0114-KDIP4-1.4012.718.2021.2.BS - Rekompensata odszkodowawcza jako nieobjęta VAT-em

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA - stanowisko nieprawidłowe

Szanowni Państwo,

Zakres wniosku wspólnego o wydanie interpretacji indywidualnej

10 listopada 2021 r. wpłynął Państwa wniosek wspólny z 4 listopada 2021 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy braku opodatkowania otrzymanej rekompensaty oraz braku obowiązku wystawienia faktur korygujących.

Wniosek uzupełnili Państwo 18 lutego 2022 r. (wpływ 24 lutego 2022 r.), w odpowiedzi na wezwanie z 8 lutego 2022 r. (doręczone 11 lutego 2022 r.).

Treść wniosku jest następująca:

Zainteresowani, którzy wystąpili z wnioskiem

1) Zainteresowany będący stroną postępowania:

A. Spółka Akcyjna

2) Zainteresowany niebędący stroną postępowania:

B. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

Opis stanu faktycznego

A. S.A. (dalej - "Spółka", "Wnioskodawca" lub "A.") jest spółką technologiczną specjalizującą się m.in. w sprzedaży sprzętu i oprogramowania oraz usług z zakresu bezpieczeństwa IT. Sprzedaż urządzeń i licencji wraz z usługami wsparcia producentów jest realizowana na podstawie umów partnerskich zawartych z wiodącymi na świecie producentami. Jedną z firm, z którą Spółka, od kwietnia 2015 r., miała podpisaną tego typu umowę był C., który w 2020 r. został przejęty przez firmę D.

Umowa partnerska z C. gwarantowała Wnioskodawcy możliwość sprzedaży do klientów końcowych na terytorium RP rozwiązań C. z zakresu bezpieczeństwa IT. Jednocześnie wszelkie zakupy realizowane były za pośrednictwem autoryzowanego dystrybutora (tzw. "channel partnera") firmy C., którym w Polsce była firma B. Sp. z o.o. (dalej - B.).

W 2018 i 2019 r. Spółka złożyła w B. zamówienie na zakup licencji C. ze wsparciem producenta, a na część produktów, w formule (...) na okres 3 kolejnych lat. Licencje były przeznaczone dla trzech różnych odbiorców końcowych. Zamówienie zostało przyjęte, faktury za cały okres świadczenia usługi zostały wystawione i zapłacone. Producent, czyli C. rozpoczął realizację zamówienia.

Po przejęciu firmy C., D. ogłosił, że z 3 maja 2021 r. przestanie świadczyć usługę (...) dla klientów końcowych (co też nastąpiło) jak też w sposób istotny zawęzi usługę wsparcia do poziomu tzw. (...) tj. podejmowania - w miarę możliwości starań, ale bez gwarancji, usuwania błędów w sprzedanym oprogramowaniu i wydawania nowych wersji. Takim postępowaniem D. naruszyło postanowienia własnego dokumentu (...).

W związku z tym Wnioskodawca zażądał od B. niezwłocznego usunięcia wad praw sprzedanych przez B., poprzez podjęcie następujących działań celem wywiązania się ze zobowiązania i zapobieżenia powstawaniu szkody wynikającej z naruszeń, tj.:

Natomiast w kierunku D. - jako następny prawnego firmy C. - Wnioskodawca skierował żądanie pokrycia szkód wyrządzonych naruszeniem polityki (...), polegających na konieczności zapłaty przez Spółkę rekompensat na rzecz klientów końcowych z tytuły przerwania świadczenia usług licencyjnych i wsparcia, mogących wystąpić w przyszłości kar umownych, kosztów zakupu lub rozwoju rozwiązań zastępczych i ich suplementacji (w tym migracji ze starego rozwiązania) u klientów końcowych.

W wyniku toczących się rozmów pomiędzy Wnioskodawcą, B. a D. zawarte zostało porozumienie (dalej jako "Porozumienie"), zgodnie z którym B. ma zapłacić na rzecz Spółki kwotę... złotych (dalej - "rekompensata"). Kwota ta ma stanowić zaspokojenie roszczeń Wnioskodawcy i ma zostać potrącona z faktur już wystawionych przez B. na rzecz Spółki. Jeżeli kwota tych faktur będzie niewystarczająca dla dokonania potrącenia, B. dokona zapłaty różnicy na rzecz Wnioskodawcy.

D. natomiast zobowiązał się do udzielenia bezzwrotnego kredytu na zakup swoich towarów w kwocie... dolarów amerykańskich, który może być wykorzystany przez każdy podmiot B. z grupy (...). Kredyt ma być dostępny dla B., po uzyskaniu potwierdzenia dokonania płatności przez B. na rzecz Spółki.

Na mocy Porozumienia, Wnioskodawca zobowiązał się nie składać powództwa przeciwko B. i D., zwalniając te podmioty z wszelkiej odpowiedzialności w związku z zaistniałą sytuacją.

B. natomiast zobowiązało się nie składać powództwa przeciwko D., zwalniając tę firmę z wszelkiej odpowiedzialności w związku z zaistniałą sytuacją.

Co istotne, na skutek zaprzestania świadczenia usług przez D., Wnioskodawca poinformował, że poniósł szkodę, na którą składał się m.in. koszt poniesiony na zapewnienie produktu zastępczego odbiorcom końcowym. Spółka może ponieść także dalsze szkody w postaci konieczności zapłaty kar umownych na rzecz klientów końcowych.

Wnioskodawca i B. są czynnymi podatnikami VAT.

W uzupełnieniu wniosku z dnia 18 lutego 2022 r. (wpływ 24 lutego 2022 r.) wskazali Państwo, że opłacone w całości przez Wnioskodawcę zostały faktury VAT wystawione w 2018 i 2019 r. przez B. na rzecz A., dokumentujące dostawę licencji C. ze wsparciem producenta. Z uwagi na stałą współpracę handlową pomiędzy B. i A. planowane było potrącenie części lub całości rekompensaty z bieżących faktur VAT wystawionych przez B. na rzecz Wnioskodawcy. Finalnie cała kwota rekompensaty została opłacona przelewem.... 2021 r. na podstawie noty uznaniowej wystawionej przez B.

Pytania

1. Czy rekompensata wypłacona na rzecz Wnioskodawcy przez B. podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług?

2. Czy w związku z wypłatą rekompensaty B. zobowiązane było do wystawienia faktur korygujących do faktur VAT wystawionych w latach 2018 - 2019 na rzecz A.?

Stanowisko Zainteresowanych w sprawie

W ocenie Wnioskodawcy, rekompensata wypłacana na rzecz Spółki przez B. nie podlega VAT gdyż ma charakter odszkodowania.

Stosownie do art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2021 r. poz. 685, z późn. zm.) dalej - ustawa o VAT, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, zwanym dalej "podatkiem", podlegają m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o VAT, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

Z powyższego wynika zatem, że przez usługę należy rozumieć każde świadczenie, które nie jest dostawą towarów. Co do zasady, usługa podlega opodatkowaniu tylko wówczas, gdy ma charakter odpłatny.

Jak wskazano w wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 3 marca 1994 r. C-16/93: "Świadczenie usług jest realizowane za "wynagrodzeniem" w rozumieniu art. 2 ust. 1 szóstej dyrektywy Rady (77/388/EWG) w sprawie harmonizacji przepisów państw członkowskich dotyczących podatków obrotowych i podlega w związku z tym opodatkowaniu tylko i wyłącznie wtedy, gdy istnieje związek prawny usługodawcą i usługobiorcą, w ramach którego można mówić o wzajemnym świadczeniu polegajqcym na tym, że wynagrodzenie otrzymane przez usługodawcę za usługę stanowi wartość faktycznie przekazaną w zamian za usługę świadczoną na rzecz "usługobiorcy".

Przez świadczenie usług należy zatem rozumieć każde zachowanie niebędące dostawą towarów i świadczone na rzecz innego podmiotu, a pojęcie to ma bardzo szeroki zakres, gdyż nie obejmuje wyłącznie działań podatnika, lecz również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji. Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Przy czym nie każde powstrzymanie się od działania czy tolerowanie czynności lub sytuacji może zostać uznane za usługę w rozumieniu przepisów ustawy VAT. Z treści przywołanego bowiem art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy VAT jednoznacznie wynika, że dostawa towarów i świadczenie usług co do zasady podlegają opodatkowaniu VAT wówczas, gdy są wykonywane odpłatnie. Zatem aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Dana usługa podlega więc opodatkowaniu podatkiem VAT wówczas, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą, a otrzymanym świadczeniem wzajemnym i w ten sposób, że zapłacona kwota stanowi rzeczywiste wynagrodzenie za wyodrębnioną usługę świadczoną w ramach stosunku prawnego lub dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych.

Należy zauważyć, że wypłata odszkodowania co do zasady nie podlega VAT - odszkodowanie nie jest bowiem wynagrodzeniem za wyświadczoną usługę.

Jak zauważono w doktrynie prawa podatkowego: "U podstaw wypłaty (powstania roszczenia o wypłatę) odszkodowania leży fakt powstania szkody po stronie podmiotu uprawnionego do odszkodowania. Samo powstanie szkody również nie jest czynnością ani zdarzeniem podlegającym opodatkowaniu. W wielu sytuacjach jednak uprawnieni do odszkodowania zgadzają się na powstanie po swojej stronie szkody czy też do tego dopuszczają. Właśnie to zachowanie - na mocy którego powstaje szkoda - może stanowić czynność opodatkowaną VAT. Czynnością opodatkowaną jest wówczas świadome dopuszczenie do powstania szkody po swojej stronie, w wyniku czego podmiot zobowiązany do odszkodowania uzyskuje jakieś korzyści. W takiej właśnie sytuacji możemy mówić o czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Kwota odszkodowania - które na gruncie podatku od towarów i usług musi być uznane za wynagrodzenie za tę czynność opodatkowaną - stanowi zaś obrót. Najczęściej obrót opodatkowany mogą kreować odszkodowania za utracone korzyści (łac. lucrum cessans). W tym przypadku bowiem podmiot uprawniony, postępując zgodnie ze swoją wolą i świadomie, pozbawia się pewnych korzyści, najczęściej zobowiązując się do zaniechania określonych działań, w wyniku czego inny podmiot (najczęściej zobowiązany do wypłaty odszkodowania) uzyskuje określone korzyści. Przykładem takich zachowań może być np. zobowiązanie się podatnika do tego, że nie będzie prowadził określonej działalności (konkurencyjnej), w zamian za co otrzymuje odszkodowanie. Wówczas czynnością opodatkowaną nie jest otrzymanie odszkodowania, lecz zobowiązanie się do zaniechania określonych działań. Jeśli takiej czynności dopełnia podmiot działający w charakterze podatnika, wówczas będziemy mieli do czynienia z "opodatkowaniem" (por. Bartosiewicz Adam, VAT Komentarz, wyd. XV, Opublikowano: WKP 2021).

Należy też zauważyć, że sądy administracyjne (w tym, Naczelny Sąd Administracyjny) stoją na stanowisku, że wynagrodzenie za przedwczesne rozwiązanie umowy (np. najmu), nawet jeżeli strony nazwały je w zawartym porozumieniu odszkodowaniem, może mieć charakter odpłatny i w efekcie podlegać VAT. Sądy twierdzą, że jest to odpłatność za usługę polegającą na udzieleniu zgody na rozwiązanie stosunku prawnego. To, że przepływ finansowy tego rodzaju nie ma charakteru odszkodowania, zdaniem sądów wynika z faktu, iż sam fakt wcześniejszego rozwiązania umowy nie daje jeszcze podstaw do twierdzenia o wystąpieniu szkody.

Takie stanowisko zaprezentowano m.in. w wyrokach:

- WSA w Rzeszowie z 12 października 2017 r. I SA/Rz 566/17: "w przedstawionych okolicznościach powyższa kwota wypłacona na podstawie zapisu umowy stanowi w swojej istocie rozliczenie z tytułu umowy franczyzowej, rodzaj "odstępnego", zapłatę za zgodę kontrahenta na prawo do wcześniejszego wycofania się z umowy. Objęta zatem jest podatkiem od towarów i usług i powinna być dokumentowana fakturą VAT. O tym, że w występujących okolicznościach faktycznych nie mamy do czynienia z odszkodowaniem, które ma na celu naprawienie szkody, przemawia to, że sam fakt wcześniejszego rozwiązania umowy nie daje jeszcze podstaw do twierdzenia o wystąpieniu szkody. (...) odszkodowanie ma na celu naprawienie wyrządzonej szkody zaś, sam fakt wcześniejszego rozwiązania umowy na mocy zapisów zawartych w umowie nie daje podstaw do twierdzenia o wystąpieniu szkody, bowiem odszkodowanie za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, musi wiązać się z powstałą szkodą, a samo rozwiązanie umowy obowiązku zapłaty odszkodowania nie rodzi. Sam bowiem fakt wcześniejszego rozwiązania umowy za porozumieniem stron nie daje podstaw do twierdzenia o wystąpieniu szkody. Zaś określenie, że jest to rekompensata za poniesioną szkodę wynikającą z wcześniejszego rozwiązania umowy najmu także szkody tej nie określa. Podkreślić też trzeba, że bez znaczenia jest to, czy umowa sama w sobie przewiduje możliwość jej wypowiedzenia, czy też strony umowy później dokonają - w ramach swobody kontraktowej - modyfikacji łączącego je stosunku prawnego, poprzez właśnie zawarcie porozumienia rozwiązującego umowę".

