0111-KDIB2-3.4015.28.2024.2.MD 0114-KDIP3-2.4011.74.2024.2.MJ - Zwolnienie z długu jako darowizna

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA - stanowisko jest w części prawidłowe i w części nieprawidłowe

Szanowny Panie,

- nieprawidłowe w zakresie powstania przychodu z innych źródeł, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz możliwości zastosowania zwolnienia przedmiotowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 125 ww. ustawy;

- prawidłowe w pozostałym zakresie.

Zakres wniosku wspólnego o wydanie interpretacji indywidualnej

30 stycznia 2024 r. wpłynął Pana wniosek z 29 stycznia 2024 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy skutków podatkowych zwolnienia z długu, dokonanego w formie darowizny.

Treść wniosku jest następująca:

Opis zdarzenia przyszłego

Jest Pan polskim rezydentem podatkowym, opodatkowanym od całości uzyskiwanych dochodów/przychodów w Polsce, obywatelem polskim.

W (...) r. wraz ze swoją matką - Panią A. W. (dalej: "Matka") zawarł Pan umowę pożyczki, na podstawie której Matka udzieliła pożyczki na Pana rzecz (dalej: "Umowa Pożyczki").

Zaciągnął Pan od Matki pożyczkę z uwagi na konieczność zaspokojenia osoby trzeciej. Po śmierci ojca, obciążało Pana bowiem zobowiązanie testamentowe do zapłaty określonej kwoty środków względem wskazanej w testamencie osoby trzeciej.

Zgodnie z Umową Pożyczki i zawartym porozumieniem przekazu, środki z pożyczki Matka przelała przelewem bankowym bezpośrednio na rachunek bankowy osoby trzeciej, w związku z istniejącym na Panu zobowiązaniem testamentowym. Tym samym, środki pieniężne tytułem pożyczki nie zostały przelane przelewem bankowym bezpośrednio na Pana rachunek bankowy i nie jest w stanie Pan tego wykazać.

Od udzielonej przez Matkę pożyczki naliczane są odsetki, które jednak nie są płacone na bieżąco i mają zostać spłacone wraz z kwotą główną pożyczki.

Udzielenie pożyczki nie miało miejsca w ramach prowadzonej działalności gospodarczej Matki, jak również pożyczka nie była zaciągana przez Pana na cele związane z działalnością gospodarczą. Matka i Pan nie prowadzicie działalności gospodarczej o charakterze finansowym, w tym nie udzielają Państwo pożyczek w sposób profesjonalny.

Umowa Pożyczki została przedłożona do urzędu skarbowego wraz z deklaracją p.c.c.-3; od udzielonej pożyczki odprowadzono podatek od czynności cywilnoprawnych.

Obecnie rozważane jest zwolnienie z długu przez Matkę, tytułem darmym, zgodnie z art. 888 ustawy - Kodeks cywilny - w zakresie kwoty głównej i naliczonych odsetek, tj. zwolnienie Pana (syna) przez Matkę z obowiązku zwrotu kwoty głównej pożyczki oraz naliczonych od tej pożyczki odsetek bez wynagrodzenia.

Zwolnienie z długu ma zostać przeprowadzone przed notariuszem i będzie dokonane w formie aktu notarialnego.

Zwolnienie z długu jak również udzielona pożyczka nie jest związana ze stosunkiem pracy czy innego rodzaju umowami prawa cywilnego (dzieło/zlecenie/inne stosunki prawne wykonywane osobiście), gdyż takie stosunki prawne nie łączą strony i żadna z wskazanych we wniosku operacji nie jest wykonywana w związku z tego typu umowami, a co za tym idzie nie dochodzi do uzyskiwania przez Pana świadczeń z tytułu umowy o pracę, czy świadczeń dokonywanych osobiście w zakresie ww. operacji.

Pytania w zakresie podatku od spadków i darowizn oraz podatku dochodowego od osób fizycznych

1. Czy prawidłowe jest Pana stanowisko, zgodnie z którym zwolnienie z długu pożyczkowego w zakresie kwoty głównej i naliczonych odsetek dokonane w formie aktu notarialnego będzie wolne od podatku dochodowego od osób fizycznych i nie będzie ciążyć na Panu obowiązek zgłaszania tego faktu do właściwego urzędu skarbowego, ani wykazania przychodu wyłączonego od podatku dochodowego od osób fizycznych w deklaracji rocznej?

