Musiał Krzysztof J., Wniosek o potrącenie zobowiązania z wierzytelnością

Wniosek o potrącenie zobowiązania z wierzytelnością

Procedura dotyczy składania wniosku o potrącenie zobowiązania z wierzytelnością oraz trybu dokonania potrącenia.

Potrącenie (kompensata) jest jednym ze sposobów wygasania zobowiązań podatkowych. W przypadku, gdy co najmniej 2 podmioty są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, zamiast spełniać wzajemne świadczenia, rozliczają się różnicą w kwotach zobowiązań, w ten sposób, że podmiot, którego zobowiązanie jest wyższe, dopłaca nadwyżkę zobowiązania wierzycielowi. Potrąceniu podlegają podatki, zaległości podatkowe i odsetki za zwłokę. Potrącenia kwoty podatku dokonać można zarówno przed terminem jego płatności, jak i po upływie tego terminu (potrącenie zaległości podatkowej wraz z przypadającymi od niej odsetkami). Nie jest możliwe potrącenie należności płatników i inkasentów, ponieważ należności te nie są podatkami, czy też zaległościami podatkowymi i w związku z tym nie mogą być kompensowane w sposób przewidziany w art. 64 ustawy z 29.08.1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.) - dalej o.p. Potrąceniu nie podlegają również nadpłaty podatku. Kompensacie podlegać będą natomiast kwoty zobowiązań osób trzecich (po wydaniu decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej) oraz podatki i zaległości podatnika przez jego następcę prawnego.

Zgodnie z przepisem art. 64 o.p., potrącenie dotyczy zobowiązań podatkowych i zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa. Może ono wystąpić, gdy wierzytelność podatnika wobec Skarbu Państwa jest wzajemna, bezsporna oraz wymagalna. Wierzytelność uznaje się za:

1) wzajemną - gdy obie strony są względem siebie jednocześnie wierzycielami i dłużnikami. Podatnik jest dłużnikiem Skarbu Państwa z tytułu ciążących na nim podatków i zaległości, a Skarb Państwa jest dłużnikiem podatnika z tytułów wyliczonych w art. 64 o.p.;

2) bezsporną - gdy żadna ze stron nie kwestionuje jej istnienia, wielkości i terminu płatności;

3) wymagalną - gdy upłynął termin jej płatności i można go dochodzić na drodze prawnej.

Artykuł 64 o.p. zawiera zamknięte wyliczenie przysługujących podatnikowi wierzytelności wobec Skarbu Państwa. W myśl tego artykułu, kompensata może być dokonana jedynie z tytułu:

1) prawomocnego wyroku sądowego wydanego na podstawie art. 417 ustawy z 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. z 2023 r. poz. 1610 ze zm.) - dalej k.c., lub art. 417² k.c. lub prawomocnej ugody sądowej wydanej w związku z zaistnieniem okoliczności przewidzianych w tych niniejszych artykułach, które dotyczą kwestii odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej jak również wykonywanie władzy publicznej zgodne z prawem, powodujące jednak wyrządzenie szkody na osobie;

2) nabycia przez Skarb Państwa nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie lub wywłaszczenia nieruchomości na podstawie przepisów o gospodarce nieruchomościami;

3) odszkodowania za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie, uzyskanego na podstawie przepisów k.p.k.;

4) odszkodowania uzyskanego na podstawie przepisów o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec represjonowanych za działalność na rzecz bytu Państwa Polskiego oraz

5) odszkodowania orzeczonego w decyzji organu administracji rządowej.

Potrącenie podatku jest możliwe również z wzajemnych, bezspornych i wymagalnych wierzytelności podatnika wobec państwowych jednostek budżetowych z tytułu zamówień publicznych wykonywanych w trybie przepisów o zamówieniach publicznych, pod warunkiem, że potrącenie dokonywane jest przez tego podatnika i z tej wierzytelności (potrącenia w tym trybie nie mogą dokonać nabywcy wierzytelności w drodze cesji).

Zobowiązania podatkowe oraz zaległości podatkowe wraz z odsetkami za zwłokę mogą być również kompensowane w zakresie podatków stanowiących dochody gminy, powiatu lub województwa. Kompensata w przypadku jednostek samorządu terytorialnego obejmuje wierzytelności wynikające z tytułów enumeratywnie wymienionych w art. 65 § 1 o.p.

Potrącenie wierzytelności podatnika wobec Skarbu Państwa może być dokonane na wniosek podatnika lub z urzędu. O zastosowaniu tej formy wygasania zobowiązania podatkowego decyduje w obu przypadkach organ podatkowy. Nie mamy tu więc do czynienia z równorzędną pozycją podmiotów potrącenia. W przypadku gdy potrącenie nie pokrywa kwoty zaległości podatkowej wraz z odsetkami, kwotę wynikającą z potrącenia - zgodnie z art. 55 § 2 o.p. - zalicza się proporcjonalne na poczet zaległości podatkowej oraz odsetek za zwłokę w stosunku, w jakim w dniu wpłaty, pozostaje kwota zaległości podatkowej do kwoty odsetek za zwłokę.

Tylko podmioty wymienione w art. 64 i 65 o.p. mogą być objęte zakresem ich stosowania oraz dotyczyć jedynie tych rodzajów wierzytelności, które są zawarte w zamkniętym katalogu w art. 64 § 1 pkt 1-6 i § 2 o.p. Oznacza to, że przy braku odpowiedniego upoważnienia w przepisach ordynacji podatkowej, nie ma podstaw do posiłkowego stosowania przepisów kodeksu cywilnego dotyczących potrącenia” (wyrok NSA z 1.07. 2010 r., II FSK 339/09).