0115-KDIT1-1.4012.239.2017.1.MN - VAT w zakresie braku opodatkowania odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania z lokalu od momentu skierowania sprawy do sądu o eksmisję.

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2017 r. poz. 201, z późn. zm.) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy - przedstawione we wniosku z dnia 14 marca 2017 r. (data wpływu 22 marca 2017 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie braku opodatkowania odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania z lokalu od momentu skierowania sprawy do sądu o eksmisję - jest prawidłowe.

W dniu 22 marca 2017 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie m.in. opodatkowania odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania z lokalu od momentu skierowania sprawy do sądu o eksmisję.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

Gmina Miasto (dalej: Gmina) jest czynnym podatnikiem VAT. Gmina z dniem 1 czerwca 2016 r. dokonała centralizacji rozliczeń podatku VAT z podległymi jednostkami. A. (dalej: XXX.) jest jednostką organizacyjną Gminy, nieposiadającą osobowości prawnej. Działa w formie jednostki budżetowej, na podstawie Uchwały Rady Miasta w sprawie utworzenia jednostki budżetowej pn. A., zmienionej uchwałą Rady Miasta zmieniającą uchwałę w sprawie utworzenia jednostki budżetowej pn. A. (zmieniając nazwę na A.). Zadaniem statutowym XXX jest zarządzanie mieszkaniowymi zasobami poprzez zawieranie w imieniu Gminy umów najmu z najemcami, zawieranie umów na dostawy mediów do lokali mieszkalnych, przyjmowanie opłat za najem lokali/czynsz/opłaty za media. Poza administrowaniem lokalami gminy XXX zarządza również Wspólnotami Mieszkaniowymi. XXX pokrywa swoje wydatki bezpośrednio z budżetu Gminy tzn. otrzymuje środki na działalność, a pobrane dochody odprowadza na rachunek Gminy. Podstawą gospodarki finansowej XXX jest roczny plan finansowy obejmujący dochody i wydatki. Przy czym wysokość środków otrzymanych na finasowanie bieżącej działalności pozostaje bez wpływu na cenę świadczonych usług.

W XXX występuje m.in. sprzedaż: opodatkowana, zwolniona, wewnętrzna.

A. Sprzedaż opodatkowana w XXX to najem lokali użytkowych dokonywana na rzecz firm, stowarzyszeń oraz osób fizycznych. Umowy najmu lokali użytkowych są umowami kompleksowymi obejmującymi najem, c.o., wodę itp. (bez względu na to, czy opłata jest pobierana ryczałtowo, czy z odczytów licznika). Najem lokali usługowych opodatkowana jest stawką podstawową. Jednostka od zakupów związanych ze sprzedażą opodatkowaną odlicza podatek VAT w całości.

Umowy zawierane przez XXX przewidują dwie możliwości kalkulacji czynszu wraz z mediami:

1) Czynsz ryczałtowy, uzależniony od powierzchni lokalu, a opłaty za zimną wodę oraz odprowadzane ścieki ustala się ryczałtowo mnożąc ustaloną z góry średnią wartość zużycia przez odpowiedni współczynnik, np.:

"Najemca płacić będzie czynsz najmu za jeden metr kwadratowy powierzchni wynajętej według stawki jak niżej.

Czynsz za najem lokalu:

stawka x m² 6,75 zł x (powierzchnia lokalu) m² = XXX zł.

Podatek VAT 23% = XXX zł.

Zimna woda - ryczałt 2,56 zł x (ustalona średnia wartość zużycia) m³ = XXX zł.

Podatek VAT 23% = XXX zł.

Odprowadzenie ścieków 5,58 zł x (ustalona średnio wartość zużycia) m³ = XXX zł.

Podatek Vat 23% = XXX zł.

Razem miesięcznie = XXX zł.

W terminie do ostatniego dnia każdego miesiąca kalendarzowego".

2) Czynsz ryczałtowy, uzależniony od powierzchni lokalu, a opłaty za zimną wodę oraz odprowadzane ścieki ustalane są na podstawie odczytu urządzeń pomiarowych (wszystko fakturowane w stawce czynszu).