- Naczelnego Sądu Administracyjnego z 7 lutego 2014 r. I FSK 1664/12: odszkodowanie ma na celu naprawienie wyrządzonej szkody. W swym wniosku spółka podała, że zawiera porozumienie rozwiązujące umowę najmu z wynajmującym i w porozumieniu tym określa kwotę, jaka zostanie wypłacona wynajmującemu w związku z przedterminowym rozwiązaniem umowy najmu z przyczyn leżących wyłącznie po jej stronie. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego tak podany stan faktyczny nie umożliwia stwierdzenia, jaki charakter ma wypłacana przez spółkę kwota, a zwłaszcza nie pozwala na uznanie, że jest to odszkodowanie za wyrządzoną przez spółkę szkodę. (...) kara umowna, stanowiąca surogat odszkodowania za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, musi wiązać się z powstałą szkodą, a samo odstąpienie od umowy obowiązku zapłaty odszkodowania, choćby w postaci kary umownej, nie rodzi. Podobnie - już na tle okoliczności niniejszej sprawy - można stwierdzić, że sam fakt wcześniejszego rozwiązania umowy za porozumieniem stron nie daje podstaw do twierdzenia o wystąpieniu szkody".

- Naczelnego Sądu Administracyjnego z 10 czerwca 2014 r. I FSK 981/13: "Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego samo określenie w opisie stanu faktycznego, że w sprawie mamy do czynienia z odszkodowaniem, nie przesądza jeszcze, że wypłata kwoty tytułem wcześniejszego rozwiązania umowy najmu ma faktycznie charakter odszkodowania. Posłużenie się przez stronę takim nazewnictwem, czy to we wniosku, czy w opisanych umowach, stanowi ocenę prawną charakteru dokonywanych wypłat, której prawidłowość podlega badaniu w postępowaniu interpretacyjnym, a w konsekwencji tego ocena ta może nie zostać podzielona przez organ lub na dalszym etapie postępowania przez sąd. (...) O tym, że w sprawie nie mamy do czynienia z odszkodowaniem, które ma na celu naprawienie szkody, przemawia to, że sam fakt wcześniejszego rozwiązania umowy za porozumiem stron nie daje podstaw do twierdzenia o wystąpieniu szkody".

- Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 22 marca 2017 r. 1 FSK 1283/15: "Sąd pierwszej instancji prawidłowo stwierdził, że o charakterze danego świadczenia nie decyduje nadana mu przez strony danej czynności nazwa, ale jego cechy istotne z punktu widzenia prawa podatkowego. Cechą odszkodowania pojmowanego jako wyrównanie uszczerbku wywołanego nieprawidłowym zachowaniem kontrahenta jest to, że nie wiąże się ono z żadnym wzajemnym świadczeniem ze strony podatnika".

- Naczelnego Sądu Administracyjnego z 21 czerwca 2017 r. I FSK 1868/15: "o charakterze danego świadczenia nie decyduje nazwa nadana mu przez strony danej czynności, ale jego cechy istotne z punktu widzenia prawa podatkowego. Cechą odszkodowania pojmowanego jako wyrównanie uszczerbku wywołanego nieprawidłowym zachowaniem kontrahenta jest to, że nie wiąże się ono z żadnym wzajemnym świadczeniem ze strony podatnika".

W świetle powyższego, należy zauważyć, że w sytuacji, gdy dany podmiot udziela zgody na działanie lub zaniechanie kontrahenta, które powoduje powstanie u niego szkody, można stwierdzić że czynność udzielenia zgody jest odpłatnym świadczeniem podlegającym opodatkowaniu VAT.

Także z przedstawionych powyżej stanowisk sądów administracyjnych wynika, że samo przedwczesne rozwiązanie umowy nie musi wiązać się z powstaniem szkody u jednej ze stron. W efekcie, wynagrodzenie za zgodę na wcześniejsze rozwiązanie umowy - jako niezwiązane z już powstałą szkodą - nie musi mieć charakteru odszkodowania. W konsekwencji może podlegać VAT.

W przedstawionym stanie faktycznym sytuacja jest jednak odmienna. Wnioskodawca, na którego rzecz zaprzestano świadczenia usługi i który wyraził zgodę na wcześniejsze rozwiązanie umowy na mocy Porozumienia, jednocześnie wskazał, że poniósł już szkody. Wynikają one z konieczności poniesienia kosztu zapewnienia produktu zastępczego dla odbiorców końcowych. Spółka może ponieść także dalsze szkody w postaci konieczności zapłaty kar umownych na rzecz klientów końcowych.

Szkoda po stronie Spółki już więc zaistniała. Nie jest tak, że zaistnieje dopiero na skutek udzielenia zgody przez Wnioskodawcę na zaniechanie świadczenia usług.

W efekcie, w ocenie Wnioskodawcy, rekompensata którą B. zapłaciło na rzecz Spółki jest związana z już powstałą po stronie Wnioskodawcy szkodą. W konsekwencji, rekompensata ta ma charakter odszkodowania, które nie podlega VAT.

Podsumowując, w ocenie Wnioskodawcy, rekompensata wypłacana przez B. nie podlega VAT.

W uzupełnieniu wniosku z 18 lutego 2022 r. (data wpływu 24 lutego 2022 r.) przedstawili Państwo następujące stanowisko w zakresie pytania nr 2:

W ocenie B., nie ma ona obowiązku wystawiania faktur korygujących do faktur VAT wystawionych w latach 2018 i 2019 na rzecz A., w związku z wypłacaną na rzecz Spółki rekompensatą.

Stosownie do art. 106j ust. 1 ustawy o VAT, w brzmieniu obowiązującym w 2021 r., w przypadku gdy po wystawieniu faktury:

5) podwyższono cenę lub stwierdzono pomyłkę w cenie, stawce, kwocie podatku lub w jakiejkolwiek innej pozycji faktury - podatnik wystawia fakturę korygującą.

Powyższy przepis reguluje sytuacje, w których podatnik jest obowiązany do wystawienia faktury korygującej. I tak, w pierwszym przypadku, dla którego powinna zostać wystawiona faktura korygująca, jest okoliczność obniżki ceny w formie rabatu z tytułu wcześniejszej zapłaty. Drugi przypadek dotyczy sytuacji, gdy faktura korygująca powinna być wystawiona w razie udzielenia po dokonaniu sprzedaży opustów i obniżek cen. Przesłanka ta ma więc zastosowanie do wszelkiego rodzajów rabatów posprzedażowych (za wyjątkiem sytuacji udzielenia rabatu z tytułu wcześniejszej zapłaty). Przypadek wymieniony w pkt 3 dotyczy sytuacji zwrotu towarów i opakowań. Przypadek 4 ma natomiast zastosowanie w sytuacji zwrotu nabywcy całości lub części zapłaty otrzymanych przed wykonaniem usługi lub przed dostawą towarów. Ostatni z przypadków dotyczy sytuacji, gdy po wystawieniu faktury pierwotnej podwyższona została cena lub stwierdzona została pomyłka w cenie, stawce, kwocie podatku lub w jakiejkolwiek innej pozycji na fakturze.

Analizując powyższe przesłanki B. stoi na stanowisku, że w sprawie będącej przedmiotem zapytania, nie dochodzi do spełnienia żadnej z nich.

Po pierwsze B. nie udzieliło A. obniżki ceny w formie rabatu z tytułu wcześniejszej zapłaty. Nie miało również miejsca udzielenie posprzedażowego rabatu z jakiegokolwiek innego powodu. Wypłacona rekompensata nie stanowi bowiem opustu czy obniżki ceny. Jedynym powodem jej wypłaty jest wynagrodzenie A. poniesionych szkód z tytułu niewykonania umowy.

W dalszej kolejności należy zauważyć, że oczywistym jest że nie znajdzie zastosowania przesłanka dotycząca zwrotu podatnikowi towarów i opakowań oraz zwrotu części lub całości zapłaty przed wykonaniem usługi lub przed dostawą towarów.

Końcowo, niewątpliwe nie doszło również do podwyższenia ceny lub stwierdzenia pomyłki w cenie, stawce, kwocie podatku lub w jakiejkolwiek innej pozycji na fakturze.

Mając na uwadze powyższe, B. stoi na stanowisku, że z uwagi na odszkodowawczy charakter rekompensaty, sytuujący ją poza reżimem ustawy o podatku od towarów i usług oraz fakt, że wypłacona rekompensata nie wypełnia żadnej z przesłanek wymienionych w art. 106j ust. 1 ustawy o VAT, nie będzie ona zobowiązana do wystawienia faktury VAT korygującej.

