0461-ITPB2.4511.808.2016.1.TJ - Opodatkowanie świadczenia otrzymanego w związku z zajmowaniem lokalu przez inną osobę.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r. poz. 613 z późn. zm.) oraz § 5 pkt 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2015 r. poz. 643) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działający w imieniu Ministra Rozwoju i Finansów stwierdza, że stanowisko, przedstawione we wniosku z dnia 19 września 2016 r. (data wpływu 20 września 2016 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania otrzymanego świadczenia

* jest nieprawidłowe w zakresie opodatkowania otrzymanych odsetek,

* jest prawidłowe w zakresie opodatkowania otrzymanego zwrotu wydatków na czynsz i media.

W dniu 20 września 2016 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania otrzymanego świadczenia.

We wniosku tym przedstawiono następujący stan faktyczny.

Wnioskodawczyni jest mieszkanką S., a od roku 2010 dodatkowo właścicielką lokalu mieszkalnego w R. (poprzednim właścicielem mieszkania był dziadek Wnioskodawczyni). Po przyjeździe Wnioskodawczyni do R. w celu sprawdzenia mieszkania okazało się, że jest ono zamieszkiwane przez inną osobę. Po rozmowie z "lokatorką" Wnioskodawczyni dowiedziała się, że została ona zameldowana za zgodą poprzedniego właściciela mieszkania (Jej dziadka). Po rozmowach z dziadkiem i urzędnikami Urzędu Miejskiego w R. Wnioskodawczyni dowiedziała się, że podpis właściciela mieszkania (dziadka) został sfałszowany w momencie gdy przebywał on w szpitalu. Sprawa ta została zgłoszona dó Urzędu Miejskiego w R., w którym został złożony podrobiony podpis. Urząd zgodził się z Wnioskodawczynią, że mieszkanie zostało zajęte bezprawnie. Sąd wydał nakaz eksmisji. Wnioskodawczyni zaznacza, że w związku z powyższym w żaden sposób nie może wykorzystywać swojego mieszkania do własnych celów ani też dokonać jego sprzedaży. Osoba zajmująca bezprawnie mieszkanie pomimo osiąganych dochodów, notorycznie uchyla się od jakichkolwiek opłat związanych z utrzymaniem mieszkania (czynsz i media). Posiada również zaległości wobec organów skarbowych.

Urząd Miejski w związku z brakiem lokali socjalnych i wieloletnim okresem oczekiwania na nie, nie może dokonać eksmisji tej osoby. Na przełomie lutego/marca 2015 r. zgłosiła tę sprawę do sądu, który wyrokiem z grudnia 2015 r. zobowiązał Urząd Miejski w R. do zwrotu poniesionych przez Wnioskodawczynię kosztów (czynsz i media) w związku z bezprawnym użytkowaniem mieszkania przez osobę trzecią. W pozwie nie została podana podstawa prawna roszczenia. Również w wyroku sąd jej nie podaje. Nie sporządzono też uzasadnienia wyroku sądowego.

Pieniądze, które Wnioskodawczyni otrzymała od Urzędu Miejskiego w R. na mocy wyroku sądu, pokryły poniesione przez Nią wcześniej wydatki na utrzymanie mieszkania (czynsz, media), zajmowanego wyłącznie przez osobę trzecią. Podkreśla, że w żaden sposób nie jest to odszkodowanie. Jest to jedynie zwrot poniesionych kosztów utrzymania lokalu (czynsz i media), w których jest zawarty podatek dla Skarbu Państwa. W przypadku naliczenia od pieniędzy otrzymanych z Urzędu Miejskiego w R. podatku dochodowego, zostałaby - w jej ocenie - niesłusznie opodatkowana za posiadanie własnego mieszkania. Dodatkowo nie może korzystać z mieszkania, gdyż jest zajmowane przez osobę trzecią. Urząd Miejski w R. nie może zapewnić tej osobie lokalu socjalnego, a jednocześnie nie może jej eksmitować z mieszkania. Ani ta osoba, ani Urząd Miejski w R. nie uiszcza żadnych opłat za zajmowanie mieszkania. Uniemożliwia Jej to rozporządzanie własnością. Otrzymany od Urzędu Miejskiego w R. zwrot kosztów dotyczy okresu październik 2014 - grudzień 2015. Został on wyliczony przez biegłego sądowego i wypłacony jednorazowo w grudniu 2015 r. wraz z odsetkami. Jednocześnie dalej samodzlelnie ponosi wydatki w związku z własnością.

Po złożeniu przez Wnioskodawczynię deklaracji na podatek dochodowy od osób fizycznych PIT-37 za 2015 r. otrzymała deklarację PIT-8C od Urzędu Miejskiego w R., w którym w części D wyróżniono dwie pozycje: przychody z tytułu niedostarczenia przez gminę lokalu socjalnego oraz odsetki od odszkodowania. Otrzymany PIT-8C wskazywał kwotę, którą Urząd Miejski w R. wypłacił Wnioskodawczyni na podstawie wyroku sądowego tytułem zwrotu poniesionych kosztów z tytułu zajmowania mieszkania przez osobę trzecią.

Wnioskodawczyni nadmienia, że pieniądze otrzymane z Urzędu Miejskiego w R. nie wiążą się z Jej wzbogaceniem. Wręcz przeciwnie, jest to jedynie częściowy zwrot poniesionych przeze Nią kosztów utrzymania mieszkania. Otrzymane od Urzędu Miejskiego w R. odsetki nie są Jej przychodem. Są to odsetki naliczone za okres od poniesienia przez nią kosztów utrzymania mieszkania do terminu, w którym Urząd Miejski w R. zwrócił Jej poniesione koszty.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie.

Czy środki otrzymane od Urzędu Miejskiego w R., mające pokryć koszty związane z bezprawnym zajmowaniem lokalu przez osobę trzecią, dla której kwestię znalezienia lokalu powinien rozwiązać Urząd Miejski oraz odsetki za opóźnienie od tych środków podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.?

Zdaniem Wnioskodawczyni, skoro zwrot kosztów otrzymanych od Urzędu Miejskiego w R. pokrywa poczynione przeze Nią wydatki na lokal (czynsz i media), a odsetki stanowią odszkodowanie za zwłokę w płatnościach po stronie Urzędu, to nie stanowią one przedmiotu opodatkowania podatkiem dochodowym ód osób fizycznych. Zwłaszcza w sytuacji gdy Wnioskodawczyni nie ma możliwości zaprzestania ponoszenia wydatków stanowiących podstawę odszkodowania, a same środki otrzymane od Urzędu Miejskiego w R. nie są odszkodowaniem i nie wiążą się z Jej wzbogaceniem, a jedynie wyrównują poniesione przez Nią koszty utrzymania mieszkania.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawczyni w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe w zakresie opodatkowania otrzymanych odsetek i za prawidłowe w zakresie opodatkowania otrzymanego zwrotu wydatków na czynsz i media.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.) opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Z ust. 2 tego przepisu wynika natomiast, że dochodem ze źródła przychodów, jeżeli przepisy art. 24-25 oraz art. 30f nie stanowią inaczej, jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów.

Stosownie do art. 11 ust. 1 w brzmieniu obowiązującym w 2015 r., przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19, art. 20 ust. 3 i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Z przedstawionych przepisów wynika, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlega co do zasady każdy dochód osiągnięty przez osobę fizyczną. Zgodnie natomiast z definicją dochodu jest nim nadwyżka przychodów ze źródła nad kosztami jego uzyskania. Pojęciem pierwotnym dla dochodu jest więc pojęcie przychodu. Ten z kolei definiowany jest przez ustawodawcę, czemu dał wyraz w art. 11 ust. 1, jako otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Niemniej jednak z definicji tej wywieść można również, że za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które są określonym przyrostem majątkowym (zarówno zwiększającym aktywa jak i zmniejszającym pasywa) o charakterze definitywnym, nie mające charakteru zwrotnego.

O uzyskaniu przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym do osób fizycznych można więc mówić w każdej sytuacji, gdy podatnik, czy to na skutek otrzymania określonych wartości majątkowych (środków pieniężnych, świadczeń w naturze czy też innych nieodpłatnych świadczeń), czy też gdy na skutek określonego zdarzenia powodującego zmniejszenie jego zobowiązań wobec innych podmiotów, uzyskuje określone przysporzenie majątkowe.

Jak natomiast stanowi art. 20 ust. 1 ustawy w ww. brzmieniu, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Cytowany przepis art. 20 ust. 1 ww. ustawy zawiera otwarty katalog przychodów, co oznacza, że do kategorii tej mogą zostać zaliczone również inne (niż wymienione w tym przepisie) przychody, które mieszczą się w ogólnej definicji przychodów, zawartej w art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, że Wnioskodawczyni od roku 2010 jest właścicielką lokalu mieszkalnego, którego poprzednim właścicielem był Jej dziadek. Mieszkanie to obecnie jest zajmowane przez inną osobę, która w lokalu tym została zameldowana za zgodą poprzedniego właściciela mieszkania, jak się okazało - po rozmowach z dziadkiem i urzędnikami Urzędu Miejskiego - na podstawie sfałszowanego podpisu właściciela. Sprawa ta została zgłoszona do Urzędu Miejskiego w R., który zgodził się z Wnioskodawczynią, że mieszkanie zostało zajęte bezprawnie. Sąd wydał osobie zajmującej mieszkanie nakaz eksmisji. Wnioskodawczyni zaznacza, że w związku z powyższym w żaden sposób nie może wykorzystywać swojego mieszkania do własnych celów ani też dokonać jego sprzedaży. Osoba zajmująca bezprawnie mieszkanie pomimo osiąganych dochodów, notorycznie uchyla się od jakichkolwiek opłat związanych z utrzymaniem mieszkania (czynsz i media). Posiada również zaległości wobec organów skarbowych. Urząd Miejski w związku z brakiem lokali socjalnych i wieloletnim okresem oczekiwania na nie, nie może dokonać eksmisji tej osoby. Na przełomie lutego/marca Wnioskodawczyni 2015 r. zgłosiła sprawę do sądu, który wyrokiem z grudnia 2015 r. zobowiązał Urząd Miejski do zwrotu poniesionych przez Wnioskodawczynię kosztów (czynsz i media) w związku z bezprawnym użytkowaniem mieszkania przez osobę trzecią. W pozwie nie została podana podstawa prawna roszczenia. Również w wyroku sąd jej nie podaje. Nie sporządzono też uzasadnienia wyroku sądowego.

Pieniądze, które Wnioskodawczyni otrzymała od Urzędu Miejskiego w R. na mocy wyroku sądu, pokryły poniesione przez Nią wcześniej wydatki na utrzymanie mieszkania (czynsz, media), zajmowanego wyłącznie przez osobę trzecią. Podkreśla, że w żaden sposób nie jest to odszkodowanie. Jest to jedynie zwrot poniesionych kosztów utrzymania lokalu (czynsz i media). Otrzymany od Urzędu Miejskiego zwrot kosztów dotyczy okresu październik 2014 - grudzień 2015. Został on wyliczony przez biegłego sądowego i wypłacony jednorazowo w grudniu 2015 r. wraz z odsetkami.

Po złożeniu przez Wnioskodawczynię deklaracji na podatek dochodowy od osób fizycznych PIT-37 za 2015 r. otrzymała deklarację PIT-8C od Urzędu Miejskiego, w którym w części D wyróżniono dwie pozycje: przychody z tytułu niedostarczenia przez gminę lokalu socjalnego oraz odsetki od odszkodowania. Otrzymany PIT-8C wskazywał kwotę, którą Urząd Miejski wypłacił Wnioskodawczyni na podstawie wyroku sądowego tytułem zwrotu poniesionych kosztów z tytułu zajmowania mieszkania przez osobę trzecią.

Mając na uwadze tak przedstawione zdarzenie wyjaśnić należy, że w ocenie tutejszego organu zwrot wydatków za czynsz i media dokonywany przez Urząd Miasta na podstawie wyroku sądu nie może być traktowany w kategoriach przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Otrzymując te środki Wnioskodawczyni nie uzyskała bowiem dodatkowego przysporzenia w swoim majątku.

W konsekwencji uznać należy, że otrzymane środki tytułem zwrotu poniesionych wydatków na czynsz i media nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Odmiennie natomiast potraktować należy otrzymane przez Wnioskodawczynię odsetki. Instytucja prawna odsetek uregulowana została w przepisach ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2016 r. poz. 380 z późn. zm.). Zgodnie z art. 359 § 1 ww. Kodeksu odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. Z § 2 tego przepisu wynika, że jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych.