2. Czy prawidłowe jest Pana stanowisko, zgodnie z którym zwolnienie z długu pożyczkowego w zakresie kwoty głównej i naliczonych odsetek, dokonane w formie aktu notarialnego, będzie zwolnione z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn i nie będzie na Panu ciążyć obowiązek zgłaszania tego faktu do właściwego urzędu skarbowego?

Pana stanowisko w sprawie

Ad. 1

Pana zdaniem, zwolnienie z długu pożyczkowego w zakresie kwoty głównej i naliczonych odsetek, w formie aktu notarialnego, będzie wolne od podatku dochodowego od osób fizycznych i nie będzie na Panu ciążyć obowiązek zgłaszania tego faktu do właściwego urzędu skarbowego, w tym przychód wolny od podatku dochodowego od osób fizycznych nie powinien zostać wykazany w rocznej deklaracji PIT.

Zgodnie z art. 508 Kodeksu cywilnego, zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje. W myśl art. 888 Kodeksu cywilnego przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.

Kategoria przychodu podatkowego na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych obejmuje wiele zdarzeń gospodarczych. Za taki przychód może być uznane nie tylko zwiększenie aktywów podatnika, lecz także zmniejszenie posiadanych pasywów. W przypadku osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej przychodami są otrzymane lub pozostawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Do przychodów zalicza się więc wszelkie przysporzenia zarówno o charakterze pieniężnym, jak i niepieniężnym, w tym wartość otrzymanych nieodpłatnych świadczeń (art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Zgodnie z utrwaloną interpretacją przepisów prawa, przysporzeniem jest również zmniejszenie zobowiązań/pasywów danego podmiotu. Nieodpłatnym świadczeniem jest więc takie zdarzenie gospodarcze, którego skutkiem jest przysporzenie majątku jednej osobie kosztem majątku innej osoby. Istotne jest to, aby przysporzenie miało walor nieodpłatny oraz konkretny wymiar finansowy. O uzyskaniu przychodu podatkowego można więc mówić w każdej sytuacji, gdy podatnik - czy to na skutek otrzymania określonych wartości majątkowych (środków pieniężnych, świadczeń w naturze lub innych nieodpłatnych świadczeń), czy też, gdy na skutek określonego zdarzenia powodującego zmniejszenie jego zobowiązań wobec innych podmiotów - uzyskuje określone przysporzenie majątkowe.

W analizowanej sprawie - Pana zdaniem - dojdzie do uzyskania przysporzenia majątkowego po Pana stronie w postaci zmniejszenia jego zobowiązań względem matki do zwrotu kwoty głównej pożyczki i naliczonych odsetek, które nie zostaną spłacone, a w zakresie których dojdzie do zwolnienia z długu. Przysporzenie z nieodpłatnych świadczeń powinno być kwalifikowane do tzw. innych źródeł na gruncie art. 20 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w związku z art. 10 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a co za tym idzie opodatkowane skalą podatkową 12% do 120 000 zł rocznie, 32% ponad ten próg.

Zwraca Pan jednak uwagę, że zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy podatku dochodowym od osób fizycznych, wolna od podatku jest wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, obliczona zgodnie z art. 11 ust. 2-2b, otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn, z zastrzeżeniem ust. 20 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Artykuł 21 ust. 20 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi, że zwolnienie, o którym mowa w ust. 1 pkt 125, nie ma zastosowania do świadczeń otrzymywanych na podstawie stosunku pracy, pracy nakładczej lub na podstawie umów będących podstawą uzyskiwania przychodów zaliczonych do źródła z działalności wykonywanej osobiście.

W myśl natomiast art. 14 ust. 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:

- do grupy I - małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;

- do grupy II - zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;

- do grupy III - innych nabywców. Jeżeli zatem wierzycielem jest osoba z I lub II grupy podatkowej, która dokonuje zwolnienia z długu, to podatnik jako dłużnik będzie mógł skorzystać z wyłączenia od podatku dochodowego od osób fizycznych jeśli uzyska przysporzenie majątkowe, w tym nieodpłatnie.

Pana zdaniem, tak też powinna zostać oceniona sytuacja, w której zostanie Pan zwolniony z długu przez Matkę w zakresie kwoty głównej pożyczki i naliczonych odsetek.