Jednocześnie B. pragnie podkreślić, że pełna argumentacja w przedmiocie odszkodowawczego charakteru rekompensaty, jako czynności poza systemem podatku VAT, została wyrażona we wspólnie złożonym z A. wnioskiem w dniu 10 listopada 2021 r.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2021 r. poz. 685 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą,

opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Na mocy art. 7 ust. 1 ustawy,

przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (...).

Stosownie natomiast do art. 8 ust. 1 ustawy,

przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

Przez świadczenie usług należy zatem rozumieć każde zachowanie niebędące dostawą towarów i świadczone na rzecz innego podmiotu. Powołane przepisy wskazują, że pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres, gdyż nie obejmuje wyłącznie działań podatnika, lecz również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji. Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Należy jednak zaznaczyć, że nie każde powstrzymanie się od działania czy tolerowanie czynności lub sytuacji może zostać uznane za usługę w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od towarów i usług.

Z treści art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy jednoznacznie wynika, że dostawa towarów i świadczenie usług co do zasady podlegają opodatkowaniu VAT wówczas, gdy są wykonywane odpłatnie. Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Przy czym przepisy ustawy nie określają postaci wynagrodzenia. Dana usługa podlega opodatkowaniu VAT wówczas, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą, a otrzymanym świadczeniem wzajemnym, w ten sposób, że zapłacone kwoty stanowią rzeczywiste wynagrodzenie za wyodrębnioną usługę świadczoną w ramach stosunku prawnego lub dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych.

Kwestie odszkodowań, jak i kar umownych z tytułu niewywiązania się z warunków umowy regulują przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2020 r. poz. 740 z późn. zm.), zwanej dalej Kodeksem cywilnym. Odszkodowanie jest zapłatą za wyrządzone szkody, poniesione przez kogoś straty.

Zgodnie z art. 361 § 1 i 2 Kodeksu cywilnego,

zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła.

W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy, lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto między zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy.

Zgodnie z art. 471 Kodeksu cywilnego,

dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

W świetle wyżej przytoczonych przepisów, na gruncie stosunków cywilnoprawnych szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnienia adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania.

Ustalenie statusu wypłacanej rekompensaty, jako podlegającej bądź niepodlegającej opodatkowaniu VAT, należy więc oceniać w kontekście związku z konkretnym świadczeniem. TSUE w sprawie o sygnaturze C-277/05 Societe Thermale D'Eugenie - Les - Bains stwierdził, że: "Artykuły 2 ust. 1 i 6 ust. 1 Szóstej Dyrektywy Rady 77/388/EWG z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych - wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku, powinny być interpretowane w ten sposób, że kwoty zapłacone tytułem zadatku w ramach umów dotyczących świadczenia usług hotelarskich podlegających podatkowi VAT, w przypadku, gdy klient skorzysta z uprawnienia do odwołania rezerwacji, a kwoty te są zatrzymywane przez przedsiębiorstwo hotelarskie, należy uznać za odszkodowanie ryczałtowe płacone w celu naprawienia szkody poniesionej w następstwie niewykonania umowy przez klienta, bez bezpośredniego związku z jakąkolwiek odpłatnie świadczoną usługą, które jako takie nie podlega opodatkowaniu".

Zagadnienie dotyczące kar umownych regulują przepisy Działu II "Skutki niewykonania zobowiązań" ustawy - Kodeks cywilny.

I tak, zgodnie z art. 483 § 1 Kodeksu cywilnego,

można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna).

Przepis art. 483 Kodeksu cywilnego jest bezwzględnie obowiązującym przepisem prawa, tzn. kary umowne mogą być wyłącznie sankcją za niewykonanie lub niewłaściwe wykonanie zobowiązań niepieniężnych. Odstąpienie od umowy stanowi realizację uprawnień związanych z określonymi wypadkami niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań z umów wzajemnych i skuteczne odstąpienie od umowy stanowi w pewnym sensie potwierdzenie, że istotnie miał miejsce przypadek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy przez drugą stronę.

Z cyt. wyżej art. 483 § 1 Kodeksu cywilnego wynika, że kara umowna jest dodatkowym zastrzeżeniem umownym, wprowadzanym do umowy w ramach swobody kontraktowania, mającym na celu wzmocnienie skuteczności więzi powstałej między stronami w wyniku zawartej przez nie umowy i służy realnemu wykonaniu zobowiązań. Przewidziany umową obowiązek zapłaty kary umownej ma w stosunku do zasadniczego obowiązku dłużnika wynikającego z tej umowy charakter uboczny (akcesoryjny).

