścisłych);

* szerszego niż obecnie uwzględnienia problematyki edukacji dla bezpieczeństwa, w tym ratownictwa medycznego;

* powrotu do spiralnego (przyrostowego) układu treści nauczania/wymagań edukacyjnych - umożliwiającego powtarzanie, utrwalanie i poszerzanie materiału na kolejnych, wyższych etapach nauczania;

* wzmocnienia wychowawczej i profilaktycznej funkcji szkoły przez szersze uwzględnienie w podstawie programowej zadań wychowawczo-profilaktycznych;

* ustalenia takiego zakresu treści nauczania, który - biorąc pod uwagę liczbę godzin poszczególnych przedmiotów określoną w ramowym planie nauczania dla szkoły podstawowej, umożliwi nauczycielom rozwijanie umiejętności pracy zespołowej uczniów, rozwiązywania problemów i realizację ciekawych projektów edukacyjnych (przyjęto założenie, że realizacja podstawy programowej poszczególnych przedmiotów wymaga 80% planowanego wymiaru godzin lekcyjnych).

Uprzejmie informuję Państwa Posłów, że prace nad przygotowaniem nowej podstawy programowej były prowadzone w Ministerstwie Edukacji Narodowej od lutego 2016 r. i rozpoczęły się od szczegółowego przeglądu i analizy obecnie obowiązującej podstawy programowej wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół. W trakcie trwania ogólnopolskiej debaty o edukacji "Uczeń. Rodzic. Nauczyciel - Dobra Zmiana" eksperci przygotowali propozycje kierunków zmian w podstawie programowej poszczególnych przedmiotów.

Następnie, wybrane przez Ministra Edukacji Narodowej zespoły ekspertów, rozpoczęły prace nad przygotowaniem projektu podstawy programowej. Przy wyborze ekspertów do przygotowania projektu podstawy programowej brane były pod uwagę osoby reprezentujące wysoki poziom merytoryczny w zakresie dyscypliny wiedzy, która stanowi bazę danego przedmiotu, jak również bardzo dobrze znające praktykę szkolną lub egzaminacyjną. W związku z tym, w każdym z zespołów ekspertów, liczących w zależności od przedmiotu od kilku do kilkunastu osób, byli nauczyciele akademiccy, doświadczeni nauczyciele poszczególnych typów szkół, metodycy, eksperci systemu egzaminacyjnego (w przypadku przedmiotów objętych zakresem sprawdzianu lub egzaminu maturalnego), jak również eksperci w zakresie specjalnych potrzeb edukacyjnych.

W dniu 30 listopada 2016 r. wstępna wersja projektu podstawy programowej została przedstawiona do tzw. prekonsultacji publicznych, w trakcie których zespoły ekspertów przeanalizowały blisko 800 opinii, które wpłynęły do Ministerstwa Edukacji Narodowej od partnerów społecznych, organizacji pozarządowych, instytucji, przedstawicieli środowiska oświatowego i osób indywidualnych.

Następnie przygotowano ostateczną wersję projektu, który - już w formie projektu rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie podstawy programowej - w dniu 30 grudnia 2016 r. został skierowany do uzgodnień międzyresortowych i konsultacji społecznych.

Eksperci szczegółowo przeanalizowali wszystkie uwagi zgłoszone w trakcie styczniowych konsultacji publicznych i zaproponowali wprowadzenie stosownych zmian do ostatecznej wersji podstawy programowej.

Dnia 14 lutego br. rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej zostało podpisane.

Na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Rządowego Centrum Legislacji zamieszczony jest raport z konsultacji projektu wraz z tabelarycznym zestawieniem podmiotów, które zgłosiły uwagi do projektu i stanowiskiem ministerstwa wobec tych uwag: http://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12293659/katalog/12403198#12403198

Odnosząc się do pytania dotyczącego profilaktyki wad wymowy informuję, że ogólne kwestie dotyczące wspierania prawidłowego rozwoju mowy uczniów na etapie edukacji wczesnoszkolnej wskazane są np. w warunkach i sposobach realizacji celów i treści kształcenia, określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej. Wskazują one na zintegrowane działania realizowane w ramach m.in. edukacji polonistycznej, matematycznej i plastycznej, które wspomagają rozwój mowy i myślenia. Tym bardziej, że celem edukacji wczesnoszkolnej jest wspieranie całościowego rozwoju dziecka, w tym prawidłowego rozwoju mowy, a w konsekwencji komunikowania się.