Artykuł 481 § 1 i § 2 ww. ustawy stanowi, że jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy.

Wskazać również należy, że odsetki wypłacone za okres pomiędzy datą zasądzenia i datą wypłaty odszkodowania nie są wliczane do wartości odszkodowania. Zgodnie bowiem z treścią art. 20 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101 z późn. zm.), do wartości przedmiotu sporu nie wlicza się odsetek, pożytków i kosztów, żądanych obok roszczenia głównego.

Analizując treść powyższych przepisów należy zauważyć, że nie można utożsamiać odsetek z odszkodowaniem, czy też innym świadczeniem (naprawieniem szkody). Wierzyciel może ich żądać dopiero, jeżeli wynika to z czynności prawnej (zdarzenia prawnego) będącego podstawą do wypłaty świadczenia głównego lub gdy dłużnik opóźni się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego. Odsetki mają charakter uboczny względem świadczenia głównego - są skutkiem niewykonania zobowiązań.

Potwierdza to orzecznictwo sądów powszechnych, zgodnie z którym "Roszczenie odsetkowe nie jest częścią składową roszczenia głównego, gdyż opiera się na odrębnym stanie faktycznym oraz odrębnej podstawie materialnoprawnej (por. uchwała SN z dnia 31 stycznia 1994 r. III CZP 184/93, publ. OSNC 1994/7-8/155).

W ujęciu kodeksowym odsetki stanowią więc świadczenie pieniężne, do którego może być zobowiązany dłużnik - najogólniej mówiąc - korzystający z cudzych pieniędzy. Chodzi tu zarówno o sytuację, gdy korzystanie z pieniędzy wierzyciela jest przedmiotem umowy (np. pożyczka oprocentowana, kredyt), jak i gdy nie jest ono objęte zgodą wierzyciela, w szczególności wynika z opóźnienia w zapłacie sumy pieniężnej przez dłużnika (zob. art. 481 i 741 k.c.), a także wówczas, gdy korzystanie z pieniędzy polega na poniesieniu przez wierzyciela wydatków w interesie dłużnika (zob. art. 742, 753 § 2, art. 842 k.c.).

Zasadniczo odsetki pełnią funkcję wynagrodzenia należnego wierzycielowi od dłużnika za korzystanie z pieniędzy, mogą jednak też mieć znaczenie waloryzacyjne oraz (w przypadku odsetek za opóźnienie) kompensacyjne i represyjne czy motywacyjne.

Oczywistym jest więc, że odsetki stanowią trwałe przysporzenie w majątku podatnika, które mieści się w kategorii przychodu, który co do zasady podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Powyższą tezę potwierdza analiza przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, z której wynika, że odsetki stanowią odrębną od należności głównej kategorię przychodu, która tylko w wyjątkowych przypadkach korzysta ze zwolnienia z opodatkowania. Mowa tutaj o odsetkach wymienionych w art. 21 ust. 1:

* pkt 52 - odsetki i kwoty rekompensat otrzymanych na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o zasadach realizacji przedpłat na samochody osobowe (Dz. U. Nr 156, poz. 776);

* pkt 95 - odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty wynagrodzeń i świadczeń z tytułów, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 1;

* pkt 119 - odsetki od papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa oraz obligacji emitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego, w części odpowiadającej kwocie odsetek zapłaconych przy nabyciu tych papierów wartościowych od emitenta;

* pkt 130 - odsetki lub dyskonto od obligacji emitowanych przez Skarb Państwa i oferowanych na rynkach zagranicznych oraz dochody z odpłatnego zbycia tych obligacji uzyskane przez osoby fizyczne, o których mowa w art. 3 ust. 2a;

Biorąc pod uwagę wyżej przytoczone przepisy prawa cywilnego i podatkowego oraz stan faktyczny przedstawiony we wniosku stwierdzić należy, że otrzymane przez Wnioskodawczynię odsetki stanowią odrębne od otrzymanego zwrotu wydatków świadczenie, stanowiące przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie, ul. Staromłyńska 10, 70-561 Szczecin po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2012 r. poz. 270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy). Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Administracji Skarbowej w Bydgoszczy, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.