Podsumowując, Pana zdaniem analizowane zwolnienie z długu powinno być neutralne w podatku dochodowym od osób fizycznych dla Pana, który jest beneficjentem tego zdarzenia, tj. powstały po Pana stronie przychód powinien być wolny od opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych. W związku ze skorzystaniem z wyłączenia z podatku dochodowego od osób fizycznych tego przychodu nie będą ciążyły na Panu obowiązki formalne zgłoszenia tego faktu do właściwego dla niego urzędu skarbowego, ponieważ przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, nie warunkują możliwości skorzystania z wyłączenia w podatku dochodowym od osób fizycznych, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych od żadnych czynności formalnych.

Nie będzie Pan również zobowiązany do wykazania ww. faktu w rocznej deklaracji PIT, gdyż czynność w ogóle nie podlega podatkowi dochodowemu od osób fizycznych, jest wyłączona z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych, a co za tym idzie nie ma obowiązku wykazywania takiego przychodu z tzw. "innych źródeł" w rocznej deklaracji PIT, skoro jest to przychód wyłączony z podatku dochodowego od osób fizycznych.

Ad 2.

Pana zdaniem, zwolnienie z długu może być traktowane na gruncie podatku od spadków i darowizn jako darowizna prawa majątkowego, a skoro zatem będzie ono dokonane przed notariuszem w formie aktu notarialnego, będzie Pan zwolniony z podatku od spadków i darowizn i nie będzie na Panu ciążyć obowiązek samodzielnego złożenia żadnych zgłoszeń do urzędu skarbowego, w tym SD-2 (winno być: SD-Z2) dla skorzystania z tego zwolnienia, podobnie jak nie będzie Pan - dla skorzystania z tego zwolnienia - zobowiązany do wykazania, że środki pieniężne tytułem pożyczki wpłynęły bezpośrednio na Pana rachunek bankowy.

Zgodnie z art. 508 Kodeksu cywilnego, zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje. Jak zatem widać, zwolnienie z długu to czynność obustronna, ponieważ dłużnik musi przyjąć zwolnienie z długu przez wierzyciela. W myśl art. 888 Kodeksu cywilnego, przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.

Zgodnie bowiem z art. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, podatkowi od spadków i darowizn, podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem darowizny, polecenia darczyńcy. W świetle powyższego, w zakresie interpretacji zdarzenia jakim jest zwolnienie z długu, w Pana ocenie planowane zwolnienie z długu może być na gruncie podatku od spadków i darowizn ocenione jako darowizna praw majątkowych, która następuje w momencie zwolnienia z długu, tj. sytuacja w której pożyczka pieniędzy na skutek zwolnienia z długu staje się darowizną praw majątkowych do zwrotu środków.

Przekładając zatem ewentualnie przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn na rozważane zdarzenie wskazać należy, że:

1. Stosownie do art. 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn - obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy lub praw majątkowych.

2. Art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn stanowi, że obowiązek podatkowy powstaje - przy nabyciu w drodze darowizny - z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy - z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia; jeżeli ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń.

3. Zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn - opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę, od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej 9.637 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej.

4. Art. 14 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn stanowi, że - wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca. Zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy lub prawa majątkowe (art. 14 ust. 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn).

5. W myśl art. 14 ust. 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn - do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:

- do grupy I - małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;

- do grupy II - zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;

- do grupy III - innych nabywców.

6. Stosownie do treści art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn - zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:

- zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2-5, 7 i 8 oraz ust. 2, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia - w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4, oraz

- w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 - udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

7. Wskazane powyżej zwolnienie stosuje się, jeżeli w chwili nabycia nabywca posiadał obywatelstwo polskie lub obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub miał miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub terytorium takiego państwa (art. 4 ust. 4 ww. ustawy).

8. W przypadku niespełnienia warunków, o których mowa w ust. 1-2, nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych podlega opodatkowaniu na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej (art. 4a ust. 3 ww. ustawy).

9. Zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy i praw majątkowych dokonać należy na formularzu SD-Z2. Przy czym, w myśl art. 4a ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn - obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków, gdy:

- wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych nie przekracza kwoty określonej w art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn lub

- nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego albo w tej formie zostało złożone oświadczenie woli jednej ze stron.