Mając na uwadze powyższe regulacje prawne należy wskazać, że kary umowne mogą być wyłącznie sankcją za niewykonanie lub niewłaściwe wykonanie zobowiązań. Zastrzeżenie kary umownej można zatem traktować jako formę uproszczenia redakcji warunków umowy, która pozwala na przyjęcie przez strony, że wypadki niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, stanowią jednocześnie podstawę do domagania się zapłaty kary umownej.

Trzeba zaznaczyć, że bez znaczenia pozostaje nazwa danej płatności. Istotnym jest natomiast, czy stanowi ona zapłatę za konkretne świadczenie, czy też jest odszkodowaniem w znaczeniu wyżej opisanym. Jeżeli płatności o charakterze odszkodowawczym nie będą miały bezpośredniego związku z żadną czynnością, mającą charakter świadczenia ze strony podmiotu zobowiązanego, wówczas kwota otrzymanych odszkodowań nie będzie mieściła się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy i jako taka nie będzie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem.

Odwołując się zatem do art. 361 i art. 471 Kodeksu cywilnego należy stwierdzić, że istotą odszkodowań nie jest płatność za świadczenie, lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie występuje świadczenie w zamian za wynagrodzenie, a zatem otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata ta nie jest też związana z zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji.

Także w przypadku, gdy odszkodowanie wynika z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, jego istota sprowadza się do naprawienia wyrządzonej w związku z tym szkody. Innymi słowy, przesłanką odszkodowania przewidzianego w art. 471 Kodeksu cywilnego jest nie samo niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, a spowodowanie tym szkody w rozumieniu art. 361 § 2 Kodeksu cywilnego.

Uwzględniając powyższe przepisy w kontekście okoliczności sprawy przedstawionych we wniosku stwierdzić należy, że w przedmiotowej sprawie przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące szkody czy kar umownych nie mają zastosowania, gdyż przepisy art. 361 Kodeksu cywilnego dotyczą szkody wyrządzonej na majątku, a art. 471 Kodeksu cywilnego dotyczy szkody z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy - a z takimi przypadkami nie mamy do czynienia w opisanej sytuacji.

Na tle przedstawionych okoliczności sprawy Państwa wątpliwości dotyczą kwestii, czy rekompensata wypłacona na Państwa rzecz przez B. podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W odniesieniu do powyższych wątpliwości wskazać należy, że przy określeniu, czy miała miejsce czynność podlegająca opodatkowaniu istotne jest wskazanie, czy wykonywano świadczenie i czy wynagrodzenie z tytułu wykonywania tego świadczenia miało być wypłacone. Dana czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością, a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można stwierdzić, że płatność następuje w zamian za to świadczenie. Jeżeli natomiast, zaniechanie pewnych czynności za "odszkodowaniem" przynosi wymierną korzyść konkretnemu podmiotowi - co do której istnieje zgoda stron - takie działanie na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług powinno być uznane za usługę.

Nie można zgodzić się z Państwa stanowiskiem, że rekompensata wypłacona na rzecz Spółki przez B. nie podlega opodatkowaniu VAT, gdyż ma charakter odszkodowania.

Z przedstawionych przez Państwa okoliczności sprawy wynika, że dopiero w wyniku toczących się rozmów pomiędzy Wnioskodawcą, B. a D. zawarte zostało Porozumienie, zgodnie z którym B. ma zapłacić na rzecz Spółki kwotę... zł, którą nazwaliście Państwo - "rekompensatą". D. natomiast zobowiązał się do udzielenia bezzwrotnego kredytu na zakup swoich towarów w kwocie... dolarów amerykańskich, który może być wykorzystany przez każdy podmiot B. z grupy (...). Kredyt ma być dostępny dla B., po uzyskaniu potwierdzenia dokonania płatności przez B. na rzecz Spółki.

Na mocy Porozumienia, Wnioskodawca zobowiązał się nie składać powództwa przeciwko B. i D., zwalniając te podmioty z wszelkiej odpowiedzialności w związku z zaistniałą sytuacją.

B. natomiast zobowiązało się nie składać powództwa przeciwko D., zwalniając tę firmę z wszelkiej odpowiedzialności w związku z zaistniałą sytuacją.

