Brzezińska Joanna, Struktura zmodyfikowanych typów przestępstw. Analiza teoretyczna

Problematyka typów zmodyfikowanych przestępstwa stanowi w obowiązującym prawie karnym jedno z tych zagadnień teoretycznych, które kumuluje obszerny zakres rozważań dogmatycznych. Uzasadnienia takiego stanu rzeczy należy poszukiwać w samej jego istocie, wyrażającej się nie tylko w konieczności rozważenia procesu przemodelowania teoretycznego typu zasadniczego przestępstwa w jego typy zmodyfikowane, lecz również w konieczności określenia struktury i charakteru analizowanych konstrukcji dogmatycznych oraz ustalenia ich wzajemnych relacji normatywnych. Analiza dogmatyczna zagadnienia przedstawionego w pracy pozostaje ponadto złożona, zważywszy na istotę typów zmodyfikowanych przestępstwa, która wymaga uwzględnienia ich szczególnej, dwupłaszczyznowej konstrukcji. Należy bowiem uściślić, że typ zmodyfikowany stanowi przestępstwo o konstrukcji zmodyfikowanej, względem swojego teoretycznego pierwowzoru występującego w postaci typu podstawowego, a aktualizować się on może zarówno w odmianie uprzywilejowanej, jak również kwalifikowanej. Uczynione zastrzeżenie teoretyczne wskazuje, że wszelkie obserwacje i wnioski natury dogmatycznej, sformułowane w odniesieniu do typów zmodyfikowanych przestępstwa, muszą uwzględniać ich dychotomiczną naturę, przyczyniając się jednak z całą pewnością do swoistych utrudnień teoretycznych w zakresie wypracowania ujednoliconych konstrukcji, a niekiedy czynią takie zabiegi normatywne niemożliwymi.

Zważywszy na wskazane powyżej zastrzeżenia, struktury typów zmodyfikowanych przestępstwa stanowią wysoce niejednolite konstrukcje dogmatyczne. Wymaga się bowiem, w określeniu ich założeń, uwzględnienia owej niejednorodności strukturalnej badanej kategorii przestępstw, która w zasadniczy sposób przyczynia się do pogłębienia zróżnicowanych rozwiązań normatywnych. Uwzględniając perspektywę strukturalną obowiązujących konstrukcji normatywnych, poddanych przeobrażeniom w procesie modyfikacji typu podstawowego przestępstwa, należy mieć na uwadze konieczność przeprowadzenia analizy wielu zróżnicowanych oraz niekiedy radykalnie odmiennych od siebie konstrukcji teoretycznych, w których zaktualizować mogą się analizowane typy przestępstw. Zważywszy na fakt odmienności konstrukcyjnej, która zachodzi między odmianami o charakterze uprzywilejowanym oraz kwalifikowanym, zasadnicze analizy ich założeń odbywać się będą w pracy z zachowaniem różnic, jakie się między nimi kształtują, oraz z zachowaniem nakreślanych odrębności, jakie pojawiają się w obszarze każdej z odmian właściwych dla przedstawionych typów przestępstw.

Elementy konstrukcyjne, które aktualizują się w poszczególnych odmianach zmodyfikowanych przestępstwa, wyrażające się w uwypukleniu ich cech szczególnych powodują, że analiza struktur normatywnych wskazanych przestępstw obejmuje nie tylko ich specyficzne właściwości, lecz w równym stopniu uwzględnia także towarzyszące im kontrowersje oraz występujące między nimi różnice. Zaawansowany stopień odmienności oraz różnorodność analizowanych konstrukcji uzasadnia konieczność ich usystematyzowania, celem określenia kolejnych rodzajów szczególnych formuł, które zostaną poddane dogłębnej charakterystyce dogmatycznej, przedstawionej w niniejszej monografii, właściwych dla poszczególnych wielowariantowych odmian typów zmodyfikowanych przestępstwa. Formuły te mają na celu wyznaczenie charakterystycznych założeń typów zmodyfikowanych przestępstw, jak również wskazanie, które z nich oraz po wypełnieniu jakich przesłanek osiągają stopień konkretyzacji, uzasadniający ich teoretyczne wyodrębnienie.

