Kostrzewa Piotr, Praca o szczególnym charakterze

Praca o szczególnym charakterze

Pracami o szczególnym charakterze są prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się.

Pracownik wykonujący prace o szczególnym charakterze na warunkach określonych przepisami u.e.p. ma prawo do emerytury pomostowej. Z kolei pracodawca, który zatrudnia takiego pracownika, ma szereg obowiązków z tym związanych, takich jak: obliczanie, rozliczanie i opłacanie składek na Fundusz Emerytur Pomostowych, zgłaszanie danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, prowadzenie wykazu stanowisk pracy (formularz ZUS ZSWA), na których są wykonywane prace o szczególnym charakterze oraz ewidencji pracowników wykonujących prace o szczególnym charakterze, za których jest przewidziany obowiązek opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych.

Oceny, czy wykonywana przez pracownika praca jest pracą o szczególnym charakterze dokonuje płatnik składek. Pracami o szczególnym charakterze są prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej. W wyroku z dnia 7 lutego 2012 r., I UK 276/11, Sąd Najwyższy trafnie stwierdził, że w przypadku prac o szczególnym charakterze nacisk położony jest na szczególną odpowiedzialność pracownika, związaną z wykonywanymi czynnościami. W przypadku tych prac dominującą rolę odgrywa raczej czynnik interesu publicznego - ochrony innych osób przed niebezpieczeństwem związanym z faktem, że pracownik, który wykonuje te szczególnie odpowiedzialne czynności może nie mieć już należytej sprawności psychofizycznej, ze względu na jej naturalne obniżenie podyktowane wiekiem. W związku z tym istotne jest to, aby taki pracownik nie podejmował czynności wymagających wyższej sprawności psychofizycznej. W interesie publicznym leży więc odsunięcie takiego pracownika od wykonywania czynności obarczonych szczególnym ryzykiem, a w interesie pracownika umożliwienie mu nabycia „przejściowych” świadczeń, przed uzyskaniem pełnych praw emerytalnych.

Płatnik składek ustalając, czy danego rodzaju praca jest pracą o szczególnym charakterze w rozumieniu u.e.p. może posiłkować się opublikowanym na stronie internetowej poradnikiem „Zasady kwalifikacji prac w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze”. Przedmiotowy poradnik został przygotowany przez Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy we współpracy z Ministerstwem Pracy i Polityki Społecznej.