0111-KDIB2-3.4015.9.2023.1.MD - Ustalenie skutków podatkowych ustanowienia dożywotniej służebności mieszkania jako wynagrodzenia za przeniesienie własności udziału w nieruchomości na podstawie umowy zawartej w trybie art. 231 k.c.

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA - stanowisko prawidłowe

Szanowna Pani,

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

16 stycznia 2023 r. wpłynął Pani wniosek z 16 stycznia 2023 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy m.in. podatku od spadków i darowizn w zakresie skutków podatkowych ustanowienia dożywotniej służebności mieszkania jako wynagrodzenia za przeniesienie własności udziału w nieruchomości na podstawie umowy zawartej w trybie art. 231 Kodeksu cywilnego. Treść wniosku jest następująca:

Opis zdarzenia przyszłego

Pod koniec 20XX roku nabyła Pani wspólnie z A. i P. C. (siostrzenica wraz z mężem) nieruchomość - działkę, w udziale własnym 1/2 oraz 1/2 małżeństwo A. i P. C. Początkowym planem było, iż nabyta działka zostanie podzielona na dwie równe części, na których to wybudowane zostaną osobne budynki - domy jednorodzinne. Tak się jednak nigdy nie stało - nieruchomość nigdy nie została podzielona.

W latach 2016-2017 opisywana nieruchomość została w całości ogrodzona, uzbrojona we wszystkie media oraz została doprowadzona do niej droga dojazdowa. W 2017 r., na działce został wybudowany budynek - dom jednorodzinny. Wszystkie wymienione czynności dokonane zostały przez małżeństwo A. i P. C. w oparciu o środki pochodzące z ich majątku wspólnego. Pani nie partycypowała w żadnych ponoszonych wydatkach, aczkolwiek wszystkie opisane czynności odbywały się za Pani przyzwoleniem.

W wyniku opisywanych działań, na działce powstał dom jednorodzinny o wartości przekraczającej znacznie wartość zajętej na ten cel działki. Wobec tego, zgodnie z art. 231 § 1 ustawy - Kodeks cywilny, małżeństwo A. i P. C. zażądali od Pani zniesienia za wynagrodzeniem współwłasności opisywanej działki. Chce Pani przystać na to żądanie. Jednakże, Pani warunkiem jest, aby wynagrodzenie to nie zostało wypłacone w formie pieniężnej, lecz by polegało na ustanowieniu na Pani rzecz dożywotniej służebności mieszkania w istniejącym domu jednorodzinnym usytuowanym na sąsiedniej działce, także należącym (tutaj już w całości) do małżeństwa A. i P. C., na co oni wyrażają zgodę.

Informuje Pani, że jest osobą samotną. W związku z powyższym, ma zostać podpisana umowa w formie aktu notarialnego, w której to, w oparciu o art. 231 Kodeksu cywilnego, przenosi Pani na rzecz małżeństwa A. i P. C. swój udział (1/2) własności wspólnej nieruchomości - działki, a w zamian jako wynagrodzenie za przeniesiony udział w działce, małżeństwo A. i P. C. ustanawiają na Pani rzecz dożywotnią osobistą służebność mieszkania w budynku mieszkalnym.

Pytanie z zakresu podatku od spadków i darowizn

Czy dożywotnia służebność mieszkania ustanowienia przez małżeństwo A. i P. C. na Pani rzecz, jako wynagrodzenie za przeniesienie na małżeństwo C. Pani udziału (1/2) własności nieruchomości w trybie art. 231 § 1 Kodeksu cywilnego podlegać będzie podatkowi od spadków i darowizn? (pytanie oznaczone we wniosku nr 1).

Pani stanowisko w sprawie

Pani zdaniem, odpowiedź na oba pytania powinna brzmieć "nie", mianowicie:

Realizowane w trybie art. 231 § 1 Kodeksu cywilnego przeniesienie własności następuje za "odpowiednim wynagrodzeniem" za grunt, ale już nie za budynek, gdyż nie został on zbudowany ze środków osoby, do której skierowane jest żądanie przeniesienia własności gruntu. W przypadku, gdy wynagrodzenie wypłacane jest w formie pieniężnej, to takie przeniesienie własności nie stanowi sprzedaży gruntu, a ustalone "odpowiednie wynagrodzenie" bynajmniej nie oznacza ceny sprzedaży (prof. Edward Gniewek, komentarz do art. 231 Kodeksu cywilnego). Nie jest jednak koniecznym, by owo "odpowiednie wynagrodzenie" wyrażone było w pieniądzu. Na podstawie art. 353¹ Kodeksu cywilnego, strony umowy mogą ułożyć stosunek prawny według swojego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się (właściwości) naturze stosunku prawnego, ustawie, ani zasadom współżycia społecznego. Strony umowy mogą zatem ustalić, zamiast rekompensaty finansowej, wynagrodzenie rzeczowe lub w formie ustanowienia prawa - jak np. służebności dożywotniej mieszkania. W opisywanym zdarzeniu - ustanowienie na Pani rzecz dożywotniej służebności mieszkania nie jest więc czynnością samoistną, ale wynagrodzeniem stanowiącym konsekwencję oraz element konieczny umowy przeniesienia własności nieruchomości na podstawie art. 231 § 1 Kodeksu cywilnego. Tym samym także, służebność ta nie jest ustanawiana nieodpłatnie.