Dążenie do poszukiwania wspólnych właściwości, w pełni charakterystycznych dla analizowanej kategorii przestępstw (zarówno w odmianie uprzywilejowanej, jak również kwalifikowanej), determinuje konieczność ich wyodrębnienia z perspektywy rozważań teoretycznych, które obejmować będą nie tylko elementy natury konstrukcyjnej, ale również aspekt częstotliwości ich występowania w strukturze ustawy karnej, ich zrelacjonowanie względem typu podstawowego, a także względem siebie nawzajem, wyznaczenie zakresu ich typologicznej samodzielności oraz dopuszczalnej samoistności względem typu zasadniczego, jak również określenie zakresu proporcjonalności, jaka między nimi się kształtuje w ujęciu konstrukcyjnym oraz materialno-prawnym. Ujednolicenie zakresu właściwości charakterystycznych dla wszystkich typów zmodyfikowanych przestępstwa wymaga poddania gruntowanej analizie dogmatycznej tych obszarów ich funkcjonowania, które mogą wskazać na przenikanie i uzupełnianie obserwacji teoretycznych o nowe, niepoczynione wcześniej ustalenia teoretyczno-prawne, które w zaawansowanym stopniu przybliżać będą istotę analizowanych konstrukcji.

Doniosłym obszarem rozważań, jakie zostaną przedstawione w niniejszym opracowaniu, będzie wyznaczenie płaszczyzny badawczej w zakresie szczególnych zagadnień odpowiedzialności karnej, dotyczących przedmiotowej konstrukcji typów zmodyfikowanych przestępstwa. W tym celu wyselekcjonowane problemy badawcze obejmować będą następujące zagadnienia: formy stadialne oraz postacie zjawiskowe przestępstwa, problematykę błędu, relacje między typami zmodyfikowanymi a strukturą normy sankcjonowanej i sankcjonującej, rodzaje zbiegów przepisów, szczególne zagadnienia z zakresu strony podmiotowej w zakresie prognozowania i diagnozowania, dotyczącego występowania określonych kategorii znamion zmodyfikowanych. Wskazane zagadnienia poddane zostaną analizie teoretycznej z zachowaniem dwóch zasadniczych założeń, określenia aktualnego stanu dogmatyki prawa karnego oraz wskazania ewentualnych kontrowersji lub rozbieżności dogmatycznych co do ich interpretacji. Istotnym aspektem rozważań podjętych w niniejszej części pracy pozostanie nakreślenie relacji normatywnych, jakie determinuje problematyka wymiaru kary w kontekście znamion zmodyfikowanych przestępstwa.

Ostatnim z podjętych obszarów analizy, który w niezbędny sposób przyczyni się do kompleksowego scharakteryzowania badanej kategorii przestępstw, pozostanie wskazanie tendencji, które determinowały aktywność ustawodawcy w zakresie częstotliwości oraz charakteru typizacji zmodyfikowanej przestępstw. Oznacza to, że wskazane zostaną kierunki kryminalizacji czynów zabronionych, przybierających postać typów zmodyfikowanych przestępstwa w celu ustalenia, czy podejmowane na przestrzeni obowiązywania kolejnych regulacji kodeksowych wysiłki legislacyjne powodowały wzrost, czy spadek ich ogólnej częstotliwości w części szczególnej Kodeksu karnego oraz jaki charakter przybierały na przestrzeni zmieniających się kodeksów karnych typy zmodyfikowane przestępstw w zakresie stopnia ich rozbudowania normatywnego, a zatem czy dominowała w procesie penalizacji syntetyczność normatywna przepisów, czy może nadmierna kazuistyka stosowanych rozstrzygnięć normatywnych.

Nakreślone powyżej zagadnienia badawcze, skoncentrowane wokół struktury typów zmodyfikowanych przestępstwa, a także wymiar naukowy, który ze sobą niosą, w pełni uzasadnia przekonanie, że zasługują one ze wszech miar na dokonanie pogłębionej analizy o charakterze teoretycznym. Wielowątkowość ustaleń teoretycznych, uczyniona z wielu perspektyw: konstrukcyjnej, teoretycznej, materialno-prawnej, polityczno-kryminalnej, pozwoli z całą pewnością przybliżyć istotę oraz charakter badanych konstrukcji teoretycznych. Należy także mieć na uwadze, że ostatnie kompleksowe badania dotyczące struktur zmodyfikowanych przestępstwa zostały przeprowadzone blisko 40 lat temu przez Profesora Tadeusza Bojarskiego i w zasadzie poza opracowaniami przyczynkarskimi wskazany temat nie doczekał się kolejnych opracowań monograficznych. Upływ czasu, dotyczący rozważań dogmatycznych, które w doskonały sposób zostały przedstawione kilkadziesiąt lat temu w doktrynie prawa karnego, wymaga pochylenia się nad przedstawionym zagadnieniem z wnikliwością oraz dokonania kompleksowej analizy jego zmiennych, w celu sformułowania racjonalnej oceny w zakresie funkcjonowania obowiązujących rozwiązań normatywnych na gruncie podjętego tematu badawczego.