Jak wynika zatem z wyżej powołanych przepisów prawa nabycie w drodze darowizny rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej powyżej kwoty 9.637 zł, dokonane przez osoby wymienione w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, jest zwolnione z podatku od spadków i darowizn, jeżeli zostaną spełnione warunki wymienione w art. 4a ust. 1 pkt 1 i pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Jednocześnie, nabycie prawa majątkowego powinno skutkować możliwością zwolnienia z podatku od spadków i darowizn na podstawie art. 4a ust. 1 ww. ustawy, jeśli dojdzie do zgłoszenia przez obdarowanego tego faktu w ww. terminie 6-miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego (z chwilą złożenia oświadczenia w formie aktu notarialnego albo z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia - jeżeli forma aktu notarialnego jest niezachowana), o ile nabycie prawa majątkowego nie nastąpi na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego albo w tej formie zostanie złożone oświadczenie woli jednej ze stron.

Tym samym, Pana zdaniem planowane zwolnienie z długu może być interpretowane na gruncie podatku od spadków i darowizn jako darowizna prawa majątkowego do zwrotu środków pieniężnych, a skoro zatem będzie ono dokonane przed notariuszem w formie aktu notarialnego, będzie Pan zwolniony z podatku od spadków i darowizn i nie będzie na Panu ciążyć obowiązek samodzielnego złożenia żadnych zgłoszeń do urzędu skarbowego, w tym SD-2 (winno być: SD-Z2) dla skorzystania z tego zwolnienia, podobnie jak nie będzie Pan - dla skorzystania z tego zwolnienia - zobowiązany do wykazania, że środki pieniężne tytułem pożyczki wpłynęły bezpośrednio na jego rachunek bankowy.

Na potwierdzenie swojego stanowiska powołał się Pan na interpretacje indywidualne.

Powyżej przywołano tylko tę część Pana stanowiska, która odnosi się do opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych oraz podatkiem od spadków i darowizn.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku jest w części nieprawidłowe i w części prawidłowe.

UZASADNIENIE interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 1774 z późn. zm.):

Podatkowi od spadków i darowizn, zwanemu dalej "podatkiem", podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem darowizny, polecenia darczyńcy.

Ustawa o podatku od spadków i darowizn nie zawiera pojęcia "darowizna", dlatego w tym zakresie odwołać się należy do odpowiednich przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 1610 z późn. zm.).

Zgodnie z art. 888 § 1 Kodeksu cywilnego:

Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.

Celem darowizny jest dokonanie nieodpłatnego przysporzenia na rzecz obdarowanego kosztem majątku darczyńcy. Może ona polegać zarówno na przesunięciu do majątku obdarowanego określonych przedmiotów majątkowych, jak i na innych formach dyspozycji majątkowych darczyńcy prowadzących do zmniejszenia jego majątku, a po stronie majątku obdarowanego - do zwiększenia aktywów lub zmniejszenia pasywów. Świadczenie ma charakter nieodpłatny, gdy druga strona umowy nie zobowiązuje się do jakiegokolwiek świadczenia w zamian za uczynioną darowiznę.

W wyniku zawarcia umowy darowizny może dochodzić do określonych zmian w położeniu prawno-majątkowym darczyńcy i obdarowanego. Przedmiotem darowizny mogą bowiem strony uczynić wszelkie postacie zwolnienia obdarowanego od określonych zobowiązań. Może to nastąpić w drodze zrzeczenia się przez darczyńcę wierzytelności, jaka służyła mu w stosunku do obdarowanego lub poprzez przejęcie długu obdarowanego względem osoby trzeciej, będącej jego wierzycielem. Darczyńca może wreszcie wypełnić zobowiązanie ciążące na obdarowanym względem osoby trzeciej.

Jak stanowi natomiast art. 890 § 1 cyt. Kodeksu:

Oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione.

Z kolei instytucja zwolnienia z długu - na którą Pan wskazuje we wniosku - która została uregulowana w części ogólnej zobowiązań nie stanowi typu umowy. Jej kwalifikacja prawna zależy od przyczyny, dla której wierzyciel decyduje się umniejszyć swój majątek na korzyść dłużnika.

Zgodnie z art. 508 Kodeksu cywilnego:

Zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje.

Najczęstszą przyczyną nieodpłatnego zwolnienia z długu jest causa donandi. W tych przypadkach zwolnienie z długu zostaje dokonane przez zawarcie umowy darowizny uregulowanej w przepisach art. 888 Kodeksu cywilnego. Zaznaczyć przy tym należy, że nie każde nieodpłatne zwolnienie z długu będzie dokonane na podstawie umowy darowizny. Zakwalifikowanie czynności nieodpłatnego zwolnienia z długu do konkretnego rodzaju umowy zależy od szczegółowego stanu faktycznego i postanowień tej umowy. Może być ono bowiem uzależnione od spełnienia określonych przesłanek lub stanowić część szerszego porozumienia lub ugody.

Stosownie do treści art. 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn:

Obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych.

Jak wynika z treści art. 6 ust. 1 pkt 4 ww. ustawy:

Obowiązek podatkowy powstaje, przy nabyciu w drodze darowizny - z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy - z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia; jeżeli ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń.

Należy zauważyć, że - co do zasady - darowizna podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Wysokość podatku od spadków i darowizn ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca. Zaliczenie do jednej z trzech grup podatkowych odbywa się w zależności od jego stopnia pokrewieństwa albo powinowactwa z osobą, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.

Podstawę opodatkowania planowanego nabycia należy ustalić zgodnie z art. 7 ust. 1 z uwzględnieniem kwoty wolnej przewidzianej przez przepis art. 9 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, w brzmieniu obowiązującym od 1 lipca 2023 r.

Stosownie do treści art. 7 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn:

Podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (czysta wartość), ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego. Jeżeli przed dokonaniem wymiaru podatku nastąpi ubytek rzeczy spowodowany siłą wyższą, do ustalenia wartości przyjmuje się stan rzeczy w dniu dokonania wymiaru, a odszkodowanie za ubytek należne z tytułu ubezpieczenia wlicza się do podstawy wymiaru.

Stosownie do treści art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn - w brzmieniu obowiązującym od 1 lipca 2023 r.:

Opodatkowaniu podlega nabycie, od jednego zbywcy, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej 36 120 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej.

Zgodnie z treścią art. 9 ust. 2 zdanie pierwsze omawianej ustawy:

Jeżeli nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych od tego samego zbywcy następuje więcej niż jeden raz, do czystej wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych dolicza się czystą wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych dotychczas od tego samego zbywcy w roku, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, i w okresie 5 lat poprzedzających ten rok.

W myśl art. 14 ust. 3 pkt 1 ww. ustawy:

Do I grupy podatkowej zalicza się: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów.

W myśl art. 4a ust. 1 ww. ustawy:

Zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:

Zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy i praw majątkowych dokonać należy na formularzu SD-Z2 zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 20 listopada 2015 r. w sprawie wzoru zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy i praw majątkowych (Dz. U. z 2015 r. poz. 2060).

Stosownie do treści art. 4 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn:

Zwolnienia określone w ust. 1 oraz art. 4a i art. 4b stosuje się, jeżeli w chwili nabycia nabywca posiadał obywatelstwo polskie lub obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub miał miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub terytorium takiego państwa.

Zgodnie z art. 4a ust. 4 omawianej ustawy:

Obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków, gdy:

Jak wynika zatem z wyżej powołanych przepisów prawa nabycie w drodze darowizny rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej powyżej kwoty 36.120 zł, przez osoby wymienione w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, jest zwolnione z podatku od spadków i darowizn, jeżeli zostaną spełnione warunki wymienione w art. 4a ust. 1 pkt 1 i pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Z przedstawionego we wniosku zdarzenia wynika, że zawarł Pan ze swoją Matką umowę pożyczki, na podstawie której Matka udzieliła pożyczki na Pana rzecz. Zgodnie z Umową Pożyczki i zawartym porozumieniem przekazu, środki z pożyczki Matka przelała przelewem bankowym bezpośrednio na rachunek bankowy osoby trzeciej w związku z istniejącym na Panu zobowiązaniem testamentowym. Tym samym, środki pieniężne tytułem pożyczki nie zostały przelane przelewem bankowym bezpośrednio na Pana rachunek bankowy; nie jest w stanie Pan tego wykazać. Od udzielonej przez Matkę pożyczki naliczane są odsetki, które jednak nie są płacone na bieżąco i mają zostać spłacone wraz z kwotą główną pożyczki. Obecnie rozważane jest zwolnienie z długu przez Matkę tytułem darmym, zgodnie z art. 888 ustawy - Kodeks Cywilny - w zakresie kwoty głównej i naliczonych odsetek, tj. zwolnienie przez Matkę Pana (syna) z obowiązku zwrotu kwoty głównej pożyczki oraz naliczonych od tej pożyczki odsetek, bez wynagrodzenia.