W związku z faktem, iż opisywana służebność mieszkania nie jest ustanawiana nieodpłatnie, ale jako wynagrodzenie za przeniesienie własności nieruchomości w trybie art. 231 § 1 Kodeksu cywilnego, czynność ta nie powinna podlegać opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn - nie mieści się ona bowiem w katalogu czynności wymienionych w art. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, która to wymienia tylko i wyłącznie służebność nieodpłatną (art. 1 ust. 1 pkt 6).

W związku z zakresem tej interpretacji, powyżej zostało przywołane stanowisko wyłącznie w zakresie podatku od spadków i darowizn.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku jest prawidłowe.

UZASADNIENIE interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 1 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r. poz. 1043 z późn. zm.):

Podatkowi od spadków i darowizn, zwanemu dalej "podatkiem", podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem:

Podatkowi podlega również nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci oraz nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci.

Z treści wniosku wynika, że planowane jest zawarcie w formie aktu notarialnego umowy przeniesienia własności udziału w nieruchomości stanowiącej działkę, zabudowaną budynkiem mieszkalnym, przez Panią na rzecz małżeństwa C. - w zamian za wynagrodzenie za ww. udział, polegające na ustanowieniu na Pani rzecz dożywotniej, osobistej służebności w innym budynku należącym do małżeństwa C.

Przeniesienie własności ma nastąpić w trybie art. 231 § 2 Kodeksu cywilnego.

Stosownie do art. 231 § 1 i § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 z późn. zm.):

Samoistny posiadacz gruntu w dobrej wierze, który wzniósł na powierzchni lub pod powierzchnią gruntu budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby właściciel przeniósł na niego własność zajętej działki za odpowiednim wynagrodzeniem.

Właściciel gruntu, na którym wzniesiono budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby ten, kto wzniósł budynek lub inne urządzenie, nabył od niego własność działki za odpowiednim wynagrodzeniem.

Ustawa o podatku od spadków i darowizn zawiera zamknięty katalog zdarzeń objętych tym podatkiem. Oznacza to, że opodatkowaniu tym podatkiem nie podlegają nabycia na podstawie tych tytułów prawnych, które nie są wymienione w przytoczonym wyżej przepisie art. 1 tej ustawy.

W opisanej przez Panią sytuacji ustanowienie dożywotniej służebności mieszkania nie jest czynnością samoistną, ale wynagrodzeniem stanowiącym element konieczny umowy przeniesienia własności udziału w nieruchomości na podstawie art. 231 § 2 Kodeksu cywilnego.

Realizowane w trybie art. 231 § 2 Kodeksu cywilnego przeniesienie własności następuje za "odpowiednim wynagrodzeniem" za grunt (działkę). Tym wynagrodzeniem jest ustanowienie służebności dożywotniej mieszkania. Tym samym służebność nie jest ustanawiana nieodpłatnie.

Nie jest koniecznym, by wynagrodzenie zawsze było wyrażone w pieniądzu, gdyż na podstawie swobody umów wyrażonej w art. 353¹ Kodeksu cywilnego, strony umowy mogą ułożyć stosunek prawny według swojego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się (właściwości) naturze stosunku prawnego, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Strony umowy mogą zatem ustalić zamiast rekompensaty finansowej wynagrodzenie rzeczowe lub w formie ustanowienia prawa. W przedmiotowej sprawie - tym wynagrodzeniem jest ustanowienie służebności dożywotniej mieszkania. Tym samym służebność nie jest ustanawiana nieodpłatnie.

Zatem nabycie prawa majątkowego tytułem ustanowienia przez małżeństwo C. na Pani rzecz osobistej dożywotniej służebności mieszkania jako wynagrodzenie za przeniesienie przez Panią własności udziałów w nieruchomości na rzecz ustanawiających służebność nie podlega podatkowi od spadków i darowizn.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Ta interpretacja dotyczy podatku od spadków i darowizn. W zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych zostało wydane odrębne rozstrzygnięcie.

POUCZENIE o funkcji ochronnej interpretacji

- Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 z późn. zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pani do interpretacji.

- Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

- Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

POUCZENIE o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 259; dalej jako "p.p.s.a.").

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 p.p.s.a.). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 p.p.s.a.):

- w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 p.p.s.a.), albo

- w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a p.p.s.a.).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a p.p.s.a.).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa.