DI/100000/43/579/2015 - Wyłączenie z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne ustawowej odprawy pieniężnej oraz dobrowolnej odprawy pieniężnej wypłaconej pracownikom w związku z rozwiązaniem stosunku pracy.

Na podstawie art. 10 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 672 z późn. zm.) w związku z art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 121), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Gdańsku stanowisko zawarte we wniosku przedsiębiorcy (...) z dnia 12 maja 2015 r., doręczonym dnia 14 maja 2015 r. uzupełnionym dnia 12 czerwca 2015 r. uznaje za prawidłowe w przedmiocie dotyczącym wyłączenia z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne ustawowej odprawy pieniężnej oraz dobrowolnej odprawy pieniężnej wypłaconej pracownikom w związku z rozwiązaniem stosunku pracy.

Dnia 14 maja 2015 r. do Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w (...) wpłynął wniosek złożony przez spółkę (...) o wydanie pisemnej interpretacji w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Wniosek został uzupełniony pismem z dnia 8 czerwca 2015 r. doręczonym dnia 12 czerwca 2015 r.

Wnioskodawca wskazał, iż jako pracodawca zatrudnia obecnie (...) osoby o statusie pracownika w rozumieniu art. (...) kodeksu pracy. W najbliższym czasie pracodawca zamierza rozwiązać stosunek pracy ze wszystkimi swoimi pracownikami z przyczyn leżących wyłącznie po stronie pracodawcy. Jedyną przyczyną rozwiązania stosunku pracy ze wszystkimi pracownikami jest zaplanowana likwidacja Spółki (...), natomiast wyłącznym kryterium doboru pracowników do zwolnień jest ich zatrudnienie w likwidowanej Spółce. Do zwolnień będą mieć zastosowanie przepisy ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn nie dotyczących pracowników (tekst jedn.: z dnia 2 lutego 2015 r. Dz. U. z 2015 r. poz. 192), zwaną dalej w skrócie ustawą o zwolnieniach grupowych.

Rozwiązanie stosunku pracy z pracownikami nastąpi na skutek złożenia przez pracodawcę oświadczenia woli o rozwiązaniu umowy o prace za wypowiedzeniem (art. 30 § 1 pkt 2 k.p.) oraz z inicjatywy pracodawcy na skutek porozumienia stron (art. 30 § 1 pkt 1 k.p.).

Ponieważ u pracodawcy nie działają zakładowe organizacje związkowe, zasady zwolnień grupowych zostaną ustalone przez pracodawcę w regulaminie na podstawie art. 3 ust. 5 ustawy o zwolnieniach grupowych, po konsultacji z przedstawicielami pracowników.

Zwalnianym pracownikom pracodawca zamierza przyznać ustawowe odprawy pieniężne na zasadach określonych w art. 8 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.

Ponadto, pracodawca zamierza przyznać pracownikom, zgodnie z regulaminem zwolnień grupowych, dodatkowe odprawy pieniężne z tytułu rozwiązania umowy o pracę z przyczyn niedotyczących pracownika, na zasadach ustalonych w regulaminie zwolnień:

1. dodatkowa odprawa pieniężna stanowiąca różnicę między określonym w art. 8 ust. 4 ustawy o zwolnieniach grupowych limitem wysokości odprawy ustawowej (zgodnie z którym wysokość ustawowej odprawy pieniężnej nie może przekraczać kwoty krotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, obowiązującego w dniu rozwiązania stosunku pracy), a wysokością ustawowej odprawy pieniężnej wyliczonej dla każdego pracownika w oparciu o kryteria wskazane w art. 8 ust. 1 i 2 ustawy o zwolnieniach grupowych,

2. dodatkowa odprawa pieniężna w oparciu o ustalone w regulaminie kryteria (m.in. absencji innej niż urlop wypoczynkowy ponad określony wymiar oraz prace co najmniej na poziomie wskaźników odzwierciedlających kluczowe mierniki efektywności).

Dodatkowe odprawy pieniężne będą:

1. wynikać z autonomicznego źródła prawa pracy tj. regulaminu zwolnień grupowych, o którym mowa w art. 3 ust. 5 ustawy o zwolnieniach grupowych;

2. przysługiwać w związku z rozwiązaniem umowy o pracę z przyczyn niedotyczących pracownika;

3. rekompensować pracownikowi utratę miejsca pracy na skutek zwolnień grupowych;

4. wypłacone pracownikom łącznie z ustawową odprawą pieniężną określoną w art. 8 ustawy o zwolnieniach grupowych.

Wnioskodawca powziął wątpliwości czy świadczenia wypłacane pracownikom przez pracodawcę z tytułu rozwiązania umowy o prace z przyczyn niedotyczących pracownika, tj.:

1. ustawowa odprawa pieniężna, o której mowa w art. 8 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,

2. dobrowolne odprawy pieniężne, które zostaną przewidziane w regulaminie zwolnień grupowych ustalonym na podstawie art. 3 ust. 5 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (bez względu na ich wysokość),

będą wyłączone z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r., w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. Nr 161, poz. 1106).