B. Sprzedaż zwolniona w XXX to długoterminowy najem lokali mieszkalnych dokonywana na rzecz osób fizycznych oraz Parafii na cele mieszkaniowe. Wszystkie umowy najmu lokali mieszkalnych są umowami kompleksowymi, zawierają takie składniki jak: najem, woda (naliczana ryczałtowo lub zgodnie z odczytem wodomierza), c.o. (wg podzielników lub powierzchni grzewczej), domofon oraz opłata śmieciowa (wszystko w stawce najmu czyli dla lokali mieszkalnych - zwolniona).

Umowy zawierane przez XXX przewidują dwie możliwości kalkulacji czynszu wraz z mediami z najemcami:

1. Czynsz ryczałtowy, uzależniony od powierzchni lokalu, opłaty za c.o. uzależnione są od powierzchni lokalu, opłaty za zimną wodę oraz odprowadzane ścieki na podstawie odczytu urządzeń pomiarowych, opłaty za wywóz nieczystości od ilości osób w gospodarstwie domowym, domofon oraz światło w piwnicy są ryczałtowe, np.:

I. Z tytułu najmu Najemca jest obowiązany płacić Wynajmującemu czynsz w wysokości XX zł słownie XX złote XX/100gr (miesięcznie), wyliczony w następujący sposób 3,6135 zł x XX m²

II. Oprócz czynszu Najemca jest obowiązany do uiszczania opłat niezależnych od Wynajmującego tj. opłat za dostawy do lokalu energii, gazu, wody oraz odbiór ścieków, odpadów i nieczystości ciekłych, w następujących kwotach:

Lp.-Wyszczególnienie-jednostka miary-ilość-jednostkowa stawka brutto-kwota ogółem

1-centralne ogrzewanie-M² -XX-4,20-XX zł

2-zimna woda-Wg wskazań

wodomierza-zł-zł

3-podgrzanie wody-----

4-odprowadzanie ścieków--zł-Zł

5-wywóz nieczystości-Gospodarstwo 4-os. i więcej-1--42,00 zł

6-gaz sieciowy-----

7-gniazdo RTV-----

8-Domofon-ryczałt--2,16 zł

9-światło w piwnicy-ryczałt--0,08 zł

10-Inne: odczyt wodomierzy-----

Ogółem-Media---XX zł

- czynsz + media---XX zł

Czynsz i opłaty (bez zimnej wody i odprowadzenia ścieków) płatne są do ostatniego dnia każdego miesiąca na konto Wynajmującego: XX. Opłata za dostarczenie zimnej wody oraz odprowadzenia ścieków ustalona jest w oparciu o odczyt wskazań wodomierza. Należność płatna jest do ostatniego dnia każdego miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano odczytu i wystawiono powiadomienie.

2. Czynsz ryczałtowy, uzależniony od powierzchni lokalu, opłaty za c.o. uzależnione są od powierzchni lokalu, opłaty za zimną wodę oraz odprowadzane ścieki uzależnione od liczby zamieszkujących osób, opłaty za wywóz nieczystości uzależnione od ilości osób zamieszkałych w gospodarstwie domowym, domofon oraz światło w piwnicy są ryczałtowe, np.:

I. Z tytułu najmu Najemca jest obowiązany płacić Wynajmującemu czynsz w wysokości XX zł słownie: XX złotych XX/100gr (miesięcznie), wyliczony w następujący sposób 2,4090 zł x XX m²

II. Oprócz czynszu Najemca jest obowiązany do uiszczania opłat niezależnych od Wynajmującego, tj. opłat za dostawy do lokalu energii, gazu, wody oraz odbiór ścieków w następujących kwotach:

Lp.-Wyszczególnienie-jednostka miary-ilość-jednostkowa stawka brutto-kwota ogółem

1-centralne ogrzewanie-M² -XX-4,20-XX zł

2-zimna woda-4 m³/os-XX os-2,94 zł-XX zł

3-podgrzanie wody-----

4-odprowadzanie ścieków-4 m³/os-XX os-6,39 zł-XX zł

5-wywóz nieczystości-Gospodarstwo domowe 2 os.-23,00 zł-23,00 zł

6-gaz sieciowy-----

7-gniazdo RTV-----

8-Domofon-----

9-światło w piwnicy-----XX zł

10-Inne: odczyt wodomierzy-----

Ogółem-Media---XX zł

- czynsz + media---XX zł

W sprzedaży zwolnionej w XXX wykazywane są również odszkodowania za bezumowne zajmowanie lokalu mieszkalnego. Odszkodowanie naliczane jest lokatorom bez tytułu prawnego do lokalu na podstawie ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowymi zasobami gminny i o zmianie Kodeksu Cywilnego art. 18 ust. 1, 2 i 3.