Jak wynika z treści wniosku, zwolnienie z długu nastąpi poprzez zawarcie z Panem umowy darowizny w postaci zwolnienia z długu. Umowa darowizny w postaci zwolnienia z długu będzie zawarta w formie aktu notarialnego.

Mając na uwadze powyższe, należy wskazać, że opisane we wniosku zwolnienie z długu dokonane w formie darowizny przez darczyńcę (Pana matkę) na Pana rzecz, będzie stanowiło nabycie przez Pana prawa majątkowego (zwolnienia z długu) tytułem darowizny, określone w art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Jednocześnie nabycie to będzie korzystało ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn na podstawie art. 4a ust. 1 ww. ustawy.

W związku z faktem, że w przedmiotowej sprawie nie dojdzie do darowizny środków pieniężnych, tylko prawa majątkowego - zwolnienia z długu, to po Pana stronie nie wystąpi obowiązek udokumentowania nabycia, o którym to obowiązku mowa w art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Z uwagi na fakt, że - jak Pan wskazał - zwolnienie z długu, które przybierze postać darowizny będzie wiązało się z oświadczeniem darczyńcy o nieodpłatnym zwolnieniu z długu złożonym w formie aktu notarialnego dla celów zwolnienia, nie będzie Pan zobowiązany do zgłoszenia tego nabycia naczelnikowi urzędu skarbowego, stosownie do treści art. 4a ust. 4 pkt 2 ww. ustawy.

Zatem Pana stanowisko w tej części jest prawidłowe.

Natomiast, w zakresie Pana wątpliwości czy zwolnienie z długu pożyczkowego w zakresie kwoty głównej i naliczonych odsetek w formie umowy darowizny będzie wolne od podatku dochodowego od osób fizycznych, stwierdzam, co następuje.

Zgodnie z przepisem art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2024 r. poz. 226 z późn. zm.):

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Stosownie do art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przychodem są "inne źródła".

W myśl art. 20 ust. 1 ww. ustawy:

Za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17.

Katalog przychodów z innych źródeł jest katalogiem otwartym, o czym przesądza użycie przez ustawodawcę sformułowania "w szczególności". Wyliczenie zawarte w art. 20 ust. 1 ww. ustawy jest zatem jedynie wyliczeniem przykładowym. Tym samym powyższa ustawa w swoich założeniach daje podstawy prawne, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w art. 20 ust. 1 ww. ustawy.

Według art. 11 ust. 1 ww. ustawy:

Przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9, 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

W prawie cywilnym pojęcie " świadczenia" rozpatruje się na tle stosunku zobowiązaniowego w ten sposób, że przez świadczenie rozumie się zachowanie dłużnika zgodne z treścią zobowiązania i polegające na zadośćuczynieniu podlegającego ochronie interesowi wierzyciela (art. 353 Kodeksu cywilnego). Najogólniej rzecz biorąc, świadczenie polegać może na zachowaniu się czynnym - działaniu lub zachowaniu się biernym, tj. zaniechaniu, czyli powstrzymywaniu się od jakiegoś działania. Dla celów podatkowych przyjmuje się - co znajduje potwierdzenie w orzecznictwie - że pojęcie nieodpłatnego świadczenia ma szerszy zakres niż w prawie cywilnym. Obejmuje ono bowiem wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu lub te wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze, których skutkiem jest nieodpłatne, to jest niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie majątku tej osobie, mające konkretny wymiar finansowy. W doktrynie prawa podatkowego oraz orzecznictwie sądów administracyjnych wskazuje się, że na pojęcie "nieodpłatnego świadczenia" składają się łącznie dwa elementy: po pierwsze - chodzi o wszystkie zdarzenia prawne i gospodarcze, w wyniku których podatnik otrzymuje w sposób nieodpłatny, tj. niezwiązany z kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie majątkowe mające konkretny wymiar finansowy, oraz po drugie - takie przysporzenie majątkowe jest uzyskiwane kosztem innego podmiotu.

Świadczenia nieodpłatne to szczególnego rodzaju świadczenia, w przypadku których otrzymujący odnosi określoną korzyść pod tytułem darmym, co oznacza, że nie świadczy nic w zamian. Świadczenie ma charakter nieodpłatny tylko wówczas, gdy otrzymujący w związku z wykonanym na jego rzecz świadczeniem nie świadczy niczego w zamian ani obecnie, ani też w przyszłości. Przychód może być wyrażony wyłącznie w pieniądzu. Stąd też przychodem są nie tyle same świadczenia, lecz ich wartość. Przychód z tytułu otrzymanych nieodpłatnie rzeczy lub praw oraz wartości innych nieodpłatnych świadczeń powstaje w przypadku, gdy podatnik otrzymuje rzecz, prawo lub innego rodzaju świadczenie w sposób nieodpłatny, podczas gdy w warunkach rynkowych otrzymanie tego rodzaju świadczenia odbywałoby się z zachowaniem odpłatności.

Zgodnie z art. 11 ust. 2a pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Wartość pieniężną innych nieodpłatnych świadczeń ustala się - za wyjątkiem przypadków określonych w pkt 1-3 na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia.

Jak wynika z treści art. 11 ust. 1 ww. ustawy, za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które nie mają charakteru zwrotnego. Przychód jest bowiem w istocie określonym przyrostem majątkowym, a zatem jego otrzymanie musi mieć charakter definitywny.

W myśl art. 21 ust. 1 pkt 125 ww. ustawy:

Wolna od podatku dochodowego jest wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, obliczona zgodnie z art. 11 ust. 2-2b, otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn, z zastrzeżeniem ust. 20.

Jak zostało wskazane na wstępie podstawową zasadą podatku dochodowego od osób fizycznych jest zasada powszechności opodatkowania, która wynika z art. 9 ust. 1 tej ustawy.

Jednak, aby zastosowanie mogły znaleźć postanowienia ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w konkretnej sytuacji, u podatnika musi powstać przychód. Następnie przychód ten musi mieścić się w katalogu źródeł przychodów zdefiniowanych w ustawie podatkowej. Dodatkowo przychód ten nie może podlegać wyłączeniu od opodatkowania - stosownie do przepisów art. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W świetle art. 2 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy:

Przepisów ustawy nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn.

Zacytowany przepis dotyczy sytuacji podatników osiągających dochód (przychód), który co do zasady może podlegać opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, a który uzyskany został przez nich w sposób nieodpłatny, na podstawie jednego z tytułów wymienionych w art. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Jego rolą jest zapobieżenie sytuacji, w której to samo przysporzenie majątkowe powodowałoby powstanie obowiązku podatkowego w dwóch podatkach, czego skutkiem byłoby podwójne opodatkowanie tego samego przysporzenia majątkowego. Przy czym zaznaczyć należy, że wyłączeniu temu podlega jedynie nabycie na podstawie jednego z tytułów wskazanych w art. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, które faktycznie miało miejsce.

Z przedstawionego we wniosku zdarzenia przyszłego wynika, że między Panem a Pana Matką dojdzie do zwolnienia z długu poprzez zawarcie z Panem umowy darowizny w postaci zwolnienia z długu. Zatem skoro zwolnienie z długu przyjmie postać umowy darowizny, to czynność ta będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.

Skoro zatem zwolnienie z długu pożyczkowego kwoty głównej i naliczonych odsetek dokonane na podstawie zawartej z Pana Matką umowy darowizny będzie podlegało opodatkowaniu na podstawie przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn, to tym samym czynność ta - na mocy zacytowanego przepisu ww. art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych - nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

W konsekwencji należy uznać za nieprawidłowe Pana stanowisko, w myśl którego zwolnienie z długu na podstawie zawartej umowy darowizny będzie stanowić dla Pana przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, który będzie korzystał ze zwolnienia przedmiotowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 125 ww. ustawy.

Natomiast, skoro czynność zwolnienia z długu na podstawie zawartej z umowy darowizny nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, to nie będzie ciążył na Panu obowiązek zgłaszania tej czynności do właściwego urzędu skarbowego oraz wykazywania przychodu w zeznaniu podatkowym.

W tej części Pana stanowisko jest prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Pan przedstawił i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Ta interpretacja stanowi ocenę Pana stanowiska wyłącznie w zakresie przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn oraz podatku dochodowym od osób fizycznych. W zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych zostało wydane odrębne rozstrzygnięcie.

POUCZENIE o funkcji ochronnej interpretacji

- Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 z późn. zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Pana sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pan do interpretacji.

- Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

- Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

POUCZENIE o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (...). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 z późn. zm.; dalej jako "p.p.s.a.").

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej (art. 54 § 1 p.p.s.a.). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 p.p.s.a.):

- w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 p.p.s.a.), albo

- w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a p.p.s.a.).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a p.p.s.a.).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy - Ordynacja podatkowa.