SPS-023-19064/10 - Sytuacja osób niepełnosprawnych na rynku pracy.
Pismo z dnia 17 listopada 2010 r. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej SPS-023-19064/10 Sytuacja osób niepełnosprawnych na rynku pracy.
W odpowiedzi na interpelację pana posła Mieczysława Marcina Łuczaka w sprawie sytuacji osób niepełnosprawnych na rynku pracy, przekazaną wystąpieniem Marszałka Sejmu RP z dnia 21 października 2010 r., znak: SPS-023-19064/10, uprzejmie informuję.
Przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 14, poz. 92 z późn. zm.) zawierają mechanizmy ukierunkowane na aktywizację osób niepełnosprawnych. Zawarte są one m.in. w art. 11 ustawy o rehabilitacji zawodowej..., zgodnie z którym osoba niepełnosprawna zarejestrowana w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotna albo poszukująca pracy niepozostająca w zatrudnieniu ma prawo korzystać na zasadach określonych dla osób bezrobotnych w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z usług rynku pracy oraz instrumentów rynku pracy: szkoleń, stażu, prac interwencyjnych, przygotowania zawodowego dorosłych, badań lekarskich lub psychologicznych (o których mowa w art. 2 ust. 3 ustawy o promocji...), zwrotu kosztów (o których mowa w art. 45 ust. 1, 2 i 4 ustawy o promocji...), finansowania kosztów (o których mowa w art. 45 ust. 3 ustawy o promocji...) i studiów podyplomowych. Wydatki na instrumenty oraz usługi rynku pracy są finansowane w odniesieniu do osób niepełnosprawnych zarejestrowanych jako:
- bezrobotne - ze środków Funduszu Pracy;
- poszukujące pracy niepozostające w zatrudnieniu - ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Osoby niepełnosprawne bezrobotne lub poszukujące pracy i niepozostające w zatrudnieniu zarejestrowane w powiatowym urzędzie pracy - zgodnie z przepisami art. 38 i 40 ustawy o rehabilitacji zawodowej... - mogą również zostać skierowane przez kierownika powiatowego urzędu pracy na szkolenia, które są finansowane ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
Jednocześnie pragnę nadmienić, że środki Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych przekazane samorządom powiatowym - zgodnie z art. 48 ust. 1 pkt 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej... - znajdują się w wyłącznej dyspozycji powiatu. To rada powiatu - stosownie do przepisu art. 35a ust. 4 ww. ustawy - w formie uchwały określa zadania zarówno z rehabilitacji zawodowej, jak i społecznej, na które przeznacza środki otrzymane według algorytmu. Wobec tego to od rady powiatu zależy wysokość środków, jaka zostanie w danym roku przeznaczona na realizację zadań, w tym na sfinansowanie szkoleń.
Natomiast w myśl art. 109 ust. 9 ustawy o promocji... decyzję w sprawie wyboru form aktywizacji zawodowej bezrobotnych i innych uprawnionych osób, w ramach łącznej kwoty ustalonej dla powiatu na finansowanie programów na rzecz promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia i aktywizacji zawodowej, podejmuje starosta, po zasięgnięciu opinii powiatowej rady zatrudnienia. Oznacza to, że decyzja w kwestii wysokości środków Funduszu Pracy przeznaczanych na aktywizację osób niepełnosprawnych zarejestrowanych w urzędzie pracy jako bezrobotne leży w gestii starosty, który odpowiada za politykę zatrudnienia i przeciwdziałania bezrobociu na terenie powiatu.
Wysokość środków Funduszu Pracy, jaka będzie przeznaczona w kolejnych latach na aktywizację zawodową bezrobotnych, w tym na szkolenia, jest przede wszystkim uzależniona od zapisów ustawy budżetowej oraz sytuacji finansowej Funduszu Pracy. Projekt ustawy budżetowej, której załącznikiem jest plan Funduszu Pracy, przewiduje znaczne ograniczenie wydatków z Funduszu Pracy w 2011 r.