1. "Osoby zajmujące lokal bez tytułu prawnego są obowiązane do dnia opróżnienia lokalu co miesiąc uiszczać odszkodowania.

2. Z zastrzeżeniem ust. 3, odszkodowanie, o którym mowa w ust. 1, odpowiada wysokości czynszu, jaki właściciel mógłby otrzymać z tytułu najmu lokalu. Jeżeli odszkodowanie nie pokrywa poniesione straty, właściciel może żądać od osoby, o której mowa w ust. 1 odszkodowania uzupełniającego.

3. Osoby uprawnione do lokalu zamiennego albo socjalnego, jeżeli sąd orzekła o wstrzymaniu wykonania opróżnienia lokalu do czasu dostarczenia im takiego lokalu, opłacają odszkodowanie w wysokości czynszu albo innych opłat za używanie lokalu, jakie byłyby obowiązane opłacać, gdyby stosunek prawny nie wygasł".

W XXX utrata tytułu prawnego do lokalu mieszkalnego następuje najczęściej na skutek:

* wypowiedzenia umowy z powodu zaległości,

* wygaśnięcia umowy na czas określony,

* zgonu głównego najemcy,

* zakłócania porządku domowego.

Po wypowiedzeniu umowy najmu naliczane jest odszkodowanie od najemcy (w stawce zwolnionej), natomiast sprawy sukcesywnie zostają skierowane do sądu w celu eksmisji (w szczególności z powodu rosnącego zadłużenia lub zakłócania porządku domowego). Wyrokiem sądu lokatorzy są eksmitowani do lokali socjalnych, które zobowiązana jest zapewnić Gmina lub następuje eksmisja komornicza do pomieszczeń tymczasowych. Pomimo wyroku sądu o eksmisji do lokalu socjalnego często lokatorzy przez wiele lat pozostają w lokalach wcześniej zajmowanych, ponieważ Gmina nie dysponuje wolnymi lokalami socjalnym. Gmina ma wątpliwość czy naliczane odszkodowanie od momentu skierowania sprawy do sądu o eksmisję, nie podlega podatkowi VAT.

C. Sprzedaż wewnętrzna w XXX to najem lokali usługowych na rzecz Gminy - tj. Wydziału Rozwoju Miasta, oraz jednostek gminnych: tj. M. (dalej: MOPR), C. (dalej: CXXX), O. (dalej: OSIR) oraz P. (dalej: PPP).

XXX zarządza również:

* budynkiem użyteczności publicznej po byłym Gimnazjum, aktualnie dostosowywany do nowych potrzeb (XXX ponosi koszty energii, ogrzewania, monitoringu itp., wydatki finansowane ze środków na działalność, Gmina nie jest obciążana tymi kosztami.),

* lokalem usługowym przy ul. P., gdzie mieści się archiwum Gminy Miasta (XXX ponosi koszty energii, ogrzewania, monitoringu, prac remontowych itp., wydatki finansowane ze środków na działalność, Gmina nie jest obciążana najmem.)

* lokalem użytkowym przy ul. D. nieodpłatnie użytkowanym przez P.

Nieodpłatne użyczenie lokalu nastąpiło na podstawie umowy o powierzeniu realizacji zadania publicznego pod nazwą: Prowadzenie punktów nieodpłatnej pomocy prawnej w 2017 r. na terenie Gminy zawarta pomiędzy Gminą, a P. Gmina zleca P. na podstawie art. 11 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej (Dz. U. z 2015 r. poz. 1255), a także zgodnie z przepisami ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. 2016 r. poz. 1817), realizację zadania publicznego pod nazwą: Prowadzenia punktów nieodpłatnej pomocy prawnej w 2017 r. na terenie Gminy. Do wykonywania powyższego zadnia Gmina oddaje nieodpłatnie do dyspozycji lokal mieszczący się w budynku przy ul. D.

* lokalami użytkowymi oraz mieszkalnymi gotowymi do najmu, ale jeszcze nie wynajmowanymi (pustymi).