Oś konstrukcyjną dla przeprowadzenia badań przedstawionych w niniejszej monografii stanowiło wykorzystanie metody dogmatyczno-prawnej. Analizie poddane zostały regulacje prawne dotyczące struktury normatywnej typów zmodyfikowanych przestępstwa oraz towarzyszące im szczególne zagadnienia odpowiedzialności karnej, pozwalające określić relacje występujące między wskazaną kategorią czynów zabronionych a konstrukcjami teoretycznymi, które w bezpośredni sposób znajdują wobec nich zastosowanie wraz z całym spektrum różnorodnych, niekiedy niejednolitych problemów teoretycznych, wywołujących konieczność poszukiwania wiążących ustaleń normatywnych. Celem tego obszaru badań była ocena charakteru poszczególnych, obowiązujących rozwiązań legislacyjnych w zakresie typów zmodyfikowanych przestępstwa wraz z uwzględnieniem ich dwupłaszczyznowego rozwarstwienia, odzwierciedlającego ich specyfikę konstrukcyjną, odnoszącą się zarówno do odmiany uprzywilejowanej, jak również kwalifikowanej przestępstwa. Obok powyższej metody w pracy incydentalnie sięgnięto także po metodę historyczno-prawną. Jej zastosowanie wydawało się szczególnie uzasadnione ze względu na możliwość prześledzenia przeobrażeń rozwiązań teoretycznych, które obowiązywały w poszczególnych kodyfikacjach karnych XX w., jak również ewolucji poglądów orzecznictwa tego okresu na problematykę typów zmodyfikowanych przestępstwa. Posłużenie się przedstawioną metodą pozwoliło także na zdiagnozowanie trendów polityczno-kryminalnych, jakie kształtował ustawodawca polski, dookreślając charakter obowiązujących w przeszłości oraz aktualnych konstrukcji normatywnych, penalizujących zmodyfikowane typy przestępstwa wraz z wyznaczeniem ich statusu teoretycznego między rozstrzygnięciami o charakterze stricte syntetycznym lub stricte kazuistycznym.

Analiza dokonana oraz przedstawiona w niniejszej pracy zachowuje charakter teoretyczny. W pełni wykorzystano ponadto opublikowane i dostępne orzecznictwo Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych, w którym problematyka ta znalazła swoje istotne odzwierciedlenie ze znaczną intensywnością, o czym świadczy liczba przedstawionych i przeanalizowanych orzeczeń.

Monografia została podzielona na sześć rozdziałów. Prowadzone rozważania dotyczyły w pierwszej kolejności sformułowania ustaleń o charakterze terminologicznym i teoretycznym (rozdział I). W dalszej kolejności pojawiły się uwagi o charakterze teoretycznym, obejmujące analizę wszelkich konstrukcji dogmatycznych, w których z perspektywy formalnej ujawniać może się natura typów zmodyfikowanych przestępstwa z uwzględnieniem ich dwupłaszczyznowej struktury, znajdującej swoje odzwierciedlenie w odmianie uprzywilejowanej oraz kwalifikowanej (rozdział II i III). Następnie wyznaczono i scharakteryzowano katalog właściwości, którymi odznaczają się typy zmodyfikowane wraz z określeniem ich zakresu oraz stopnia aktualizacji wobec ich poszczególnych odmian (rozdział IV). Rozważania zawarte w kolejnej części pracy zostały w całości poświęcone nakreśleniu szczególnych zagadnień odpowiedzialności karnej, wiążących się bezpośrednio z zagadnieniem typów zmodyfikowanych przestępstwa oraz określeniem spektrum szeregu problemów teoretycznych, jakie powstają na tle przeprowadzonych rozważań (rozdział V). Ostatnia część pracy została poświęcona problematyce tendencji, określających częstotliwość oraz charakter rozstrzygnięć normatywnych, dotyczących typów zmodyfikowanych, stosowanych przez ustawodawcę na tle kolejnych regulacji kodeksowych (1932, 1969, 1997) oraz projektowanych i wprowadzonych do Kodeksu karnego zmian wskazanych w: ustawie z 20.02.2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, nowelizacji z 13.06.2019 r. oraz ustawie z 19.06.2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętych skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 wraz z określeniem ich zasadniczych założeń (rozdział VI).

Zakres przedmiotowy analiz przeprowadzonych w pracy uzasadniał zastosowanie konstrukcji jej poszczególnych części zorientowanych na zagadnienie typów zmodyfikowanych przestępstwa ze szczególnym uwzględnieniem ich aktualnego kształtu i charakteru, determinowanego ustaleniami Kodeksu karnego z 1997 r. Z tego powodu wszelkie rozważania o charakterze historycznym zostały ograniczone do niezbędnego minimum, pozwalającego na stworzenie porównań różnych rozwiązań normatywnych, dla których jednak centrum ustaleń oraz analiz pozostaje obowiązujący stan prawny. Taki zabieg zastosowany został w pracy celowo, a jego walorem jest uzyskanie klarownych wywodów teoretycznych, które jedynie w uzasadnionym stopniu zostają rozszerzone o uwzględnienie konstrukcji, obowiązujących we wcześniejszych regulacjach kodeksowych (przy czym zostały one przedstawione wówczas, gdy ich struktura lub interpretacja różniła się od obowiązujących założeń teoretycznych).

W rozdziale I omówiono węzłowe zagadnienia związane z problematyką typów zmodyfikowanych przestępstwa. Na wstępie określono rodzaj relacji, jakie kształtują się między pojęciem struktury oraz struktury typologicznej przestępstwa, ze wskazaniem właściwości, które pozostają charakterystyczne dla konstrukcji o określonym stopniu budowy i zorganizowania, występującej na płaszczyźnie prawnej. Następnie zwrócono uwagę, że „typ przestępstwa” stanowi swoisty konstrukt normatywny, będący rezultatem przebiegu procesu normatywnego, jaki poprzedza proces typizacji. W rozdziale I przedstawiono także założenia, wedle których określoną konstrukcję dogmatyczną można postrzegać jako typ przestępstwa oraz wskazano okoliczności determinujące wyznaczanie odmian typu przestępstwa. Następnie dokonano skonfrontowania wskazanych terminów, występujących w języku prawnym, w celu ustalenia wzajemnych, dopuszczalnych relacji, jakie mogą się między nimi kształtować. Ponadto we wskazanej części pracy przedstawiono także zakresy normatywne innych określeń, niezbędnych w badaniach, dotyczących typów zmodyfikowanych przestępstwa, a zatem pojęcia: optimum i quantum typologicznego, które rozgraniczono od siebie, wskazując na ich cechy szczególne i właściwości niezbędne dla wyznaczenia ich konstrukcji. Finalna część rozważań została poświęcona nakreśleniu szczególnej konstrukcji teoretycznej, zawierającej zaawansowane relacje strukturalne w postaci „rodziny typologicznej” przestępstwa. W tej mierze zwrócono przede wszystkim uwagę na fakt, że wyznaczona konstrukcja stanowi przejaw połączenia w ujęciu strukturalnym typów zmodyfikowanych przestępstwa, z uwzględnieniem dopuszczalnych korelacji, które między nimi zachodzą, przyczyniając się do funkcjonowania w Kodeksie karnym jej przejawów w formule rozbudowanej (czyli pełnej) lub zawężonej (czyli niepełnej).

W kolejnym rozdziale pracy przedstawiono skonkretyzowane rozważania teoretyczne, dotyczące właściwości struktur normatywnych, w jakich może aktualizować się pierwszy z typów zmodyfikowanych – typ uprzywilejowany przestępstwa, poprzedzając je analizą pojęcia „typ uprzywilejowany przestępstwa”. Wśród nich dokonano wyróżnienia trzech zasadniczych konstrukcji w postaci: klasycznych typów uprzywilejowanych, „wypadku mniejszej wagi” oraz nieklasycznych typów przestępstwa o charakterze uprzywilejowanym. Struktura rozdziału została skonstruowana w ten sposób, by określić nie tylko budowę każdego ze wskazanych czynów zabronionych, pozwalającą na uwypuklenie ich teoretycznych założeń, ale rozszerzono ją również o elementy dotyczące uściślenia charakteru badanych konstrukcji normatywnych. W ten sposób można było uzyskać wyższy stopień przejrzystości prowadzonych rozważań teoretycznych.

Charakterystyka typu uprzywilejowanego przestępstwa pozwoliła określić właściwości konstrukcyjne badanych struktur oraz umożliwiła wyznaczenie obszaru kwestii spornych oraz niejednoznacznych, wśród których na plan pierwszy wysunęło się zagadnienie charakteru normatywnego „wypadku mniejszej wagi”. Tym samym podjęto rozważania, których celem było wskazanie, jakie koncepcje teoretyczne panują w tym zakresie w doktrynie prawa karnego, wraz z podkreśleniem, iż obecnie dominują dwie zasadnicze tendencje: uznaje się, że przestępstwo występujące w postaci klauzuli generalnej może zachowywać charakter typu uprzywilejowanego, ewentualnie może być traktowane jako przykład instytucji z zakresu nadzwyczajnego wymiaru kary.

W przypadku charakterystyki klasycznych typów uprzywilejowanych przestępstwa (art. 148 § 4 k.k., art. 149 k.k., art. 150 k.k.) skoncentrowano się na poszukiwaniu aspektów, które pozostają właściwe dla nich wszystkich, odnajdując go w czynniku motywacyjnym, który występuje w przebiegu procesów psychicznych wszystkich sprawców, aktualizujących znamiona analizowanych typów zmodyfikowanych. Finalna część rozważań została poświęcona zagadnieniu typów uprzywilejowanych o charakterze nieklasycznym, których występowanie bywa jednak kwestionowane przez niektórych przedstawicieli doktryny prawa karnego.

Rozdział III pracy poświęcono pogłębionej analizie struktury drugiego z typów zmodyfikowanych przestępstwa, który stanowi typ kwalifikowany, poprzedzając rozważania dogmatyczne przedstawieniem analizy teoretycznej samego pojęcia „typ kwalifikowany”. W tym celu przedstawiono charakterystykę konstrukcyjną założeń dogmatycznych typu kwalifikowanego, rozszerzoną o analizę poszczególnych znamion struktury przestępstwa, których wystąpienie determinuje pojawienie się wskazanej kategorii typów zmodyfikowanych. Zważywszy na fakt, że wśród nich należy uwzględniać zarówno te, które mają charakter przedmiotowy, jak również te, które zachowują charakter podmiotowy, spektrum zagadnień, jakie poddano analizie, było wyraźnie złożone.

By uczynić charakterystykę struktur normatywnych o charakterze kwalifikowanym kompleksową, zdecydowano się również na przedstawienie właściwości szczególnych typów zmodyfikowanych, wśród których wyodrębniono ich trzy zasadnicze kategorie: przestępstwa dwuaktowe (złożone), przestępstwa uwzględniające wielość znamion kwalifikujących oraz typy wielokrotnie kwalifikowane. Wskazana analiza, przedstawiona w niniejszej części pracy, dotyczyła określenia szczególnych właściwości analizowanych konstrukcji normatywnych, które pozwoliły na wspólną klasyfikację przestępstw zawierających znamiona kwalifikujące. W dalszej części rozdziału dokonano sprecyzowania oraz charakterystyki konstrukcji kolejnych szczególnych kategorii przestępstw kwalifikowanych, określanych jako typy kwalifikowane przez okoliczności oraz typy kwalifikowane przez następstwa. W ten sposób wykazano, jakie podobieństwa towarzyszą badanym kategoriom przestępstw kwalifikowanych oraz zwrócono uwagę na różnice determinujące ich zasadnicze odmienności względem siebie. W ostatniej części niniejszego rozdziału dokonano analizy przebiegu strony podmiotowej badanych przestępstw, w tym uwzględniono problematykę strony podmiotowej o charakterze mieszanym (zarówno w ujęciu umyślno-nieumyślnym, jak również nieumyślno-nieumyślnym) oraz ukierunkowano wskazane rozważania w odniesieniu do struktury poszczególnych typów przestępstw. Przedstawiono także stanowisko doktryny prawa karnego wobec zagadnienia dopuszczalności realizacji znamion przestępstwa o mieszanej stronie podmiotowej (umyślno-nieumyślnej) w przypadku zbrodni.

W rozdziale IV pracy nakreślono charakterystykę właściwości, jakie pozostają wyłącznie symptomatyczne dla przestępstw zmodyfikowanych. Wśród nich wskazano na kwestie dotyczące dynamiki, relacyjności, samoistności (z wykluczeniem samodzielności) oraz proporcjonalności (w ograniczonym zakresie) badanych struktur normatywnych. Istotą rozważań podjętych w niniejszej części pracy było poszukiwanie oraz nakreślenie zestawu takich cech, które spełniają wszystkie typy zmodyfikowane przestępstwa. Obszar analizy teoretycznej został zatem wyznaczony w niniejszej części pracy w sposób specyficzny, a zatem poprzez uwzględnienie odmiennych właściwości (wśród których wyróżnić można stopień zdolności ich przeobrażania w czasie, wzajemne relacje, wytwarzające się między typem podstawowym oraz typami zmodyfikowanymi, jak również stopień ich usamodzielnienia względem typu podstawowego oraz częstotliwość ich występowania), których kumulatywne wypełnienie determinuje właśnie aktualizację poszczególnych kategorii przestępstw o charakterze zmodyfikowanym (uprzywilejowanym i kwalifikowanym).

W kolejnym rozdziale pracy dokonano analizy dogmatycznej szczególnych zagadnień z zakresu odpowiedzialności karnej, które następnie zostały zrelacjonowane względem typów zmodyfikowanych przestępstwa wraz z określeniem tych, które w sposób zasadniczy rzutują na specyfikę badanej kategorii przestępstw. Wśród wskazanych zagadnień dogmatycznych, poddanych pogłębionej refleksji teoretycznej, przeanalizowano problematykę: form stadialnych i postaci zjawiskowych przestępstwa, ze szczególnym uwzględnieniem pozycji podżegacza i pomocnika w realizacji znamion typów zmodyfikowanych, jak również charakter przestępnego współdziałania sprawców wobec poszczególnych typów zmodyfikowanych przestępstwa, a także kwestię dopuszczalności działania sprawcy – ekstraneusa w przestępstwie indywidualnym właściwym oraz niewłaściwym. Ponadto odniesiono się także do zagadnień szczególnych, związanych z formą stadialną usiłowania oraz uzasadnieniem jej zastosowania w odniesieniu do przestępstw kwalifikowanych o mieszanej stronie podmiotowej (umyślno-nieumyślnych).

Dalsze uwagi poświęcono zagadnieniu błędu oraz specyficznych problemów dogmatycznych, które powstają na jego kanwie, zarówno w odniesieniu do znamion o charakterze kwalifikowanym, jak również uprzywilejowanym.

Ponadto nakreślono relacje, jakie jawią się między typem zmodyfikowanym a konstrukcją normy sankcjonowanej oraz sankcjonującej, uwzględniając w tym zakresie zarówno koncepcję norm, wypracowaną przez K. Bindinga, a kontynuowaną w doktrynie prawa karnego zwłaszcza przez A. Zolla oraz przedstawicieli szkoły krakowskiej, jak również wskazano założenia współczesnej koncepcji norm sprzężonych, za propagatora której w nauce polskiej należy uznać Ł. Pohla. Określono również różnice w ustaleniach dogmatycznych, do jakich prowadzi zastosowanie odmiennych koncepcji norm, zwłaszcza w zakresie ustalenia ilości norm sankcjonowanych, które ulegają naruszeniu, w związku z realizacją znamion poszczególnych typów zmodyfikowanych.

Dwa ostatnie zagadnienia, które przedstawiono w tej części, pracy dotyczyły kwestii zbiegu przepisów oraz wymiaru kary zrelacjonowanego względem znamion modyfikujących przestępstwa. W przypadku pierwszego z nich szczególnej uwadze poddano wszystkie rodzaje zbiegu przepisów, które mogą ulegać aktualizacji w związku z wypełnieniem znamion typów zmodyfikowanych przestępstwa. W tym zakresie skoncentrowano się zwłaszcza na określeniu różnić, pozwalających określić przesłanki, po wystąpieniu których dochodzi do aktualizacji zbiegu o charakterze pozornym lub rzeczywistym.