Ponadto przepisy ustawy o rehabilitacji zawodowej zawierają mechanizmy zachęcające pracodawców do zatrudniania osób niepełnosprawnych, co pozwala na ich aktywizację nie tylko zawodową, ale i społeczną. W świetle przepisów ww. ustawy:
pracodawcy przysługuje ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych miesięczne dofinansowanie do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego zaliczonego do znacznego, umiarkowanego i lekkiego stopnia niepełnosprawności w kwocie stanowiącej odpowiednio 160%, 140% i 60% najniższego wynagrodzenia;
pracodawca, który przez okres co najmniej 36 miesięcy zatrudni osobę niepełnosprawną zarejestrowaną w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotna albo poszukująca pracy niepozostająca w zatrudnieniu, również może otrzymać zwrot kosztów wyposażenia stanowiska pracy (do wysokości piętnastokrotnego przeciętnego wynagrodzenia);
pracodawca, który zatrudnia pracownika niepełnosprawnego, może ze środków Funduszu otrzymać zwrot miesięcznych kosztów zatrudnienia pracownika pomagającego pracownikowi niepełnosprawnemu w pracy w zakresie czynności ułatwiających komunikowanie się z otoczeniem, a także czynności niemożliwych lub trudnych do samodzielnego wykonania przez pracownika niepełnosprawnego na stanowisku pracy;
pracodawca, który zatrudni przez okres co najmniej 36 miesięcy osoby niepełnosprawne zarejestrowane w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotne lub poszukujące pracy i niepozostające w zatrudnieniu lub pozostające w zatrudnieniu u pracodawcy występującego o zwrot kosztów, jeżeli niepełnosprawność tych osób powstała w okresie zatrudnieniu u tego pracodawcy, może otrzymać ze środków funduszu zwrot kosztów:
- adaptacji pomieszczeń zakładu pracy do potrzeb osób niepełnosprawnych, w szczególności poniesionych w związku z przystosowaniem tworzonych lub istniejących stanowisk pracy dla tych osób, stosownie do potrzeb wynikających z ich niepełnosprawności,
- adaptacji lub nabycia urządzeń ułatwiających osobie niepełnosprawnej wykonywanie pracy lub funkcjonowanie w zakładzie pracy,
- zakupu i autoryzacji oprogramowania na użytek pracowników niepełnosprawnych oraz urządzeń technologii wspomagających lub przystosowanych do potrzeb wynikających z ich niepełnosprawności.
Zwrot ww. kosztów dotyczy wyłącznie dodatkowych kosztów pracodawcy wynikających z zatrudnienia osób niepełnosprawnych (nie może przekroczyć kwoty dwudziestokrotnego przeciętnego wynagrodzenia).
Również - stosownie do przepisu art. 12a ustawy o rehabilitacji zawodowej... - osoba niepełnosprawna zarejestrowana w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotna albo poszukująca pracy niepozostająca w zatrudnieniu może otrzymać ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych środki na podjęcie działalności gospodarczej, rolniczej albo na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej w wysokości określonej w umowie zawartej ze starostą, nie więcej jednak niż do wysokości piętnastokrotnego przeciętnego wynagrodzenia, jeżeli nie otrzymała środków publicznych na ten cel.
Osobie niepełnosprawnej wykonującej działalność gospodarczą Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych refunduje obowiązkowe składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe do wysokości odpowiadającej wysokości składki, której podstawą jest kwota określona w art. 18 ust. 8 oraz art. 18a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 z późn. zm.).
Fundusz również refunduje niepełnosprawnemu rolnikowi lub rolnikowi zobowiązanemu do opłacania składek za niepełnosprawnego domownika składki na ubezpieczenia społeczne rolników - wypadkowe, chorobowe, macierzyńskie oraz emerytalno-rentowe.
Z powyższego wynika, że przepisy prawa zawierają mechanizmy ukierunkowane na aktywizację osób niepełnosprawnych przy udziale środków publicznych (jakimi są zarówno środki Funduszu Pracy, jak i środki Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych). Zawierają również zachęty dla pracodawcy do zatrudniania osób niepełnosprawnych (np. zwolnienia z wpłat na PFRON, jak i dofinansowanie do wynagrodzeń). Jednak podjęcie decyzji w zakresie zawierania stosunku pracy należy do pracodawcy, o czym mowa w art. 11 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.), z którego wynika nie tylko zasada wolności podejmowania pracy przez pracownika, ale także swoboda pracodawcy nawiązywania stosunków pracy z wybranymi osobami.
Minister
Jolanta Fedak