ILPB3/4510-1-502/15-5/AO - CIT w zakresie zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kosztów procesu oraz kosztów zastępstwa procesowego.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r. poz. 613, z późn. zm.) oraz § 4 pkt 3 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2015 r. poz. 643) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Spółki, przedstawione we wniosku z 21 października 2015 r. (data wpływu 26 października 2015 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kosztów procesu oraz kosztów zastępstwa procesowego (pytanie nr 2) - jest prawidłowe.

W dniu 26 października 2015 r. został złożony ww. wniosek - uzupełniony w dniu 14 stycznia 2016 r. - o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów:

* zapłaconego na podstawie wyroku sądu odszkodowania (pytanie nr 1),

* kosztów procesu oraz kosztów zastępstwa procesowego (pytanie nr 2).

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

Wnioskodawca (dalej: "Spółka" lub "Wnioskodawca") prowadzi działalność gospodarczą w branży spożywczej poprzez sieć handlu detalicznego. Spółka zawarła umowę z kontrahentem (dalej: "Kontrahent") na mocy której wykonywał on usługi transportowe (usługi przewozu towarów) na rzecz Wnioskodawcy (dalej: "Umowa").

W toku realizacji Umowy Spółka wypowiedziała Umowę powołując się na jej zapis, który zdaniem Spółki, przewidywał możliwość rozwiązania Umowy. Kontrahent nie zgadzając się z interpretacją postanowień Umowy przyjętą przez Spółkę złożył pozew, w którym domagał się naprawienia szkody związanej z bezpodstawnym (jego zdaniem) wypowiedzeniem Umowy przez Spółkę. W postępowaniu sądowym, osią sporu było rozumienie powołanego przez Spółkę zapisu Umowy przewidującego możliwość jej rozwiązania.

Sąd uznał powództwo Kontrahenta w części, a w pozostałym zakresie je oddalił. W konsekwencji zapadł wyrok, w którym sąd zasądził od Wnioskodawcy na rzecz Kontrahenta odszkodowanie (obejmujące również ustawowe odsetki liczone od dnia wniesienia pozwu). Odpowiedzialność odszkodowawcza Spółki była związana z bezpodstawnym wypowiedzeniem przez Spółkę Umowy. Jednocześnie, w związku z oddaleniem części powództwa sąd zasądził od Spółki na rzecz Kontrahenta kwotę o ok. 250 tys. zł niższą niż żądanie Kontrahenta sformułowane w pozwie. Ponadto, w wydanym wyroku sąd rozdzielił stosunkowo między stronami koszty procesu, w związku z czym Spółka została zobowiązana jedynie do częściowej ich zapłaty.

W celu obrony prezentowanego i prawidłowego, zdaniem Spółki, rozumienia spornego postanowienia Umowy, Wnioskodawca wniósł apelację od powyższego wyroku, jednakże została ona oddalona przez sąd apelacyjny. Jednocześnie sąd apelacyjny zobowiązał Spółkę do zwrotu na rzecz Kontrahenta kosztów zastępstwa procesowego poniesionych przez Kontrahenta w postępowaniu apelacyjnym.

Czyniąc zadość wynikającym z wyroków zobowiązaniom Wnioskodawca zapłacił na rzecz Kontrahenta zasądzone odszkodowanie i koszty zastępstwa procesowego oraz uiścił koszty procesu.

W uzupełnieniu wniosku (data wpływu 14 stycznia 2016 r.) Wnioskodawca przedstawił następujące informacje.

1. Jakie były przesłanki wypowiedzenia przez Spółkę Umowy z Kontrahentem oraz w jaki sposób te przesłanki oddziaływały na prowadzoną przez Spółkę działalność gospodarczą.

W trakcie trwania Umowy po stronie Wnioskodawcy powstały/pojawiły się liczne wątpliwości dotyczące należytego wykonywania przez Kontrahenta wynikających z Umowy obowiązków i wywiązywania się przez Kontrahenta z dokonanych przez strony Umowy ustaleń (w szczególności mowa tu przykładowo o zasadach rozliczeń dokonywanych pomiędzy stronami, niestosowaniu się do zapisów umownych, niewywiązywaniu się z ustalonych terminów i harmonogramów, niewłaściwej eksploatacji powierzonego sprzętu, braku odpowiednich szkoleń personelu etc.). Mając na uwadze:

* powyższe wątpliwości dotyczące prawidłowości postępowania Kontrahenta,

* ryzyko, iż dalsza współpraca z Kontrahentem mogłaby wywierać negatywny wpływ na wizerunek Spółki, a w konsekwencji - na wysokość osiąganych przez nią przychodów lub ich źródło, a także

* zapisy Umowy, które w ocenie Spółki, pozwalały na jej wypowiedzenie,

Wnioskodawca podjął decyzję o wypowiedzeniu Umowy.

Wnioskodawca podkreślił, że w branży, w której Spółka działa, postrzeganie Spółki przez jej klientów oraz ogólnie pojęte otoczenie biznesowe (w tym również m.in. przez dostawców) w wymierny sposób przekłada się na wielkość generowanej sprzedaży oraz uzyskiwane warunki handlowe, a tym samym wysokość osiąganych przychodów oraz zysków. Nie ulega wątpliwości, że aktualnie wizerunek firmy ma bezpośredni wpływ na sukcesy rynkowe i konkurencyjność przedsiębiorstw, a jego monitorowanie jest niezbędnym elementem zarządzania firmą. Pozytywny wizerunek ma wpływ m.in. na wielkość sprzedaży, poziom uzyskiwanych przez przedsiębiorstwo cen oraz możliwości dotarcia do nowych klientów oraz dostawców.

Mając powyższe na uwadze Spółka nie mogła zaakceptować sytuacji, w której istnieją jakiekolwiek wątpliwości dotyczące prawidłowości postępowania jej Kontrahenta i w której podmiot z nią kojarzony (świadczący na jej rzecz usługi transportowe z wykorzystaniem naczep opatrzonych znakiem firmowym Spółki) może podejmować działania mogące mieć negatywny wpływ na jej wizerunek. Spółka stara się bowiem współpracować wyłącznie z przewoźnikami, których sposób postępowania nie budzi jakichkolwiek wątpliwości i w stosunku do których nie pojawia się ryzyko wywierania negatywnego wpływu na reputację Spółki. Kontynuowanie współpracy z Kontrahentem pozostawałoby zatem w niezgodności z przyjętymi przez Spółkę zasadami doboru kontrahentów oraz wiązało się z ryzykiem wywierania przez Kontrahenta negatywnego wpływu na wizerunek Spółki, a w konsekwencji na wielkość generowanej przez Spółkę sprzedaży i wysokość osiąganych przez nią przychodów.

2. Czym dla Spółki skutkowałby brak wypowiedzenia przedmiotowej Umowy i dalsze jej kontynuowanie.

W ocenie Spółki, z uwagi na wątpliwości dotyczące sposobu postępowania Kontrahenta i ryzyko negatywnego wpływu faktu współpracy z Kontrahentem na wizerunek Spółki, kontynuowanie Umowy mogłoby doprowadzić do osłabienia budowanego przez Spółkę wizerunku, a w konsekwencji mogłoby doprowadzić do zmniejszenia wielkości sprzedaży i wysokości osiąganych przez Spółkę przychodów. Osłabienie zbudowanego przez Spółkę wizerunku w następstwie kontynuowania współpracy z Kontrahentem niewątpliwie wiązałoby się z koniecznością poniesienia przez Wnioskodawcę dodatkowych kosztów związanych z odbudowaniem/naprawą wizerunku Wnioskodawcy. Jak już bowiem wskazano, w branży, w której Spółka działa postrzeganie Spółki przez jej klientów oraz dostawców w wymierny sposób przekłada się na wielkość generowanej sprzedaży, a tym samym wysokość osiąganych przychodów i zysków.

3. Czy ewentualne szkody poniesione przez Spółkę w związku z kontynuowaniem dalszej współpracy z Kontrahentem byłyby większe niż te związane z "bezpodstawnym" wypowiedzeniem tej Umowy.

Tak. W ocenie Spółki, osłabienie zbudowanego przez Spółkę wizerunku, zmniejszenie wysokości osiąganych przychodów oraz poniesienie kosztów związanych z odbudowaniem wizerunku Wnioskodawcy, co potencjalnie mogłoby stanowić konsekwencje kontynuowania współpracy z Kontrahentem, doprowadziłoby do znacznie wyższych kosztów niż ostatecznie poniesione przez Spółkę koszty związane z wypowiedzeniem Umowy. Ponadto, wypowiadając Umowę Wnioskodawca nie przewidywał, że konsekwencją jego działania będzie konieczność poniesienia jakichkolwiek kosztów, w tym zapłata na rzecz Kontrahenta odszkodowania. Niemniej jednak, w ocenie Wnioskodawcy, potencjalne zmniejszenie wolumenu sprzedaży i osiąganych z tego tytułu przychodów oraz poniesienie kosztów związanych z naprawą wizerunku Wnioskodawcy skutkowałoby poniesieniem znacznie wyższych kosztów niż koszty związane z wypowiedzeniem Umowy (tekst jedn.: wydatki na zapłatę odszkodowania, koszty procesu i koszty zastępstwa procesowego).

