2929/2016 - Planowane zmiany w polskiej oświacie.

1. Czy planowane zmiany w polskiej oświacie dotyczyć będą struktury organizacyjnej?

2. Jeżeli tak, to jak będzie wyglądała struktura organizacyjna polskiego szkolnictwa po wprowadzeniu proponowanych zmian?

Zgodnie z decyzją minister Anny Zalewskiej wszelkie zmiany systemowe będą poprzedzone identyfikacją i analizą sytuacji, dlatego na początku lutego br. rozpoczęła się ogólnopolska debata o systemie oświaty organizowana pod hasłem: "Uczeń - rodzic - nauczyciel. Dobra zmiana". W jej ramach przeprowadzono dyskusje z udziałem ekspertów w 16 województwach. Debaty skierowane były do samorządowców, nauczycieli, uczniów, rodziców oraz wszystkich zainteresowanych i obejmowały cztery tematy przewodnie: szkolnictwo specjalne, kształcenie zawodowe, finansowanie i bezpieczeństwo.

W Ministerstwie Edukacji Narodowej odbywały się spotkania z Ekspertami Dobrych Zmian w Edukacji, podczas których zaproponowano dyskusję na temat funkcjonowania systemu, a także jego poszczególnych elementów z punktu widzenia nauczycieli, dyrektorów szkół oraz organów prowadzących szkoły i placówki. Rozmowy dotyczyły m.in podstaw programowych, systemu doskonalenia nauczycieli, nadzoru pedagogicznego, systemu egzaminów zewnętrznych.

Ponadto uwagi, wnioski i spostrzeżenia, dotyczące najważniejszych tematów związanych z edukacją w Polsce osoby zainteresowane wciąż mogą przekazać do resortu za pośrednictwem, uruchomionej przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, strony internetowej www.debataoswiatowa.men.gov.pl. Na stronie tej znajdują się także informacje, dotyczące spotkań organizowanych w różnych częściach kraju.

Ogólnopolska debata "Uczeń - rodzic - nauczyciel. Dobra Zmiana" zakończy się 27 czerwca br. w Toruniu, gdzie zostaną przedstawione jej wyniki oraz zaprezentowane konkretne kierunki zmian w systemie oświaty. Projekty zmian legislacyjnych będą powstawać w kolejnych miesiącach.

3. Czy planuje się zmiany dotyczące przechodzenia nauczycieli na emeryturę po 30-stu latach pracy bez względu na wiek?

Nauczyciele, w związku z utratą możliwości skorzystania z przejścia na emeryturę na podstawie art. 88 ustawy - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2014 r. poz. 191, z późn. zm.) mogą, na mocy ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz. U. z 2009 r. Nr 97, poz. 800), po spełnieniu określonych w ustawie warunków, skorzystać ze świadczeń kompensacyjnych.

W art. 4 ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, ustawodawca wskazuje warunki, jakie nauczyciele muszą spełnić łącznie, aby je otrzymać; są one następujące:

Nauczycielom spełniającym warunki określone w ww. pkt 1 i 2 świadczenie przysługuje również w przypadku rozwiązania stosunku pracy lub wygaśnięcia stosunku pracy w okolicznościach określonych w art. 20 ust. 1, 5c i 7 ustawy Karta Nauczyciela, tj.: całkowitej lub częściowej likwidacji szkoły, w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnienie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć, wygaśnięcia stosunku pracy po stanie nieczynnym, wygaśnięcia stosunku pracy w związku z odmową podjęcia pracy w trakcie trwania stanu nieczynnego.

4. Czy planuje się likwidację Karty Nauczyciela?

Nauczyciele jako grupa zawodowa, która wykonuje pracę o szczególnej roli, potrzebują ustawy, która w sposób szczególny reguluje ich status zawodowy, gwarantuje należne im prawa i wzmacnia najbardziej zaangażowanych w swoją pracę. Zmiany w systemie oświaty, w tym dotyczące statusu zawodowego nauczycieli wymagają przedyskutowania i wypracowania rozwiązań z zainteresowanymi środowiskami.

5. Czy planuje się finansowanie wynagrodzeń nauczycieli z dotacji celowej, a nie subwencji oświatowej?

Subwencja oświatowa jest trafną formą transferu środków budżetowych wykorzystywanych w procesie finansowania zadań oświatowych ponieważ gwarantuje samorządom środki finansowe uchwalone w ustawie budżetowej i nie zmusza samorządów do przeznaczenia ich wyłącznie na sprecyzowane zadania oświatowe. Jest to, co warto podkreślić, wyjątkowo stabilne i przewidywalne źródło dochodów samorządowych.

W ramach reformy zdecentralizowano podstawowe funkcje systemu finansowania oświaty. Obecnie jednostki samorządu terytorialnego mogą decydować o wysokości i wzajemnych proporcjach różnych źródeł dochodów wykorzystywanych do finansowania zadań oświatowych, o podziale środków pomiędzy poszczególne szkoły i placówki, poziomie zatrudnienia w poszczególnych szkołach, a także o tym, czy i w jakim zakresie wynagrodzenia nauczycieli powinny zostać podniesione powyżej obowiązującego minimum.

Wprowadzenie systemu finansowania oświaty dotacjami celowymi z budżetu państwa musiałoby wiązać się ze znacznym obciążeniem administracyjnym, zarówno po stronie organów prowadzących szkoły i placówki, jak i po stronie organów państwa. W takim systemie pojawia się kwestia nie tylko naliczania dotacji i związanych z tym formalności w postaci nałożenia kolejnych obowiązków administracyjnych, ale także kwestia rozliczania dotacji i kontrolowania wykorzystania dotacji, co wymagałoby dodatkowego, znacznego nakładu pracy, a więc wiązałoby się z rozbudowaniem aparatu biurokratycznego i dodatkowymi administracyjnymi nakładami finansowymi. Ponadto, przekazywanie tak dużych środków (ponad trzydzieści mld zł) samorządom w formie dotacji celowej nie byłoby zgodne z Europejską Kartą Samorządu Lokalnego, ratyfikowaną przez Polskę w 1994 r., która wskazuje, że spośród źródeł finansowania jednostek samorządu terytorialnego powinno ograniczać się dotacje celowe. Stosowanie dotacji zmniejsza bowiem swobodę dysponowania środkami publicznymi - mogą one być wydane wyłącznie na określony cel oraz może przyczynić się do ograniczenia efektywności realizowanych zadań. Natomiast zastosowanie mechanizmu subwencyjnego daje gwarancję prostego i szybkiego, a co za tym idzie niskokosztowego dzielenia i przekazywania jednostkom samorządu terytorialnego środków finansowych. Ważne jest, by otrzymane przez jednostki samorządu terytorialnego środki w formie subwencji, dotacji celowych i dochodów własnych umożliwiały organom prowadzącym sfinansowanie zadań oświatowych. Takie rozwiązanie z jednej strony gwarantuje prostotę naliczania środków przy niezwiększaniu kosztów administracyjnych, a z drugiej strony zapewnia uczniom dostęp do edukacji dostosowanej do ich potrzeb przy jednocześnie wysokiej elastyczności w zakresie alokacji środków na poziomie lokalnym.

6. Czy zmiany w oświacie będą wprowadzane projektem poselskim?

Projekty zmian legislacyjnych będą przygotowywane w Ministerstwie Edukacji Narodowej i przedkładane Parlamentowi w formie projektów rządowych.