Natomiast kwestie dotyczące prowadzenia zajęć logopedycznych i porad, konsultacji oraz działań profilaktycznych zapobiegających powstawaniu zaburzeń komunikacji językowej, szczegółowo określają przepisy rozporządzenia w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach 3 . Wskazują one, iż zajęcia logopedyczne (rozumiane jako zajęcia specjalistyczne) są prowadzone przez logopedę w ramach jego zadań z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej 4 . Natomiast tematyka dotycząca profilaktyki wad wymowy jest realizowana również przez logopedę w ramach jego zadań 5 , wśród których są m.in. porady i konsultacje oraz działania profilaktyczne zapobiegające powstawaniu zaburzeń komunikacji językowej prowadzone we współpracy z rodzicami uczniów.

Dodać należy, że publiczne przedszkola, szkoły i placówki są obowiązane do udzielania uczniom pomocy psychologiczno-pedagogicznej, która zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej 6 polega na rozpoznawaniu i zaspokajaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz indywidualnych możliwości psychofizycznych uczniów. Pomoc ta jest udzielana w trakcie bieżącej pracy z uczniem oraz w formie zajęć specjalistycznych, w tym logopedycznych.

Pomoc psychologiczno-pedagogiczną organizuje dyrektor danej jednostki oświatowej, np. szkoły, współpracując w tym zakresie z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, w tym poradniami specjalistycznymi, rodzicami uczniów, placówkami doskonalenia nauczycieli, szkołami i placówkami, a także organizacjami pozarządowymi oraz innymi instytucjami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży.

Jeżeli chodzi o podstawę programową dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną, połączenie przedmiotów plastyka, muzyka, technika w jeden rodzaj obowiązkowych zajęć edukacyjnych o nazwie zajęcia rozwijające kreatywność wynika z faktu, iż specyfika kształcenia uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi polega na nauczaniu i wychowaniu całościowym, zintegrowanym, opartym na wielozmysłowym poznawaniu otaczającego świata - w całym procesie edukacji. W stosunku do tych uczniów przez cały okres kształcenia w szkole podstawowej i obecnym gimnazjum, a następnie w szkole specjalnej przysposabiającej do pracy, działania edukacyjne są ukierunkowane na zaspokajanie specyficznych potrzeb edukacyjnych tych uczniów, odpowiednio do ich możliwości psychofizycznych. Przy ustalaniu kierunków pracy z uczniem z ww. rodzajem niepełnosprawności intelektualnej należy uwzględniać indywidualne tempo jego rozwoju.

Zajęcia rozwijające kreatywność służą rozwijaniu wyobraźni, zainteresowań, motywacji do działania i aktywności twórczej uczniów oraz wyrażaniu przeżyć i emocji za pomocą dostępnych dla nich środków wyrazu, także artystycznych, praktycznych i technicznych. Stąd, w zależności od indywidualnych potrzeb psychofizycznych uczniów z ww. rodzajem niepełnosprawności intelektualnej, w ramach tego przedmiotu mogą być organizowane w sposób zintegrowany zajęcia z zakresu przedmiotów plastyka, muzyka, technika m.in. malarskie, rysunku, modelowania z elementami rzeźby, rytmiczne, muzyczne, muzyczno-rytmiczne, praktyczno-techniczne z użyciem narzędzi i urządzeń, obróbki drewna, metalu, tkactwa. Powyższe propozycje stanowią otwarty katalog zajęć do wyboru, zgodnie z zainteresowaniami, potrzebami i mocnymi stronami ucznia niepełnosprawnego oraz możliwościami organizacyjnymi szkoły.