D. XXX poza najmem lokali Gminy zajmuje się również zarządzaniem budynkami wspólnot mieszkaniowych. W budynkach wspólnot znajdują się lokale zarówno mieszkalne, jak i niemieszkalne. Do ustalenia właściwej stawki podatku VAT za administrowanie, XXX stosuje kryterium celu przeznaczenia budynku w oparciu o przepisy rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1999 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych (dalej: PKOB). Za budynek mieszkalny uznaje się te obiekty, w których co najmniej połowa całkowitej powierzchni użytkowej jest wykorzystana do celów mieszkalnych, a budynek niemieszkalny, gdy powierzchnia mieszkalna jest mniejsza niż 50%. W oparciu o to kryterium w XXX występuje sprzedaż zwolniona od podatku VAT - zarządzanie budynkami mieszkalnymi wspólnot (PKWIU 63.32.12.0) i sprzedaż opodatkowana podatkiem VAT - zarządzanie budynkami niemieszkalnymi.

W związku z powyższym opisem zadano m.in. następujące pytanie.

Czy odszkodowanie za bezumowne korzystanie z lokalu ustalane na podstawie ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowymi zasobami gminny i o zmianie Kodeksu Cywilnego art. 18 ust. 1, 2 i 3 podlega opodatkowaniu podatkiem VAT?

Zdaniem Wnioskodawcy, w przypadku, gdy po zakończeniu stosunku zobowiązaniowego najemca nie chce opuścić nieruchomości, a wynajmujący dążąc do tego wytoczy przeciwko niemu powództwo o wydanie rzeczy, zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy wynajmującym i korzystającym bezumownie z tej nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiały stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. Świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym obowiązek świadczenia usług i wynagrodzenia - wobec powyższego nie podlega opodatkowaniu VAT. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczone usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody. W takim przypadku bezumowne korzystanie z nieruchomości nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest prawidłowe.

Zgodnie z przepisem art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2016 r. poz. 710, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu ww. podatkiem podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Na mocy art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (...).

Natomiast przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 - na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy - rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

Na mocy art. 15 ust. 1 ustawy, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Działalność gospodarcza - według ust. 2 powołanego artykułu - obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Należy zauważyć, że w świetle art. 15 ust. 6 ustawy, nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych.

Powyższy zapis jest odzwierciedleniem art. 13 Dyrektywy 2006/112/WE Rady, zgodnie z którym krajowe, regionalne i lokalne organy władzy oraz inne podmioty prawa publicznego nie są uważane za podatników w związku z działalnością, którą podejmują lub transakcjami, których dokonują jako organy władzy publicznej, nawet jeśli pobierają należności, opłaty, składki lub płatności w związku z takimi działaniami lub transakcjami.

Jednakże w przypadku, gdy podejmują one takie działania lub dokonują takich transakcji, są uważane za podatników w odniesieniu do tych działań lub transakcji, gdyby wykluczenie ich z kategorii podatników prowadziło do znaczących zakłóceń konkurencji.

Kryterium podziału stanowi charakter wykonywanych czynności: czynności o charakterze publicznoprawnym wyłączają te podmioty z kategorii podatników, natomiast czynności o charakterze cywilnoprawnym skutkują uznaniem tych podmiotów za podatników podatku od towarów i usług, a realizowane przez nie odpłatne dostawy towarów i świadczenie usług podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Z powołanych wyżej przepisów wynika, że jednostki samorządu terytorialnego są podatnikami podatku od towarów i usług jedynie w zakresie wszelkich czynności, które mają charakter cywilnoprawny, tzn. są przez nie realizowane na podstawie umów cywilnoprawnych. Będą to zatem wszystkie realizowane przez te jednostki (urzędy) czynności w sferze ich aktywności cywilnoprawnej, np. czynności sprzedaży, zamiany (nieruchomości i ruchomości), wynajmu, dzierżawy itp., umów prawa cywilnego (nazwanych i nienazwanych).

Zatem Gmina, wykonując we własnym imieniu i na własny rachunek czynności spełniające definicję działalności gospodarczej, określonej w art. 15 ust. 2 ustawy, działa w charakterze podatnika podatku VAT.

Przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług należy rozumieć każde zachowanie niebędące dostawą towarów i świadczone na rzecz innego podmiotu. Przepis art. 8 ust. 1 ustawy wskazuje, że pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres, gdyż nie obejmuje wyłącznie działań podatnika, lecz również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji. Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Należy jednak zaznaczyć, że nie każde działanie, powstrzymanie się od działania czy tolerowanie czynności lub sytuacji może zostać uznane za usługę w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od towarów i usług.