Wnioskodawca we własnym stanowisku w sprawie wskazał, że zgodnie z art. 18 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: z dnia 13 stycznia 2015 r., Dz. U. z 2015 r. poz. 121) podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników jest przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracownika z tytułu zatrudnienia, z pewnymi włączeniami - w tym z wyłączeniem przychodów wymienionych w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. Nr 161, poz. 1106).

Dalej wnioskodawca wskazał że w myśl art. 12 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r., o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej u. o p.d.o.f.): za przychody ze stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Maksymalna wysokość ustawowej odprawy pieniężnej, o której mowa w art. 8 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników nie może przekraczać (...)-krotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonego na podstawie odrębnych przepisów obowiązujących w dniu rozwiązania stosunku pracy, tzn. ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę.

W ocenie wnioskodawcy ograniczenie wysokości odprawy pieniężnej nie ma jednali zastosowania do odpraw dobrowolnie wypłacanych przez pracodawcę, do których pracownicy nabędą prawo na mocy regulaminu zwolnień grupowych, o którym mowa w art. 3 ust. 5 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, niezależnie od prawa do odprawy ustawowej.

Jak argumentuje wnioskodawca w doktrynie prawa pracy powszechnie przyjmuje się, iż w układach zbiorowych pracy a także w innych porozumieniach zbiorowych, regulaminach lub indywidualnych umowach o pracę, dopuszczalne jest ustalenie wyższej niż ustawowa wysokości odprawy lub przyznanie dodatkowego świadczenia z tytułu rozwiązania umowy o pracę z przyczyn niedotyczących pracownika (dodatkowa odprawa pieniężna). Tezę ta potwierdza również Sąd Najwyższy, m.in. w wyroku z dnia 24 lipca 2009 r., sygn. akt: I PK 41/09.

Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 14 lutego 2012 r. (sygn. Akt: II PZ 48/11) stwierdził także, iż odprawa pieniężna z art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników jest świadczeniem pieniężnym wynikającym ze stosunku pracy, wypłacanym pracownikowi w związku z rozwiązaniem stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracownika, w wysokości uzależnionej od pobieranego wynagrodzenia i długością zatrudnienia a jej charakter i funkcje zbliżają ją do wynagrodzenia za pracę.

Biorąc pod uwagę powyższe, w ocenie wnioskodawcy, zarówno ustawowa odprawa pieniężna określona w art. 8 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, jak i dobrowolne odprawy pieniężne wypłacane przez pracodawcę na podstawie regulaminu zwolnień grupowych, o którym mowa w art. 3 ust. 5 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, bez względu na wysokość tych odpraw, stanowią dla pracownika przychód w rozumieniu art. 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Natomiast, zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe: podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne nie stanowią odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy.

Zdaniem wnioskodawcy wyłączenie to obejmuje zarówno obligatoryjne, ustawowe odprawy pieniężne, jak i odprawy dodatkowe, dobrowolnie wypłacane przez pracodawcę. Biorąc powyższe pod uwagę wnioskodawca stoi na stanowisku, iż świadczenia wypłacane pracownikom przez pracodawcę z tytułu rozwiązania umowy o pracę z przyczyn niedotyczących pracownika, tj.,:

są wyłączone z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. Nr 161, poz. 1106), a w związku z tym od tego przychodu pracownika nie powinny być opłacane składki na ubezpieczenie społeczne.

W piśmie z dnia 8 czerwca 2015 r. stanowiącym uzupełnienie wniosku przedsiębiorca wskazał, iż

a) ustawowa odprawa pieniężna, określona w art. S ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,

b) dobrowolne odprawy pieniężne, które zostaną przewidziane w regulaminie zwolnień grupowych ustalonym na podstawie art. 3 ust. 5 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (bez względu na ich wysokość),

stanowią przychód pracowników ze stosunku pracy w rozumieniu art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.).

Mając na uwadze treść wniosku oraz obowiązujące przepisy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Oddział w Gdańsku zważył co następuje:

Przepis art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej stanowi, że przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie.

Zgodnie natomiast z art. 83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2013 r. Zakład wydaje interpretacje indywidualne, o których mowa w art. 10 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek.

Nadmierne w tym miejscu należy, iż w drodze niniejszej decyzji Zakład dokonuje jedynie oceny stanowiska przedsiębiorcy w zakresie przedstawionej przez niego interpretacji przepisów, z których wynika obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. Mocą niniejszej decyzji Zakład nie przyznaje natomiast jakiegokolwiek prawa ani nie stwierdza jakiegokolwiek obowiązku ubezpieczeniowego. Niniejsza interpretacja dotyczy tylko i wyłącznie indywidualnej sprawy wnioskodawcy będącego przedsiębiorcą.

