SPS-023-6029/12 - Stanowisko MPiPS w sprawie zasiłku dla bezrobotnych

Odpowiadając na interpelację pana posła Johna Abrahama Godsona przekazaną przy piśmie z dnia 29 czerwca 2012 r., znak: SPS-023-6029/12, informuję uprzejmie.

Zgodnie z definicją bezrobotnego zawartą w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415, z późn. zm.) określenie bezrobotny oznacza osobę, o której mowa w art. 1 ust. 3 pkt 1 i 2 lit. a-g lub lit. i, j, I, lub cudzoziemca, członka rodziny obywatela polskiego, niezatrudnioną i niewykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub służbie albo innej pracy zarobkowej, albo jeżeli jest osobą niepełnosprawną, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia co najmniej w połowie tego wymiaru czasu pracy, nieuczącą się w szkole, z wyjątkiem uczącej się w szkole dla dorosłych lub przystępującej do egzaminu eksternistycznego z zakresu tej szkoły, lub w szkole wyższej, gdzie studiuje w formie studiów niestacjonarnych, zarejestrowaną we właściwym dla miejsca zameldowania stałego lub czasowego powiatowym urzędzie pracy oraz poszukującą zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej.

Zachowanie statusu bezrobotnego możliwe jest pod warunkiem nieuzyskiwania miesięcznie przychodu w wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę, z wyłączeniem przychodów uzyskanych z tytułu odsetek lub innych przychodów od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych. Przychodem w rozumieniu powołanej ustawy są przychody z innego tytułu niż zatrudnienie, inna praca zarobkowa, działalność gospodarcza, zasiłek lub inne świadczenie wypłacane z Funduszu Pracy, podlegające opodatkowaniu na podstawie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Jednocześnie art. 2 ust. 2 powołanej ustawy precyzuje, iż nie stanowi przeszkody do nabycia oraz posiadania statusu bezrobotnego:

1) wykonywanie przez wolontariuszy świadczeń odpowiadających świadczeniu pracy na zasadach określonych w przepisach o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, jeżeli wolontariusz przedstawi właściwemu powiatowemu urzędowi pracy porozumienie z korzystającym,

2) odbywanie praktyki absolwenckiej na zasadach określonych w ustawie z dnia 17 lipca 2009 r. o praktykach absolwenckich (Dz. U. Nr 127, poz. 1052), jeżeli praktykant przedstawi właściwemu powiatowemu urzędowi pracy umowę o praktykę absolwencką.

Ustawodawca dopuszcza zatem na podstawie powołanego art. 2 ust. 2 pkt 2 ustawy możliwość łączenia statusu bezrobotnego z odbywaniem praktyk absolwenckich, jeżeli praktykant przedstawi właściwemu powiatowemu urzędowi pracy umowę o praktykę absolwencką. Osoba taka zachowa również prawo do zasiłku dla bezrobotnych, pod warunkiem iż świadczenie z tytułu wykonywania praktyk absolwenckich nie przekracza miesięcznie połowy minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Pomijając powyższą możliwość, należy zauważyć, iż generalnie wykonywanie przez bezrobotnego stażu u pracodawcy (nie w ramach ww. praktyki absolwenckiej) nie spowoduje utraty statusu bezrobotnego, o ile wykonywanie stażu nie jest związane z zawarciem umowy o pracę oraz bezrobotny nadal zachowuje gotowość do podjęcia zatrudnienia, oraz nie uzyskuje z tytułu tego stażu wynagrodzenia w kwocie wyższej niż połowa minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Generalną zasadą przyjętą przez ustawodawcę jest natomiast fakt, iż bezrobotnym może być jedynie osoba niezatrudniona i niewykonująca innej pracy zarobkowej, np. w ramach umowy zlecenia, umowy o dzieło. Nie uznaję za zasadne, aby osoby wykonujące pracę na podstawie umów cywilnoprawnych mogły zachować status bezrobotnego i tym samym prawo do zasiłku dla bezrobotnych (które związane jest ze statusem bezrobotnego), jeśli nie osiągają z tego tytułu co najmniej minimalnego wynagrodzenia miesięcznie. Mając na uwadze niski poziom wynagrodzeń w Polsce, zarówno w ramach umów o pracę, jak i umów cywilnoprawnych, przyjęcie zaproponowanego rozwiązania oznaczałoby radykalny (trudny nawet do oceny) wzrost liczby bezrobotnych, jak i środków, jakie musiałyby być wydatkowane z Funduszu Pracy na pokrycie zasiłków dla bezrobotnych. Bezrobotnym mógłby bowiem zostać każdy, kto nie osiąga w ramach umów cywilnoprawnych minimalnego wynagrodzenia za pracę miesięcznie. Skutkiem takiego rozwiązania byłoby doprowadzenie do sytuacji, w której całość środków Funduszu Pracy musiałaby zostać przeznaczona jedynie na wypłatę zasiłków dla bezrobotnych, i Fundusz Pracy nie dysponowałby już środkami na aktywizację bezrobotnych.

Dodatkowo osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę znalazłyby się w gorszej sytuacji niż osoby wykonujące pracę na podstawie umów cywilnoprawnych, co jest konstytucyjnie niedopuszczalne. Skutkiem tego trzeba byłoby jednocześnie zapewnić możliwość rejestracji i pobierania zasiłku dla bezrobotnych wszystkim osobom zatrudnionym w niepełnym wymiarze czasu pracy, które nie otrzymują co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Kolejnym bardzo negatywnym następstwem zaproponowanego rozwiązania byłaby sytuacja, iż osoby osiągające co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę znalazłyby się w gorszej sytuacji niż te nieosiągające takiego wynagrodzenia, z tego powodu, iż bardziej opłacalne byłoby np. wykonywanie umowy zlecenia i osiąganie z tego tytułu np. kwoty 1000 zł miesięcznie oraz jednoczesne pobieranie zasiłku dla bezrobotnych niż praca za minimalne wynagrodzenie za pracę. Wszystkie wskazane okoliczności doprowadziłyby do sytuacji, iż opłacalne byłoby pozostawanie w statusie bezrobotnego jak najdłużej.

Dalszą negatywną konsekwencją zaproponowanych rozwiązań byłaby tendencja do fikcyjnego obniżania wynagrodzeń z umów cywilnoprawnych, jak i umów w niepełnym wymiarze czasu pracy, tak aby osoby mogły jednocześnie być bezrobotnymi i pobierać zasiłek dla bezrobotnych. Dodatkowo proponowane zmiany mogłyby skutkować nieopłacalnością umów o pracę, a tym samym pogłębiłaby się obserwowana tendencja do zastępowania ich umowami zleceniami lub umowami o dzieło.

Jednocześnie skoro osoby świadczące pracę mogłyby być nadal bezrobotnymi, to nie posiadałyby gotowości do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, co jest podstawowym przymiotem osoby bezrobotnej. W takiej sytuacji znacznie utrudnione (jak nie niemożliwe) byłoby prowadzenie pośrednictwa pracy bądź kierowanie do form aktywizacji (staże, szkolenia). Reasumując, uznaję zaproponowane rozwiązanie za niemożliwe do realizacji z uwagi na konsekwencje w postaci radykalnego wzrostu wydatków Funduszu Pracy przy jednoczesnym braku możliwości prowadzenia jakiejkolwiek racjonalnej aktywizacji bezrobotnych oraz pojawienie się lub pogłębienie wielu niekorzystnych tendencji na rynku pracy wskazanych powyżej.