Strzelec Dariusz, Świadczenia na rzecz pracowników

Pracodawcy, obok tradycyjnych sposobów wynagradzania pracowników, mogą stosować inne formy, które powodują, iż praca u danego pracodawcy staje się atrakcyjna. W szczególności, oprócz zasadniczego wynagrodzenia, pracownik może otrzymywać różne nagrody, refundację kosztów podróży czy też samochód służbowy bądź telefon, także do używania w celach prywatnych. Pracodawca może też finansować np. jego wypoczynek, opiekę medyczną, czy podnoszenie kwalifikacji zawodowych. Niekiedy może prowadzić rozwiniętą działalność socjalną. Zdarza się również, że w związku ze stosunkiem pracy spełniane są na rzecz pracowników świadczenia pieniężne niestanowiące wynagrodzenia jako takiego, tj. odszkodowania i odprawy.

W przypadku dodatkowych świadczeń na rzecz pracowników, które finansuje pracodawca, czy to na skutek własnej decyzji, czy też w związku z wymogami prawa pracy, problemy podatkowe w ramach podatków dochodowych ogniskują się wokół dwóch kwestii: 1) czy wydatek może być potraktowany przez pracodawcę jako koszt oraz 2) czy wartość świadczenia dla pracownika stanowi podlegający opodatkowaniu przychód?

Celem niniejszej pracy jest przedstawienie regulacji mających zastosowanie do opodatkowania świadczeń otrzymywanych przez pracowników oraz sposobu ich stosowania przez administrację podatkową i sądy administracyjne. Wśród problemów związanych z opodatkowaniem świadczeń pracowniczych największe spory wzbudza pojęcie nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń, szczególnie gdy trudno jest stwierdzić, czy pracownik je otrzymał, a jeśli tak, to jak ustalić jego wartość. Jako przykład mogą tu posłużyć osławione już abonamenty medyczne czy też finansowanie pracownikom dojazdu do pracy. Szczególną uwagę poświęcono właśnie interpretacji przepisów prawa podatkowego w zakresie pojęcia przychodu z nieodpłatnych świadczeń. Rozważania te wpisują się w szerszy problem pewności i transparentności prawa podatkowego w Polsce, a przede wszystkim praktyki jego stosowania.

Przedmiotem analizy w pracy objęto materiał normatywny w postaci przepisów ustaw o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz prawnych odnoszących się do przychodów, jak i kosztów ich uzyskania, oraz wybrane przepisy prawa pracy i prawa cywilnego. Na tym tle powstaje szereg wątpliwości i rozbieżności interpretacyjnych. Niektóre mogą być konsekwencją zmiany przepisów podatkowych, ewentualnie prawa pracy. Ponadto zwrócono uwagę na niepokojące zjawisko zmiany praktyki stosowania przepisów podatkowych przez organy podatkowe, która nie opiera się na żadnych racjonalnych przesłankach, w tym na zmianie interpretowanych regulacji podatkowych. Odnosząc się do tej kwestii, nakreślono stan prawny, z jakim mamy do czynienia, oraz zmiany w zakresie praktyki, jakie w tym względzie nastąpiły na przykładach wybranych świadczeń na rzecz pracowników.

Realizując założony cel pracy, nie można było ograniczyć badań jedynie do wykorzystania metody dogmatycznej, lecz konieczne stało się również odwołanie do praktyki stosowania tych regulacji. Analizie poddano najnowsze orzecznictwo sądów administracyjnych oraz interpretacje indywidualne wydawane przez organy podatkowe.

Praca składa się z czterech rozdziałów. W pierwszym zawarto rozważania dotyczące koncepcji opodatkowania dochodów i poboru podatku przy okazji realizacji dochodów pracowniczych oraz pojęcia przychodów ze stosunku pracy, w tym elementów, które mogą składać się na to pojęcie. Przedstawiono również zasady odpowiedzialności za niepobranie podatku, co, szczególnie zważywszy na praktykę, może mieć istotne znaczenie dla przedsiębiorców korzystających z pozapłacowych form gratyfikacji pracowników. W rozdziale drugim zaprezentowano zagadnienia dotyczące świadczeń o charakterze pieniężnym, wypłacanych w związku ze stosunkiem pracy. Obok problemów łączących się z wypłatą wynagrodzenia przedstawiono zagadnienia związane z podatkowymi konsekwencjami wypłaty odszkodowań, odpraw. Rozdział trzeci poświęcony został tzw. pozapłacowym świadczeniom na rzecz pracowników, czyli przychodom z tytułu świadczeń otrzymanych nieodpłatnie. Przedstawiono w nim wątpliwości podatkowe dotyczące poszczególnych świadczeń oraz podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, czy w przypadku świadczeń nieodpłatnych samo pozostawienie świadczenia pracownikowi oznacza, iż osiągnął on przychód ze stosunku pracy. W ostatnim – czwartym – rozdziale zaprezentowano regulacje prawne obowiązujące w wybranych państwach Unii Europejskiej oraz niektóre problemy z zakresu opodatkowania świadczeń na rzecz pracowników. Szczególnie analiza sposobu ustalania ich wartości może być inspirująca dla krajowego ustawodawcy.