Z treści art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług jednoznacznie wynika, że dostawa towarów i świadczenie usług co do zasady podlegają opodatkowaniu VAT wówczas, gdy są wykonywane odpłatnie.

Aby dane świadczenie uznać za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Czynność można uznać za dokonaną odpłatnie, gdy istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru lub świadczącego usługę. Przy czym, związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie. Pod pojęciem odpłatności dostawy towarów lub odpłatności świadczenia usług rozumieć należy prawo podmiotu dokonującego dostawy towarów lub świadczącego usługę do żądania od nabywcy towaru, odbiorcy usługi lub osoby trzeciej zapłaty ceny lub ekwiwalentu (np. w postaci świadczenia wzajemnego).

Przy określeniu, czy miała miejsce czynność podlegająca opodatkowaniu istotne jest zatem określenie, czy wykonywano świadczenie i czy wynagrodzenie z tytułu wykonania tego świadczenia miało być wypłacone. Niemniej muszą być przy tym spełnione następujące warunki:

* w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona (nabywca) jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia,

* świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).

Należy podkreślić, że ww. warunki powinny być spełnione łącznie, aby świadczenie - jako usługa - podlegało opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Dana usługa podlega opodatkowaniu podatkiem VAT wówczas, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą, a otrzymanym świadczeniem wzajemnym, w ten sposób, że zapłacone kwoty stanowią rzeczywiste wynagrodzenie za wyodrębnioną usługę świadczoną w ramach stosunku prawnego lub dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych.

Z bezumownym korzystaniem z rzeczy mamy do czynienia, gdy osoba trzecia bez tytułu prawnego wchodzi w sferę uprawnień właścicielskich, w wyniku czego właściciel zostaje pozbawiony faktycznego władztwa nad rzeczą oraz możliwości czerpania z niej pożytków.

W przedmiotowej sprawie kwestią wymagającą interpretacji jest m.in. ustalenie, czy wskazana w stanie faktycznym należna od byłego najemcy kwota odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości od momentu skierowania sprawy do sądu o eksmisję podlega, czy też nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na podstawie przepisu art. 8 ust. 1 ww. ustawy.

Zaznaczyć przede wszystkim należy, że samo nazwanie w umowie należności "odszkodowaniem", poprzez stwierdzenie, że "Osoby zajmujące lokal bez tytułu prawnego są obowiązane do dnia opróżnienia lokalu co miesiąc uiszczać odszkodowania (...)" nie przesądza, że faktycznie należność ta stanowi odszkodowanie.

Rozstrzygając o kwestii odszkodowania należy w pierwszej kolejności podkreślić, że odszkodowanie ma na celu naprawienie wyrządzonej szkody. Dla przybliżenia tej kwestii warto odwołać się do rozważań zawartych w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 2012 r., sygn. akt III CZP 39/12. Choć Sąd Najwyższy zajmował się kwestią odmienną od będącej przedmiotem wniosku, tj. zagadnieniem kary umownej w przypadku odstąpienia od umowy, na uwagę zasługują wywody natury ogólnej dotyczące możliwości powstania szkody w wyniku samego rozwiązania umowy. Kwintesencja stanowiska Sądu Najwyższego sprowadza się do tego, że kara umowna, stanowiąca surogat odszkodowania za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, musi wiązać się z powstałą szkodą, a samo odstąpienie od umowy obowiązku zapłaty odszkodowania, choćby w postaci kary umownej, nie rodzi.

Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto pomiędzy zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy. Szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnienia adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania.

Istotą odszkodowań nie jest zatem płatność za świadczenie lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną - świadczenie w zamian za wynagrodzenie, co oznacza, że otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata ta nie jest też związana z zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji.

Zatem, jeżeli płatność o charakterze odszkodowawczym nie ma bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia, wówczas kwota wypłaconych odszkodowań nie mieści się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług i jako taka nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem.

Ponadto wskazać należy, że kwestie bezumownego korzystania z cudzej rzeczy regulują przepisy m.in. art. 224, 225 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny.

Stosownie do art. 224 § 1 Kodeksu cywilnego, samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne. Jak wynika z treści § 2 powołanego przepisu - od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył.

Jak wynika natomiast, z art. 225 Kodeksu cywilnego, obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.