4. W jaki sposób zapłacone przez Spółkę na podstawie wyroku sądu odszkodowanie oraz poniesione przez Spółkę koszty procesu oraz koszty zastępstwa procesowego spełniają przesłanki wynikające z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 851, z późn. zm.), tj. służą osiągnięciu przychodów lub zachowaniu albo zabezpieczeniu źródła przychodów.

Należy wykazać związek przyczynowo-skutkowy przedmiotowych wydatków.

Związek zapłaconego przez Spółkę odszkodowania oraz poniesionych przez Spółkę kosztów procesu oraz kosztów zastępstwa procesowego z osiągnięciem przychodu lub zachowaniem albo zabezpieczeniem jego źródła został, w ocenie Wnioskodawcy, wykazany powyżej oraz w treści złożonego wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej. Niemniej jednak, odpowiadając na otrzymane wezwanie Wnioskodawca chciałby ponownie wskazać, że celem decyzji o wypowiedzeniu Umowy oraz poniesionych w związku z tą decyzją wydatków było zabezpieczenie źródła przychodów Spółki, które w ocenie Spółki, mogło zostać zagrożone przez postępowanie Kontrahenta oraz zwiększenie wysokości przychodów, które będą osiągane przez Spółkę w przyszłości z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

Zwiększenie wysokości przychodów, które będą osiągane przez Wnioskodawcę w przyszłości będzie, zdaniem Spółki, możliwe w szczególności dzięki rezygnacji ze współpracy z Kontrahentem i realizowaniem współpracy z przewoźnikami, w stosunku do których nie pojawia się ryzyko wywierania negatywnego wpływu na wizerunek Spółki, a tym samym nie powstaje ryzyko związane ze zmniejszeniem wysokości przychodów z tytułu sprzedaży oraz ryzyko związane z koniecznością poniesienia dodatkowych wydatków związanych z odbudowaniem wizerunku Spółki. W ocenie Wnioskodawcy, fakt częściowego przegrania sporu sądowego nie zmienia celu w jakim Wnioskodawca podjął decyzję o wypowiedzeniu Umowy i poniósł wydatek w postaci odszkodowania, a którym to celem było zwiększenie wysokości przychodów, które będą osiągane przez Spółkę w przyszłości oraz ograniczenie potencjalnych strat, które mogłyby być konsekwencją kontynuowania współpracy z Kontrahentem (w ocenie Spółki istniało realne ryzyko tego rodzaju konsekwencji).

Jak wskazano, decyzja o wypowiedzeniu Umowy zmierzała również do zabezpieczenia źródła przychodów Spółki. W orzecznictwie przyjmuje się, że jako zabezpieczenie źródła przychodów należy rozumieć koszty poniesione na ochronę istniejącego źródła przychodów, w taki sposób, aby to źródło funkcjonowało w bezpieczny sposób. Mając powyższe na uwadze należy uznać, że rezygnacja ze współpracy z Kontrahentem, którego postępowanie mogło stanowić zagrożenie dla źródła przychodów Spółki i spowodować zmniejszenie wysokości osiąganych przychodów, służy właśnie temu celowi (pomimo poniesienia przez Spółkę kosztów w postaci odszkodowania oraz kosztów procesu i kosztów zastępstwa procesowego). Poniesione przez Spółkę wydatki związane z wypowiedzeniem Umowy (tekst jedn.: wydatki na zapłatę odszkodowania, koszty procesu i koszty zastępstwa procesowego) służyły bowiem ochronie istniejącego i podstawowego źródła przychodów Spółki jakim jest prowadzona przez nią działalność gospodarcza.

Ponadto, wypowiedzenie Umowy, zapłata odszkodowania oraz poniesienie kosztów procesu i kosztów zastępstwa procesowego wyeliminowały wydatki jakie Wnioskodawca byłby zmuszony ponieść w przypadku negatywnego wpływu postępowania Kontrahenta na reputację Spółki i konieczności odbudowania jej wizerunku. Należy bowiem pamiętać, że w procesie działań gospodarczych Spółka tak jak każdy przedsiębiorca dąży nie tylko do maksymalizacji przychodów, ale i minimalizacji ponoszonych wydatków i strat.

Zdaniem Wnioskodawcy, nie ulega zatem wątpliwości, że wydatki na zapłatę odszkodowania, koszty procesu oraz koszty zastępstwa procesowego miały na celu zabezpieczenie źródła przychodów jakim jest prowadzona przez Spółkę działalność gospodarcza, a tym samym powinny stanowić dla Wnioskodawcy koszty uzyskania przychodów.

W odniesieniu do kosztów procesu oraz kosztów zastępstwa procesowego Spółka chciałaby dodatkowo wskazać, że koszty te miały na celu ochronę prezentowanego przez Spółkę w trakcie sporu stanowiska oraz oddalenie przez sąd powództwa Kontrahenta. Koszty te niewątpliwie są związane z prowadzoną przez Wnioskodawcę działalnością gospodarczą i są konsekwencją, normalnym następstwem prowadzonej przez Spółkę działalności, której celem jest osiąganie i zwiększanie przychodów, a jednocześnie zabezpieczanie i zachowywanie ich źródeł. Jak wskazano we wniosku o wydanie interpretacji, w związku z oddaleniem części powództwa wysokość potencjalnego zobowiązania Spółki wobec Kontrahenta została zmniejszona w stosunku do żądania sformułowanego w pozwie o kwotę ok. 250 tys. zł. Zdaniem Spółki, okoliczność ta stanowi dowód na to, że uczestniczenie w sporze sądowym i poniesienie związanych z nim wydatków było racjonalne, celowe i gospodarczo uzasadnione, a także stanowiło wyraz dbałości o funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Zdaniem Wnioskodawcy, nie ulega zatem wątpliwości, że koszty procesu oraz koszty zastępstwa procesowego miały na celu zabezpieczenie źródła przychodów jakim jest prowadzona przez Spółkę działalność gospodarcza, a tym samym powinny stanowić dla Wnioskodawcy koszty uzyskania przychodów.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytania.

1. Czy zapłacone przez Spółkę na podstawie wyroku sądu odszkodowanie stanowi dla Wnioskodawcy koszt uzyskania przychodów.

2. Czy poniesione przez Spółkę koszty procesu oraz koszty zastępstwa procesowego, które zostały zasądzone przez sąd stanowią dla Wnioskodawcy koszty uzyskania przychodów.

Przedmiotem niniejszej interpretacji indywidualnej jest odpowiedź na pytanie nr 2.

Wniosek Spółki w zakresie pytania nr 1 został rozpatrzony odrębną interpretacją indywidualną wydaną w dniu 25 stycznia 2016 r. nr ILPB3/4510-1-502/15-4/AO.

Zdaniem Wnioskodawcy, poniesione przez Spółkę koszty procesu oraz koszty zastępstwa procesowego, które zostały zasądzone przez sąd stanowią dla Wnioskodawcy koszty uzyskania przychodów.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 tej ustawy.

Polski ustawodawca posłużył się normą ogólną, która ma jednak istotną wagę na gruncie tej ustawy podatkowej. Pozwala ona bowiem podatnikom pomniejszać podstawę opodatkowania o wszelkie prawnie dopuszczalne koszty (tekst jedn.: niewyłączone z zakresu kosztów podatkowych na podstawie art. 16 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych), które poniesione zostały celem uzyskania przychodów, a także celem zachowania albo zabezpieczenia ich źródła.

Dla zaliczenia danego wydatku do kosztów uzyskania przychodów konieczne jest zatem spełnienie następujących warunków:

* poniesienie wydatku,

* poniesienie wydatku w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów,

* brak danego wydatku w katalogu negatywnym zawartym w art. 16 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Kluczowe dla potwierdzenia zajętego przez Spółkę stanowiska w zakresie obu sformułowanych we wniosku pytań jest odniesienie się w szczególności do drugiego ze wskazanych powyżej warunków, nakazującego szersze spojrzenie na problematykę kosztów uzyskania przychodów. Wykładnia językowa przepisu art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych daje bowiem podstawę do stwierdzenia, że kosztami uzyskania przychodów są nie tylko koszty poniesione bezpośrednio w celu osiągnięcia konkretnego przychodu, ale także koszty pośrednio związane z przychodem, tj. nakierowane na zachowanie albo zabezpieczenie źródła przychodów (z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 ww. ustawy).

Powyższe oznacza, że warunkiem uznania wydatku za koszt uzyskania przychodu jest istnienie związku przyczynowo-skutkowego między nim a przychodem, przy czym związek ten nie musi mieć charakteru bezpośredniego. Prowadząc działalność gospodarczą podatnik ponosi bowiem także koszty, które są związane z przychodami w sposób pośredni, tj. nie są powiązane z konkretnymi przychodami, ale ich poniesienie jest związane z funkcjonowaniem jego przedsiębiorstwa.

Odnosząc powyższe do sytuacji Spółki należy stwierdzić, że zasądzone przez sąd i poniesione przez Spółkę odszkodowanie, koszty procesu oraz koszty zastępstwa procesowego jako związane z prowadzoną przez Spółkę działalnością gospodarczą, racjonalnie uzasadnione oraz prowadzące do zabezpieczenia źródła przychodów powinny zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodów. Z uwagi na okoliczność, iż nie da się wykazać wymiernego wpływu tych wydatków na konkretne przychody, zdaniem Wnioskodawcy, stanowią one tzw. pośrednie koszty uzyskania przychodów.

Odnosząc się do drugiego ze sformułowanych we wniosku pytań Spółka wskazała, że jej zdaniem, poniesione przez nią koszty procesu oraz koszty zastępstwa procesowego, które zostały zasądzone przez sąd stanowią dla Spółki koszty uzyskania przychodów. Wydatki te spełniają bowiem warunki przewidziane w art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, które umożliwiają ich zaliczenie do kosztów podatkowych i jednocześnie nie zostały wymienione w zamkniętym katalogu wydatków nieuznawanych za koszty uzyskania przychodów, tj. w art. 16 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

W pierwszej kolejności Wnioskodawca wskazał, że wydatki poniesione z tytułu kosztów procesu oraz kosztów zastępstwa procesowego były racjonalne i ekonomicznie uzasadnione z punktu widzenia prowadzonej przez Spółkę działalności gospodarczej. Wydatki te zostały poniesione przez Spółkę w celu zabezpieczenia źródła przychodów - ich poniesienie było bowiem niezbędne w celu ochrony interesów Spółki, jej wizerunku, prezentowanego przez Spółkę w trakcie sporu stanowiska oraz oddalenia przez sąd powództwa Kontrahenta (taki rezultat postępowania sądowego przewidywał bowiem Wnioskodawca przystępując do sporu).

W tym miejscu Spółka podkreśliła, że wypowiadając Umowę, a następnie uczestnicząc w sporze na drodze sądowej była przekonana o słuszności przyjętej interpretacji postanowień umownych dotyczących możliwości wypowiedzenia Umowy. Wnioskodawca wskazał, że podejmowane przez niego działania nie zmierzały do obejścia przepisów prawa lub postanowień zawartej Umowy oraz nie pozostawały w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego. Konieczność uiszczenia kosztów procesu oraz kosztów zastępstwa procesowego była konsekwencją odmiennej od sądu interpretacji zapisów Umowy, której wypowiedzenie zmierzało do zabezpieczenia źródła przychodów Spółki. Wypowiadając Umowę Wnioskodawca był przekonany, że działa w zgodzie z jej postanowieniami, a późniejszy spór w tym zakresie nie zmienia, zdaniem Spółki, charakteru jej działania. Ponadto, w ocenie Spółki, dla możliwości zaliczenia kosztów procesu oraz kosztów zastępstwa procesowego do kosztów podatkowych nie ma znaczenia ocena zasadności kierowanych przeciwko Spółce roszczeń. Fakt częściowego przegrania sporu nie decyduje o braku możliwości zakwalifikowania powyższych wydatków do kosztów uzyskania przychodów, decydujące znaczenie ma bowiem cel w jakim zostały poniesione przedmiotowe wydatki. W stanie faktycznym będącym przedmiotem niniejszego wniosku celem tym było zabezpieczenie źródła przychodów Spółki.

Przystępując do rozprawy w roli pozwanej Spółka podjęła się obrony prezentowanego stanowiska, a jej bezpośrednim celem było oddalenie przez sąd powództwa Kontrahenta. Częściowo udało się Spółce osiągnąć zamierzony cel, ponieważ w związku z oddaleniem części powództwa wysokość potencjalnego zobowiązania Spółki wobec Kontrahenta została zmniejszona w stosunku do żądania sformułowanego w pozwie o kwotę ok. 250 tys. zł. Zdaniem Spółki, okoliczność ta stanowi dowód na to, że uczestniczenie w sporze sądowym i poniesienie związanych z nim wydatków było racjonalne, celowe i gospodarczo uzasadnione. Nie ulega wątpliwości, że konieczność udziału w postępowaniu sądowym jest naturalnym ryzykiem związanym z prowadzoną przez Wnioskodawcę działalnością gospodarczą. Także w tym wypadku, prowadzenie sporu i ponoszenie związanych z nim wydatków było jednym z elementów dbałości o funkcjonowanie przedsiębiorstwa, która w przypadku braku kompromisu z Kontrahentem wymagała wdania się z nim w spór.

Jednocześnie Spółka wskazała, że w piśmiennictwie podkreśla się, iż w przypadku, gdy podatnik w momencie podejmowania decyzji o poniesieniu konkretnego wydatku oceni, że obiektywnie przyczyni się on do osiągnięcia w przyszłości przychodów z działalności gospodarczej bądź zabezpieczenia albo zachowania źródła tych przychodów, organ podatkowy nie jest uprawniony do kwestionowania zasadności poniesienia tego wydatku i zaliczenia go do kosztów. Organ podatkowy nie ma zatem możliwości wyłączenia prawa danego podmiotu gospodarczego do podejmowania wyboru, który wydatek ponieść. Nie ma on także uprawnienia do ustalania kryteriów, na podstawie których dokonuje się wyboru danego rodzaju wydatków.

Stanowisko to znajduje potwierdzenie także w orzecznictwie. Na fakt ten zwrócił uwagę Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w wyroku z 21 sierpnia 2008 r. sygn. akt I SA/Ol 273/08, który zauważył, iż: "W orzecznictwie sądowoadministracyjnym podkreślano już wielokrotnie, że organy podatkowe nie są uprawnione do oceny prawidłowości prowadzenia działalności gospodarczej przez podatnika, a jedynie do oceny, czy dany wydatek wykazuje normatywny związek z przychodem, czyli potencjalnie można się spodziewać, że jego poniesienie spowoduje powstanie przychodu. (...) O przydatności, czy racjonalności wydatku decyduje podatnik. Organ uprawniony jest natomiast do badania czy dany rodzaj wydatków pozostaje w związku z działalnością przedsiębiorstwa".

Mając powyższe na uwadze Wnioskodawca stoi na stanowisku, iż poniesione przez niego koszty procesu oraz koszty zastępstwa procesowego, które zostały zasądzone przez sąd stanowią dla Spółki koszty uzyskania przychodów.

Jednocześnie, Spółka zaznaczyła, że w obrocie prawnym istnieją interpretacje przepisów prawa podatkowego potwierdzające prawidłowość zajmowanego przez Wnioskodawcę stanowiska. Przykładowo Wnioskodawca powołał:

* interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 7 sierpnia 2015 r. sygn. IBPB-1-2/4510-123/15/AK, zgodnie z którą: "(...) poniesione przez Wnioskodawcę wydatki na zwrot firmie X Sp. z o.o. części kosztów procesu sądowego z uwagi na fakt, że spełniają warunek wynikający z art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p. - zostały poniesione w celu zachowania (zabezpieczenia) źródła przychodów - stanowią dla Wnioskodawcy koszty uzyskania przychodów";

* interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 27 lutego 2013 r. sygn. ITPB4/423-21/12/AM, w której organ stwierdził: "Odnosząc powyższe do zasadności kwalifikacji do kosztów uzyskania przychodów wydatków poniesionych na uregulowanie opłat sądowych, kosztów zastępstwa procesowego, wynagrodzenia adwokata, odsetek od zapłaconych zaliczek na poczet wykonanej umowy, wynikających z wyroku sądowego rozstrzygającego spór prowadzony przez Spółkę w wyniku pozwu złożonego przez klienta należy stwierdzić, że z opisu przedstawionego stanu faktycznego wynika, że w sporze tym Spółka uczestniczyła jako strona pozwana. (...) istnieją zatem podstawy do uznania, iż przedmiotowe koszty ściśle związane z toczonym na drodze sądowej sporem (poza wydatkiem na odsetki od niesłusznie zatrzymanych zaliczek na poczet wykonania umowy) miały na celu zachowanie (zabezpieczenie) źródła przychodów, co przekłada się na możliwość ich podatkowego rozliczenia jako kosztów związanych z funkcjonowaniem Spółki, gdyż powiązanie z konkretnym przychodem uzyskanym, przez Wnioskodawcę jest w tym wypadku niemożliwe";

* interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 31 marca 2011 r. sygn. IBPBI/1/415-12/11/ZK, wydaną na gruncie analogicznych przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w zakresie wydatków na wpis sądowy, wynagrodzenie biegłego, koszty zastępstwa procesowego powoda i pozwanego, zgodnie z którą: "(...) wydatki poniesione przez dochodzącego swoich praw Wnioskodawcę, w postaci kosztów związanych z prowadzonym postępowaniem sądowym, miały na celu ochronę jego interesów prawnych. Są to niewątpliwie koszty związane z prowadzoną pozarolniczą działalnością gospodarczą, będące konsekwencją prowadzenia tej działalności. Nie występuje tu wprawdzie bezpośredni związek pomiędzy poniesieniem tych kosztów a uzyskaniem konkretnego przychodu, niemniej jednak biorąc pod uwagę, że podjęte przez Wnioskodawcę działania podyktowane były obroną Jego interesów w związku z bezpodstawnym kierowaniem roszczeń przez wierzyciela, wynikających z niewłaściwego wykonania przez niego umowy, należy uznać, iż koszty postępowania sądowego związane były z prowadzoną działalnością gospodarczą i miały na celu zabezpieczenie źródła przychodów, jakim jest działalność gospodarcza. Zatem mogą one stanowić koszty uzyskania przychodów prowadzonej działalność gospodarczej, bez względu na skuteczność postępowania, w związku z którym powstały".

Mając na uwadze powyższe rozważania, należy uznać, że poniesione przez Spółkę koszty procesu oraz koszty zastępstwa procesowego, które zostały zasądzone przez sąd spełniają przesłanki przewidziane w art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych i stanowią dla Wnioskodawcy koszty uzyskania przychodów.

Podsumowując, zdaniem Wnioskodawcy, zapłacone przez Spółkę na podstawie wyroku sądu odszkodowanie, koszty procesu oraz koszty zastępstwa procesowego jako spełniające definicję kosztów podatkowych stanowią dla Spółki koszty uzyskania przychodów.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego w zakresie zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kosztów procesu oraz kosztów zastępstwa procesowego (pytanie nr 2) jest prawidłowe.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 851, z późn. zm.), kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 tej ustawy.

Oznacza to, że dla kwalifikacji prawnej danego kosztu istotne znaczenie ma cel, w jakim został poniesiony. Wydatek zostanie uznany za koszt uzyskania przychodów, jeżeli pomiędzy jego poniesieniem a powstaniem, zwiększeniem bądź też możliwością powstania przychodu istnieje związek przyczynowy. W oparciu o kryterium stopnia tego powiązania, ustawodawca wyróżnia przy tym koszty podatkowe bezpośrednio związane z przychodami, których poniesienie przekłada się wprost na uzyskanie konkretnych przychodów (możliwe jest ustalenie, w jakim okresie i w jakiej wysokości powstał związany z nimi przychód) oraz inne niż bezpośrednio związane z przychodami, których nie można w taki sposób przypisać do określonych przychodów, ale są racjonalnie uzasadnione jako prowadzące do ich osiągnięcia (tzw. koszty pośrednie).

Jednocześnie nadmienić należy, że nie każdy wydatek ponoszony w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą stanowić może koszt uzyskania przychodów i jako taki podlegać odliczeniu od podstawy opodatkowania. Skoro ustawodawca wyraźnie wiąże koszty uzyskania przychodów z celem osiągnięcia przychodów, to ten cel musi być widoczny, a ponoszone koszty winny ten cel realizować lub co najmniej zakładać go jako realny.

Z tego względu, każdorazowy wydatek poniesiony przez podatnika powinien podlegać indywidualnej analizie w celu dokonania jego kwalifikacji prawnej. Wyjątkiem jest jedynie sytuacja, gdy ustawa wyraźnie wskazuje jego przynależność do kategorii kosztów uzyskania przychodów lub wyłącza możliwość zaliczenia go do tego rodzaju kosztów. W pozostałych przypadkach należy natomiast zbadać istnienie związku przyczynowego pomiędzy poniesieniem kosztu a powstaniem przychodu lub realną szansą powstania przychodów podatkowych, bądź też zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła ich uzyskiwania.

Jednocześnie trzeba podkreślić, że przez pojęcie "zachować" należy rozumieć "dochować coś w stanie niezmienionym, nienaruszonym, utrzymać". Natomiast "zabezpieczyć" oznacza "uczynić bezpiecznym, niezagrożonym, dać ochronę". Można więc przyjąć, że koszty poniesione na zachowanie źródła przychodu to takie, które poniesione zostały, aby przychody z danego źródła przychodów w dalszym ciągu występowały w nienaruszonym stanie oraz aby takie źródło w ogóle dalej istniało. Natomiast jako zabezpieczenie źródła przychodów powinno się przyjmować koszty poniesione na ochronę istniejącego źródła przychodów, które umożliwią dalsze funkcjonowanie źródła. Za koszty związane z zabezpieczeniem i zachowaniem źródła przychodów należy więc uznać przede wszystkim koszty prawidłowego funkcjonowania podatnika, czy prawidłowego prowadzenia działalności gospodarczej.

Mając zatem na uwadze powyższe, stwierdzić należy, że aby wydatek poniesiony przez podatnika mógł stanowić koszt uzyskania przychodów, muszą zaistnieć łącznie następujące przesłanki:

* został poniesiony przez podatnika, tj. w ostatecznym rozrachunku musi on zostać pokryty z zasobów majątkowych podatnika (nie stanowią kosztu uzyskania przychodu podatnika wydatki, które zostały poniesione na działalność podatnika przez osoby inne niż podatnik),

* jest definitywny (rzeczywisty), tj. wartość poniesionego wydatku nie została podatnikowi w jakikolwiek sposób zwrócona,

* pozostaje w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą,

* poniesiony został w celu uzyskania, zachowania lub zabezpieczenia przychodów lub może mieć wpływ na wielkość osiągniętych przychodów,

* został właściwie udokumentowany,

* nie może znajdować się w grupie wydatków, których zgodnie z art. 16 ust. 1 ww. ustawy nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.

Z opisu sprawy wynika, że Spółka zawarła Umowę z Kontrahentem na mocy której wykonywał on usługi transportowe na jej rzecz. W toku realizacji Umowy Spółka wypowiedziała Umowę powołując się na jej zapis, który zdaniem Spółki, przewidywał możliwość rozwiązania Umowy. Kontrahent nie zgadzając się z interpretacją postanowień Umowy przyjętą przez Spółkę złożył pozew, w którym domagał się naprawienia szkody związanej z bezpodstawnym (jego zdaniem) wypowiedzeniem Umowy przez Spółkę. W postępowaniu sądowym, osią sporu było rozumienie powołanego przez Spółkę zapisu Umowy przewidującego możliwość jej rozwiązania.

Spółka wskazała, że Sąd uznał powództwo Kontrahenta w części, a w pozostałym zakresie je oddalił. W konsekwencji zapadł wyrok, w którym sąd zasądził od Wnioskodawcy na rzecz Kontrahenta odszkodowanie. Ponadto, w wydanym wyroku sąd rozdzielił stosunkowo między stronami koszty procesu, w związku z czym Spółka została zobowiązana jedynie do częściowej ich zapłaty.

W celu obrony prezentowanego i prawidłowego, zdaniem Spółki, rozumienia spornego postanowienia Umowy, Wnioskodawca wniósł apelację od powyższego wyroku, jednakże została ona oddalona przez sąd apelacyjny. Jednocześnie sąd apelacyjny zobowiązał Spółkę do zwrotu na rzecz Kontrahenta kosztów zastępstwa procesowego poniesionych przez Kontrahenta w postępowaniu apelacyjnym.

Czyniąc zadość wynikającym z wyroków zobowiązaniom Wnioskodawca zapłacił na rzecz Kontrahenta zasądzone odszkodowanie i koszty zastępstwa procesowego oraz uiścił koszty procesu.

Jako że przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych nie przewidują bezpośredniego wyłączenia kosztów sądowych, w tym kosztów zastępstwa procesowego oraz kosztów procesu z kosztów uzyskania przychodów, zasadnicze znaczenie dla dokonania oceny możliwości zaliczenia określonych wydatków do kosztów uzyskania przychodu będzie miało - jak wskazano to powyżej - określenie, czy są one ponoszone w celu osiągnięcia przychodów, zabezpieczenia lub zachowania źródła przychodów, co wynika wprost z normy art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Istotne w rozpatrywanej sprawie jest to, że za koszty podatkowe uważa się również koszty pośrednio związane z przychodami oraz dotyczące całokształtu działalności podatnika. W ocenie tut. Organu o tym, że dany wydatek został poniesiony "w celu" osiągnięcia przychodu, zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodu można mówić wówczas, gdy jego poniesienie ma lub może mieć wpływ na powstanie lub też zwiększenie przychodów. W konsekwencji, możliwość zaliczania danych wydatków do kosztów uzyskania przychodów ma przede wszystkim skłaniać podatników do podejmowania racjonalnych decyzji gospodarczych, w tym znaczeniu, że przysparzać one będą konkretne przychody podatkowe lub też zachowają źródło przychodów w niezmienionym stanie albo zabezpieczą to źródło przed uszczupleniem czy też zmniejszeniem.

Należy także zwrócić uwagę na art. 98 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 101, z późn. zm.), zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

Odnosząc zatem powyższe do przedstawionego opisu sprawy należy stwierdzić, że przedmiotowe wydatki (zasądzone przez sąd koszty procesu oraz koszty zastępstwa procesowego) z tytułu udziału Spółki w procesach sądowych, pozostają w związku z całokształtem prowadzonej przez nią działalności, ponieważ zostały poniesione w celu ochrony jej interesów. Ponadto, koszty związane z udziałem w postępowaniu sądowym mają na celu ochronę Spółki przed uszczupleniem jej majątku, wykorzystywanego w działalności gospodarczej prowadzonej w celu osiągania przychodów. Uznać zatem należy, że ww. wydatki miały swoje racjonalne i ekonomiczne uzasadnienie i służyły zachowaniu źródła przychodów Spółki.

Podsumowując, poniesione przez Spółkę koszty procesu oraz koszty zastępstwa procesowego, które zostały zasądzone przez sąd stanowią dla Wnioskodawcy koszty uzyskania przychodów na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Odnosząc się do powołanych przez Wnioskodawcę interpretacji indywidualnych, Organ informuje, że zostały one wydane w indywidualnych sprawach i nie mają zastosowania ani konsekwencji wiążących w odniesieniu do żadnego innego zaistniałego stanu faktycznego, czy też zdarzenia przyszłego.

Jednocześnie należy wskazać, że powołane przez Wnioskodawcę orzeczenie sądu administracyjnego jest rozstrzygnięciem wydanym w konkretnej sprawie, osadzonej w określonym stanie faktycznym i tylko do niego się odnoszącym, w związku z tym nie ma waloru wykładni powszechnie obowiązującej.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu, ul. Ratajczaka 10/12, 61-815 Poznań, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację - w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2012 r. poz. 270, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.