Stanowisko wyrażone przez wnioskodawcę we wniosku o wydanie pisemnej interpretacji w trybie art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej uznać należy za prawidłowe.

Zgodnie z treścią art. 18 ust. 1 i 2 w związku z art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy z wyłączeniem przychodów wymienionych w § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, jak również wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków z ubezpieczeń społecznych.

Za przychody ze stosunku pracy uważa się: wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Z przepisu § 2 ust. 1 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. z 1998 r. Nr 161, poz. 1106 z późn. zm.) wynika, iż podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne nie stanowią przychody uzyskane przez pracownika w zw. z wypłatą odpraw, odszkodowań, rekompensat wypłacanych z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn lezących po stronie pracodawcy, nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania jej bez wypowiedzenia, skrócenia okresu jej wypowiedzenia, nie wydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy.

Powyższe wyłączenie określonych należności, jako niestanowiących podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zostało skonstruowane w sposób ogólny, bez wskazywania konkretnych przepisów prawa pracy, przyznających określone prawo do takich świadczeń.

Jedynie przykładowo wymieniono, że chodzi o odszkodowania z tytułu nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę, rozwiązania jej bez wypowiedzenia, skrócenia okresu wypowiedzenia, czy wreszcie niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy. W związku z powyższym przyjmuje się, że katalog świadczeń wyłączonych z podstawy wymiaru składek zawartych w komentowanym przepisie ma charakter otwarty, a powyższe wyłączenie nie dotyczy tylko odpraw czy odszkodowań przysługujących na podstawie przepisów powszechnie obowiązujących, ale również wynikających z regulaminu zwolnień grupowych, z porozumień negocjowanych ze związkami zawodowymi na poziomie zakładu pracy lub indywidualnych porozumień zawieranych ze zwalnianymi pracownikami w ramach obowiązującej zasady swobody umów, która to zasada w prawie pracy oznacza dopuszczalność regulowania w umowie wszystkich innych spraw, jeśli nie pogarsza to sytuacji pracownika w porównaniu z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa.

Zatem, wyłączenie z podstawy wymiaru składek przychodów uzyskanych przez pracownika z tytułu odpraw znajduje zastosowanie zarówno w odniesieniu do tych odpraw mających swe źródło w ustawach szczególnych, w tym ustawie z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, jak również tych wynikających z regulaminu zwolnień grupowych, z dobrowolnych porozumień zawartych między pracodawcą a pracownikiem (w sytuacjach przewidzianych przez umowę o pracę lub w późniejszych porozumieniach między pracodawcą a konkretnym pracownikiem) lub w sytuacjach kiedy doszło do wygaśnięcia umowy o pracę.

Przywołany przepis § 2 ust. 1 pkt 3 ww. rozporządzenia znajduje zastosowanie jedynie w przypadku, gdy wypłata np. odprawy, dodatkowej odprawy, rekompensaty lub dodatkowej rekompensaty - mającej charakter odprawy pieniężnej - pozostaje w bezpośrednim oraz nierozerwalnym związku z faktem wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy.

Warunkiem zastosowania wskazanego przepisu jest to, aby wypłata odprawy lub np. dodatkowej rekompensaty pozostawała w bezpośrednim oraz nierozerwalnym związku z faktem wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy. Jedyną przyczyną wypłaty przez pracodawcę takiego świadczenia winno być ustanie zatrudnienia. Oznacza to, iż tego typu świadczenia nie związku 2 rozwiązaniem stosunku pracy.

Wobec oświadczenia wnioskodawcy, iż odprawy, o których stanowi wniosek stanowią przychód pracowników ze stosunku pracy w rozumieniu art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.) oraz będą wypłacane z tytułu wygaśnięcia stosunku pracy i ich wypłata będzie miała ścisły i nierozerwany związek z faktem ustania stosunku pracy stanowisko wnioskodawcy, iż odprawy te będą wyłączone z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne uznać należy za prawidłowe.

Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w sentencji.

Decyzja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie jej wydania.

Stosownie do art. 10a ust. 2 i ust. 3 ustawy z dnia 2 lipca 2004 t. o swobodzie działalności gospodarczej niniejsza decyzja nie jest wiążąca dla przedsiębiorcy, natomiast jest wiążąca dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, do czasu jej zmiany lub uchylenia.

Od niniejszej decyzji przysługuje, zgodnie z art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, w związku z art. 10 ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, odwołanie do Sądu Okręgowego (...) Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w (...).

Odwołanie wnosi się na piśmie za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS, która wydala decyzję lub do protokołu sporządzonego przez tę jednostkę, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji.