SPS-023-5466/12 - Stanowisko MPiPS w sprawie przywilejów wynikających z pracy w szczególnych warunkach, dla osób pracujących w ramach własnej działalności gospodarczej

Szanowna Pani Marszałek! W związku z interpelacją posła Kazimierza Ziobro, przekazaną przez Panią Marszałek przy piśmie z dnia 11 czerwca 2012 r., znak: SPS-023-5466/12, w sprawie przywilejów wynikających z pracy w szczególnych warunkach, dla osób pracujących w ramach własnej działalności gospodarczej, uprzejmie przedstawiam, co następuje.

Reformując system ubezpieczeń społecznych, którego podstawowe zasady weszły w życie 1 stycznia 1999 r., a w szczególności porządkując ubezpieczenie emerytalne, przyjęto zasadę stopniowej likwidacji możliwości wcześniejszego przechodzenia na emeryturę. Przepisy obowiązującej od ponad 13 lat ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.) regulują zatem również sposób wygaszania dotychczasowych uprawnień do emerytur przysługujących na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43, z późn. zm.).

Przepisy tego rozporządzenia, wydane z upoważnienia art. 55 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267, z późn. zm.), nigdy nie miały charakteru powszechnego. Od czasu ich wejścia w życie ograniczały prawo do wcześniejszej emerytury do osób, których ubezpieczenie wynikało ze stosunku pracy.

Przepisy te nie mają więc zastosowania do osób niebędących pracownikami, a więc również do osób prowadzących działalność gospodarczą, podlegających ubezpieczeniu społecznemu odrębnemu od pracowniczego. Podkreślić należy, że różnica pomiędzy zaopatrzeniem emerytalno-rentowym pracowników a ubezpieczeniem społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą wyraża się także w wysokości składek na to ubezpieczenie: składka dla osób prowadzących działalność gospodarczą jest niższa od składki pobieranej od wynagrodzeń pracowniczych.

Przyjęcie jednolitych rozwiązań nie byłoby bowiem sprawiedliwe skoro istnieją obiektywne różnice w sytuacji zawodowej, ekonomicznej i społecznej osób uprawnionych do świadczeń.

Rozszerzenie zakresu stosowania tych przepisów na nową grupę ubezpieczonych, którzy dotychczas nie skorzystali z przywileju wcześniejszej emerytury, nie jest również uzasadnione ani możliwe, przede wszystkim dlatego, że prowadziłoby to do załamania reguły nie tworzenia nowych preferencyjnych uprawnień emerytalnych, nie znajdujących pokrycia w składce na ubezpieczenie społeczne.

Ponadto, co zasługuje na szczególną uwagę, pracowniczy, a nie powszechny charakter prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach potwierdził również Trybunał Konstytucyjny, który w uzasadnieniu wyroku z dnia 12 września 2000 r., ogłoszonego w Dz. U. Nr 76, poz. 874, w sprawie o sygn. K. 1/00, dotyczącego prawa do wcześniejszej emerytury osób objętych ubezpieczeniami społecznymi z innego tytułu niż stosunek pracy stwierdził, że " (...) ustawa emerytalna (tj. ustawa o emeryturach i rentach z FUS) nie zmieniła zakresu podmiotowego tych regulacji w stosunku do stanu prawnego sprzed 1 stycznia 1999 r. Zróżnicowanie uprawnień w zakwestionowanych przepisach wynika z tego, że w stosunku do ubezpieczonych będących pracownikami jest to kontynuacją posiadanych uprzednio uprawnień, aż do całkowitego ich wygaszenia, natomiast pozostali ubezpieczeni, którzy przed wejściem w życie ustawy emerytalnej podlegali innym systemom ubezpieczenia, niż pracowniczy, takich uprawnień (do wcześniejszej emerytury) nigdy nie mieli (...)"

W konsekwencji Trybunał Konstytucyjny uznał, że wspomniane zróżnicowanie jest uzasadnione i nie narusza wynikających z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji RP zasad równości i sprawiedliwości społecznej.

W tej sytuacji jakiekolwiek zmiany w systemie emerytur z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w kierunku rozszerzenia uprawnień do tych emerytur byłyby nieuzasadnione.