Kostrzewa Piotr, Kontrola zawyżania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne

Kontrola zawyżania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne

W przypadku zdecydowanej większości świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych ich wysokość jest pochodną wysokości podstawy wymiaru składek na przedmiotowe ubezpieczenia. Okoliczność ta sprawia, że w praktyce zdarzają się liczne przypadki krótkotrwałego zawyżania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne przed wystąpieniem zdarzenia ubezpieczeniowego (np. urodzeniem dziecka) w celu uzyskania wysokiego świadczenia pieniężnego z ubezpieczeń społecznych (np. zasiłku macierzyńskiego). Z tego też względu inspektorzy kontroli ZUS, sprawdzając prawidłowość i rzetelność obliczania, potrącania i opłacania składek przez płatnika składek, czynią to również pod kątem ewentualnego zawyżenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w celu otrzymania wysokich świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych.

Kontrolą ZUS może być objęta m.in. prawidłowość i rzetelność obliczania, potrącania i opłacania składek. Nie ulega wątpliwości, że to, czy płatnik składek w sposób prawidłowy obliczył, potrącił i opłacił składki na ubezpieczenia społeczne uzależnione jest w dużym stopniu od tego, czy prawidłowo ustalił ich podstawę wymiaru. Dlatego też ZUS w toku kontroli płatnika składek sprawdza również, czy płatnik składek prawidłowo ustalał podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Podkreślenia przy tym wymaga, że w orzecznictwie sądowym ugruntowany jest pogląd, że ZUS może zakwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (np. uchwała SN z dnia 27 kwietnia 2005 r., II UZP 2/05, wyrok SN z dnia 9 sierpnia 2005 r., III UK 89/05, wyrok SN z dnia 19 maja 2009 r., III UK 7/09, wyrok SA z dnia 9 maja 2014 r., III AUa 2111/13). ZUS jest zatem uprawniony w szczególności do oceny postanowień umowy o pracę, czy też postanowień umowy o pracę nakładczą, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z k.c. stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, dotyczących wynagrodzenia przysługującego pracownikowi, chałupnikowi lub zleceniobiorcy pod kątem ich ważności.

Ważne!

ZUS nie jest uprawniony do kwestionowania kwoty zadeklarowanej przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, jeżeli mieści się ona w granicach określonych u.s.u.s. (uchwała SN z dnia 21 kwietnia 2010 r., II UZP 1/10).

Inspektorzy kontroli ZUS dokonując w ramach przeprowadzanej kontroli płatnika składek oceny prawidłowości ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne bierze pod uwagę takie okoliczności, jak: adekwatność wysokości wynagrodzenia za pracę do posiadanych przez ubezpieczonego kwalifikacji i doświadczenia zawodowego oraz rodzaju wykonywanej przez niego pracy, przeciętne wynagrodzenie innych ubezpieczonych wykonujących podobną pracę, okres otrzymywania wysokiego wynagrodzenia, okres pobierania przez ubezpieczonego świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych, sytuację finansową płatnika składek, pokrewieństwo lub powinowactwo pomiędzy płatnikiem składek a ubezpieczonym.