Z przedstawionych we wniosku okoliczności wynika zatem, że w rozpatrywanym przypadku mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną - świadczenie w zamian za wynagrodzenie określone w odrębnej umowie - Porozumieniu. Jak stwierdzono wyżej, świadczeniem jest każde zachowanie polegające na działaniu, zaniechaniu działania lub znoszeniu (tolerowaniu) określonej sytuacji lub stanu rzeczy. Naliczona zgodnie z Porozumieniem kwota stanowi należność wynikającą wprost z łączącego Strony stosunku zobowiązaniowego, natomiast samo określenie przez Strony należności jako "rekompensata" nie zmienia ich faktycznego charakteru. Na podstawie zawartego Porozumienia między Wnioskodawcą, B. a D. Spółka zobowiązała się nie składać powództwa przeciwko B. i D. w przypadku otrzymania przedmiotowej rekompensaty.

Wypłatę określonej w umowie kwoty pieniężnej przez B. na rzecz Wnioskodawcy należy traktować jako zapłatę za wykonywane świadczenie na rzecz drugiej strony, co wypełnia wskazaną przesłankę uznania za usługę w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy. Rekompensata została wypłacona Spółce w zamian za konkretne i zindywidualizowane świadczenie jakim jest zgoda na wcześniejsze rozwiązanie umowy na mocy Porozumienia, co generowało po stronie Spółki określone koszty (np. związane z koniecznością zapewnienia produktu zastępczego odbiorcom końcowym) wraz ze zwolnieniem B. i D. z wszelkiej odpowiedzialności w związku z zaistniałą sytuacją i nie złożenie przeciwko nim powództwa.

Powyższe powoduje, że można wskazać bezpośredniego beneficjenta czynności wykonywanej przez Wnioskodawcę (zgody na wcześniejsze odstąpienie od umowy, zwolnienie z odpowiedzialności), którym jest B.

W konsekwencji należy stwierdzić, że wynikająca wprost z zawartego między Stronami Porozumienia rekompensata wypłacana na rzecz Wnioskodawcy przez B., stanowi w istocie wynagrodzenie za odpłatne świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy, podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT.

Tym samym państwa stanowisko w zakresie pytania nr 1 jest nieprawidłowe.

Państwa wątpliwości budzi także sposób udokumentowania wypłaconej rekompensaty.

W odniesieniu do powyższych wątpliwości należy wskazać, ze zgodnie z art. z art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy,

podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą sprzedaż, a także dostawę towarów i świadczenie usług, o których mowa w art. 106a pkt 2, dokonywane przez niego na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem.

Natomiast, zgodnie z art. 106j ust. 1 ustawy,

w przypadku gdy po wystawieniu faktury:

5) podwyższono cenę lub stwierdzono pomyłkę w cenie, stawce, kwocie podatku lub w jakiejkolwiek innej pozycji faktury - podatnik wystawia fakturę korygującą.

Zgodzić należy się z Państwa stanowiskiem, że wypłacona rekompensata nie wypełnia żadnej z przesłanek wymienionych w art. 106j ust. 1 ustawy o VAT, i B. nie będzie zobowiązana do wystawienia faktury korygującej.

Należy jednak podkreślić, że jak wykazano powyżej rekompensata wypłacana na rzecz Wnioskodawcy przez B., stanowi wynagrodzenie za czynności, które mieszczą się w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu wymienionych w art. 5 ust. 1 ustawy jako odpłatne świadczenie usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy zatem to Wnioskodawca jest zobowiązany do wystawienia faktury dokumentującej wykonaną usługę.

W konsekwencji, Państwa stanowisko w zakresie pytania nr 2, zgodnie z którym, z uwagi na odszkodowawczy charakter rekompensaty, sytuujący ją poza reżimem ustawy o podatku od towarów i usług oraz fakt, że wypłacona rekompensata nie wypełnia żadnej z przesłanek wymienionych w art. 106j ust. 1 ustawy o VAT, B. nie będzie zobowiązana do wystawienia faktury VAT korygującej - jest nieprawidłowe, ponieważ oceniamy całość tego stanowiska.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

POUCZENIE o funkcji ochronnej interpretacji

- Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 z późn. zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego. Z funkcji ochronnej będą mogli skorzystać Ci z Państwa, którzy zastosują się do interpretacji.

- Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

POUCZENIE o prawie do wniesienia skargi na interpretację przez Zainteresowanego, który jest stroną postępowania

A. S.A. (Zainteresowany będący stroną postępowania - art. 14r. § 2 Ordynacji podatkowej) ma prawo wnieść skargę na tę interpretację indywidualną do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2022 r. poz. 329 (dalej jako "p.p.s.a.").

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 p.p.s.a.). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 p.p.s.a.):

- w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 p.p.s.a.), albo

- w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a p.p.s.a.).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a p.p.s.a.).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 i art. 14r. ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 z późn. zm.).