O tym, czy bezumowne korzystanie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w myśl art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, decydować będą w każdym przypadku konkretne okoliczności.

W przypadku, gdy korzystający z nieruchomości nie opuszcza jej, a właściciel dążąc do tego wytoczy przeciwko niemu powództwo o wydanie rzeczy, zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy właścicielem i korzystającym bezumownie z tej nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. W tej sytuacji świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym obowiązek świadczenia usług oraz wysokość wynagrodzenia - nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody.

Inaczej należy jednak oceniać sytuację, gdy po zakończeniu umowy dotychczasowy najemca nadal użytkuje nieruchomość za zgodą właściciela (nawet dorozumianą), płacąc z tego tytułu określone kwoty, a także sytuację kiedy właściciel rzeczy (np. nieruchomości) - z różnych względów - toleruje sytuację, w której przy braku formalnego stosunku prawnego, inny podmiot korzysta z należącej do niego rzeczy. W tych okolicznościach wynagrodzenie z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy spełnia definicję świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy i na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Reasumując należy stwierdzić, że decydujące znaczenie dla opodatkowania lub nieopodatkowania bezumownego korzystania z nieruchomości mają okoliczności faktyczne. Generalnie sytuacja ta pozostaje poza opodatkowaniem podatkiem od towarów i usług. Jeżeli jednak okoliczności wskazują na dorozumiane, milczące trwanie umowy - czynność ta podlega opodatkowaniu jako świadczenie usług.

Jak wskazano wcześniej, świadczenie nieoparte na tytule prawnym wskazującym na istnienie obowiązku świadczenia usługi oraz wysokości wynagrodzenia nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. W przypadku bezumownego korzystania z cudzej własności właścicielowi przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za bezprawne korzystanie z jego nieruchomości. Zapłata określonej kwoty pieniężnej wiąże się z prawem żądania naprawienia wynikłej szkody z tytułu bezprawnego korzystania z nieruchomości. Żądanie wynagrodzenia (roszczenia pieniężnego) w swojej istocie nie stanowi należności za wykonanie usług, lecz odszkodowanie. Przedmiotowego odszkodowania nie można traktować jako należności z tytułu świadczenia usługi, jest bowiem rekompensatą za niemożność pobierania pożytków i używania nieruchomości w okresie bezumownego korzystania.

Tym samym, w okolicznościach przedmiotowej sprawy, bezumowna czynność, dokonywana od momentu skierowania sprawy do sądu o eksmisję - jak wynika z wniosku - bez zgody (ani wyraźnej, ani dorozumianej) Wnioskodawcy nie stanowi transakcji opodatkowanej podatkiem od towarów i usług, a zapłata z tego tytułu odszkodowania nie stanowi należności za jej wykonanie. W związku z powyższym takie odszkodowanie z tytułu bezumownego korzystania z lokalu przez byłego najemcę nie jest czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Zatem stanowisko Wnioskodawcy uznano za prawidłowe.

Jednocześnie podkreślić należy, iż tut. organ wydając interpretację przepisów prawa podatkowego na podstawie art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej nie prowadzi postępowania podatkowego w rozumieniu tej ustawy. Niniejsza interpretacja indywidualna ogranicza się wyłącznie do udzielenia informacji co do zakresu i sposobu zastosowania prawa podatkowego w okolicznościach stanu faktycznego podanego przez Wnioskodawcę. Ponadto tut. organ informuje, iż nie jest właściwy do przeprowadzenia postępowania dowodowego, które w przedmiotowej sprawie umożliwiłoby weryfikację opisanego stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego.

Zaznacza się także, że zgodnie z art. 14b § 3 ustawy - Ordynacja podatkowa, składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Organ jest ściśle związany przedstawionym we wniosku stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego). Zainteresowani ponoszą ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego). Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, o ile rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez Zainteresowanych w złożonym wniosku.

Zatem interpretacja została wydana na podstawie przedstawionego stanu faktycznego, co oznacza, że w przypadku, gdy w toku postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, bądź celno-skarbowej zostanie określony odmienny stan faktyczny, interpretacja nie wywoła w tym zakresie skutków prawnych.

Końcowo wskazać należy, że pozostałe kwestie objęte wnioskiem zostały rozstrzygnięte w odrębnych interpretacjach.

Zgodnie z art. 14na Ordynacji podatkowej przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację - w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2016 r. poz. 718, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała.