Bochentyn Adam, Składanie i rozpatrywanie skarg

Składanie i rozpatrywanie skarg

Przysługujące każdemu obywatelowi prawo do składania skarg do organów administracji publicznej oraz do wykonujących zadania publiczne organizacji społecznych zagwarantowane zostało w art. 63 Konstytucji RP. Z kolei tryb składania i rozpatrywania skarg określają przepisy kodeksu postępowania administracyjnego oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 8 stycznia 2002 r. w sprawie organizacji przyjmowania i rozpatrywania skarg i wniosków (Dz. U. Nr 5, poz. 46 - dalej jako r.o.p.s.w.), wydane w oparciu o upoważnienie zawarte w art. 226 k.p.a.

Rozpatrzenie i załatwienie skargi następuje w jednoinstancyjnym uproszczonym postępowaniu administracyjnym, kończącym się czynnością materialno-techniczną, polegającą na zawiadomieniu odpowiednich podmiotów o sposobie załatwienia skargi (por. postanowienie NSA z dnia 17 lutego 2011 r., I OSK 196/11, LEX nr 1070819). Zawiadomienie to nie podlega kontroli w trybie postępowania odwoławczego oraz postępowania sądowoadministracyjnego (por. postanowienie WSA w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 24 czerwca 2009 r., II SA/Go 417/09, LEX nr 529594).

Przepisy k.p.a. konstytuują generalną zasadę pierwszeństwa postępowania jurysdykcyjnego przed postępowaniem skargowym oraz transformacji skargi w odpowiedni środek postępowania jurysdykcyjnego (por. postanowienie NSA z dnia 14 października 2010 r., II OSK 2019/10, LEX nr 743368). W związku z tym, jeżeli skarga została wniesiona przez stronę (w rozumieniu art. 28 k.p.a.) organ obowiązany jest do wszczęcia postępowania jurysdykcyjnego w trybie zwykłym lub nadzwyczajnym (jeżeli postępowanie to nie zostało jeszcze wszczęte) bądź do jej rozpatrzenia w toku tego postępowania. Natomiast wniesienie skargi przez osobę niebędącą stroną postępowania nakłada na organ obowiązek działania z urzędu. Skarżący nie nabywa w tym przypadku przymiotu strony postępowania (por. wyrok NSA z dnia 11 października 2000 r., I SA 1352/99, LEX nr 78927).

Skarga może zostać wniesiona do organu w trybie bezpośrednim bądź pośrednim. W pierwszym trybie skargę wnosi sam skarżący bądź też redakcja prasowa przesyła do organu artykuł, notatkę lub inną wiadomość, która została przez nią opublikowana (art. 251 k.p.a.). Z kolei wniesienie skargi w trybie pośrednim obejmuje przypadki, w których skarga przekazywana jest organowi za pośrednictwem redakcji prasowej, radiowej i telewizyjnej (art. 248 § 1 k.p.a.), organizacji społecznej (art. 249 k.p.a.) bądź posła, senatora lub radnego (W. Chróścielewski, J.P. Tarno, Postępowanie administracyjne i postępowanie przed sądami administracyjnymi, Warszawa 2011, s. 276).

Przedmiotem skargi, zgodnie z treścią art. 227 k.p.a., może być w szczególności 1) zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań przez właściwe organy albo przez ich pracowników, 2) naruszenie praworządności lub interesów skarżących, 3) przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie spraw. Wyliczenie to jest jedynie przykładowe, w związku z czym przedmiotem skargi może być każda negatywna ocena działalności organu administracji publicznej lub innego podmiotu, któremu zlecono wykonywanie zadań publicznych (np. organizacji społecznej) oraz ich pracowników i funkcjonariuszy (por. postanowienie NSA z dnia 4 kwietnia 2012 r., I OSK 717/12, LEX nr 1136720).

Zgodnie z treścią art. 228 k.p.a. skarga powinna zostać wniesiona do organu właściwego do jej rozpoznania. Organ ten powinien zostać ustalony przez skarżącego w oparciu o przepisy art. 229 i 230 k.p.a. Należy podkreślić jednak, że wniesienie skargi do organu niewłaściwego nie stanowi podstawy do odmowy jej przyjęcia. W takim przypadku organ niewłaściwy powinien podjąć działania określone w art. 231 k.p.a.

Skarga może zostać wniesiona pisemnie, telegraficznie, za pomocą dalekopisu, telefaksu, poczty elektronicznej, a także ustnie do protokołu (§ 5 r.o.p.s.w.). Z treści skargi powinno wyraźnie wynikać jaki jest jej przedmiot (§ 8 r.o.p.s.w.).

Organ obowiązany jest do przyjęcia skargi, niezależnie od tego czy jest on właściwy do jej rozpatrzenia (W. Chróścielewski, J.P. Tarno, Postępowanie administracyjne i postępowanie przed sądami administracyjnymi, Warszawa 2011, s. 277). W celu ułatwienia obywatelom składania skarg (wniosków) art. 253 k.p.a. nakłada na organy administracji publicznej oraz organy organizacji społecznych obowiązek przyjmowania skarg (wniosków) w wyznaczonych przez siebie dniach i godzinach, dostosowanych do potrzeb ludności. Ponadto, zgodnie z treścią art. 254 k.p.a., każdą skargę (oraz związane z nią pisma i inne dokumenty) należy zarejestrować oraz przechowywać w sposób ułatwiający kontrolę przebiegu i terminów jej załatwiania.