Ostatnim z poruszanych w ramach tej części pracy zagadnieniem było przeanalizowanie wymiaru kary względem znamion zmodyfikowanych przestępstwa. Zważywszy na obszerność problematyki, która w tym zakresie występowała, zakreślono konkretne zagadnienia poddane analizie w dalszej kolejności. Wśród nich zwrócono przede wszystkim uwagę na rodzaj relacji, które kształtują się między wymiarem kary ustalonym w ramach jej ustawowego zakresu oraz tym, w jaki sposób sędzia faktycznie może je zastosować in concreto. Taka perspektywa analizy spowodowała, że zwrócono uwagę na możliwość występowania przypadków, w których zakresy te pozostaną względem siebie rozbieżne oraz takich, w których nie uwidoczni się między nimi w zasadzie żadna różnica.

Końcowa część pracy została poświęcona zagadnieniu tendencji, jakie kształtowały się w odniesieniu do występowania poszczególnych kategorii typów zmodyfikowanych przestępstwa na przestrzeni obowiązywania kolejnych kodeksów karnych z: 1932, 1969 i 1997 r. Rozdział VI, zachowując charakter swoistego zestawienia, bazującego na doświadczeniach poprzednich porządków normatywnych, w istocie uwzględnia również tendencje przyszłe, które zawierały się zwłaszcza w założeniach projektu nowelizacji Kodeksu karnego z czerwca 2019 r. Takie kompleksowe porównanie tendencji obowiązujących w przeszłej, aktualnej i znowelizowanej regulacji kodeksowej pozwala na dokładne określenie trendów legislacyjnych, występujących na przestrzeni obowiązywania poszczególnych regulacji penalnych, szczególnie w zakresie określenia ich specyfiki normatywnej, dotyczącej kierunków i charakteru typizacji poszczególnych kategorii typów zmodyfikowanych przestępstwa w ujęciu syntetycznym lub kazuistycznym.

W podjętych w pracy analizach dominuje duża różnorodność zagadnień badawczych o charakterze teoretycznym, z tego powodu pewne refleksje, dotyczące poruszanych kwestii dogmatycznych, występujących na kolejnych etapach pracy, były przedstawiane w niezbędnym, choć ograniczonym zakresie.

Pracę wieńczy zakończenie, w którym dokonano usystematyzowania wniosków zasadniczych, wynikających z poszczególnych części niniejszego opracowania. Usystematyzowano przy tym spostrzeżenia i uwagi ogólne na podstawie analizy struktury typów zmodyfikowanych przestępstwa, przedstawiając ocenę obowiązujących w tym zakresie rozwiązań normatywnych, które następnie pozwoliły na sformułowanie określonych wniosków de lege ferenda.

***

Na koniec chciałabym wyrazić serdeczne podziękowania wszystkim tym osobom, bez pomocy i zaangażowania których niniejsza książka nie mogłaby powstać. W szczególny sposób słowa wdzięczności kieruję do prof. dr. hab. Jacka Giezka, kierownika Katedry Prawa Karnego Materialnego na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, za niezmiernie inspirujące dyskusje naukowe oraz wsparcie w podejmowanych przeze mnie wszelkich działaniach, służących mojemu rozwojowi naukowemu. Dziękuję również pracownikom Katedry Prawa Karnego Materialnego za okazywaną mi pomoc. Wyrazy wdzięczności kieruję również do recenzenta wydawniczego książki – prof. dr. hab. Marka Mozgawy, który swoimi cennymi uwagami przyczynił się do nadania jej ostatecznego kształtu.

Serdeczne podziękowania kieruję zwłaszcza do moich Bliskich – Rodziców i Siostry, którzy nieustannie towarzyszyli mi swoim wsparciem oraz bezcenną obecnością, a bez życzliwej cierpliwości i zrozumienia których nie miałabym sposobności skoncentrować się na pracy naukowej z odpowiednim zaangażowaniem.

Na zakończenie słowa wdzięczności chciałabym wyrazić prof. dr hab. Zofii Sienkiewicz, która będąc promotorem mojego doktoratu, umożliwiła mi wkroczenie na drogę rozwoju naukowego i wspierała mnie w poznawaniu meandrów prawa karnego materialnego. Bez okazanego zaangażowania Pani Profesor z całą pewnością nie udałoby mi się zrealizować moich zamierzeń naukowych, które akceptowała zawsze z cierpliwością i wsparciem.

***

Książka stanowi rezultat projektu badawczego, finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki, pt. „Struktura zmodyfikowanych typów przestępstw w prawie karnym. Studium teoretyczno-kryminologiczne”; Nr projektu 2012/07/D/HS5/00605, realizowanego w okresie 2013–2020.