Jamroży Marcin (red.), Spółka osobowa prawa handlowego. Aspekty prawno-podatkowe, optymalizacja podatkowa

Prof. dr hab. Stephan Kudert

Opodatkowanie spółek osobowych stanowi interesujący przedmiot badań podatkowych, mający jednocześnie istotne znaczenie praktyczne. Niniejsza monografia w równej mierze powinna zainteresować naukowców i praktyków. Życzę Autorom jej szerokiego rozpowszechnienia.

Prawo polskie traktuje spółki osobowe hybrydowo, z czego wynika szereg problemów metodycznych. Spółka osobowa nie posiada osobowości prawnej oraz podmiotowości podatkowej w zakresie opodatkowania dochodów, zatem podatnikami są wspólnicy spółki osobowej - osoby fizyczne lub osoby prawne (zasada transparencji podatkowej). Jednocześnie spółka osobowa prawa handlowego może zawierać skuteczne umowy cywilnoprawne, w tym ze swoimi wspólnikami, zatem posiada zdolność prawną.

W polskim prawie podatkowym zastosowanie znajduje teoria "wielości przedsiębiorców" (niem. Bilanzbündeltheorie). Spółkę osobową uznaje się więc dla celów podatku dochodowego za nieistniejącą, i traktuje raczej jako zgrupowanie przedsiębiorców indywidualnych. Z tego wynikają liczne problemy, np. w zakresie rozliczania podatkowego umów ze wspólnikami, spłaty udziału kapitałowego występującemu wspólnikowi czy przystępowania nowego wspólnika do spółki, o których między innymi szczegółowo traktuje niniejsza monografia.

W Niemczech już w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku nastąpiła zmiana podejścia, z uwagi przede wszystkim na problemy praktyczne powstające przy stosowaniu teorii "wielości przedsiębiorców". W ramach przyjętej wtedy teorii "udziału" (niem. Beitragsheorie) spółkę osobową traktuje się najpierw (na pierwszym poziomie) jako odrębny fikcyjny podmiot podatku dochodowego (ale niepodlegający opodatkowaniu), który może nawiązywać stosunki zobowiązaniowe ze swoimi wspólnikami uznawane dla celów podatkowych, a następnie (na drugim poziomie) następuje opodatkowanie na poziomie wspólników, stosownie do posiadanych przez nich udziałów w zysku.

Problemy wynikające z "teorii wielości przedsiębiorców" stosowanej w Polsce można rozwiązać za pomocą teorii "udziału". Poniżej przedstawiono krótko założenia niemieckiej teorii "udziału", aby dać mały przyczynek do badań nad opodatkowaniem spółek osobowych.

Jedną z form organizacyjno-prawnych prowadzenia działalności gospodarczej jest spółka osobowa prawa handlowego. Spółki osobowe cieszą się stale wzrastającym zainteresowaniem ze strony przedsiębiorców. Przy wyborze formy prawnej prowadzenia działalności gospodarczej aspekty podatkowe mają istotne znaczenie, bo wpływają na wielkość zysku po opodatkowaniu, a tym samym osiągnięcie przewagi konkurencyjnej.

Poruszane w książce zagadnienia opodatkowania spółek osobowych są ze swej natury wielowątkowe i skomplikowane, dotykają wielu obszarów prawa i obrotu gospodarczego. Czytelnik znajdzie w niej odpowiedź na wiele praktycznych problemów podatkowych, pojawiających się zarówno przy tworzeniu, funkcjonowaniu, jak i rozwiązaniu spółek osobowych. Książka zawiera również przykłady z praktyki oraz wskazówki optymalizujące obciążenia podatkowe.

Przedmiotem książki jest całokształt zagadnień prawno-podatkowych związanych ze spółką osobową prawa handlowego. Celem pracy jest przede wszystkim syntetyczne przedstawienie opodatkowania bieżących dochodów oraz dochodów wynikających ze zdarzeń nieperiodycznych. Książka powinna okazać się pomocna w pogłębieniu i usystematyzowaniu wiedzy podatkowej na temat spółki osobowej, rozwiązywaniu problemów związanych z opodatkowaniem spółki osobowej oraz planowaniu podatkowym. W miarę postępującej globalizacji przedsięwzięć oraz liberalizacji prawa działalności gospodarczej powstaje w Polsce coraz więcej spółek osobowych z udziałem kapitału zagranicznego, ale także - za granicą z udziałem polskich rezydentów. Dlatego książka traktuje również o zasadach opodatkowania dochodów nierezydentów z udziału w spółce osobowej założonej w Polsce, a z drugiej strony - rezydentów z udziału w spółce osobowej utworzonej za granicą. Monografia odnosi się do powstających kolizji na tle uznawania spółki osobowej za podmiot podatku oraz przypisania przychodów uzyskiwanych przez wspólnika spółki osobowej do określonych źródeł przychodów, mających przede wszystkim przyczynę w różnicach wynikających z wewnętrznego prawa podatkowego państw-stron umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania.

Książka składa się z ośmiu rozdziałów. Pierwszy rozdział opisuje rodzaje spółek osobowych, a także innych wybranych jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej. Układ dalszych czterech rozdziałów książki oparto na fazach życia przedsiębiorstwa - tworzeniu (rozdział 2), następnie funkcjonowaniu spółki osobowej, ze szczególnym uwzględnieniem umów zawieranych przez wspólników ze spółką (rozdział 3 i 4) oraz zakończeniu jej działalności (rozdział 5). Odrębnie przedstawiono zasady opodatkowania dochodów nierezydenta z udziału w spółce osobowej zarejestrowanej w Polsce (rozdział 6), a także - dochodów rezydenta z udziału w spółce osobowej utworzonej za granicą (rozdział 7). W ostatnim ósmym rozdziale przedstawiono wykorzystanie spółki osobowej jako narzędzia optymalizacji podatkowej.

Książka powstała w efekcie studiów nad doktryną, orzecznictwem sądów administracyjnych oraz interpretacjami organów podatkowych, a także doświadczeń wyniesionych przez autorów z praktyki gospodarczej. Prezentowane poglądy, zwłaszcza w kontrowersyjnych kwestiach, mogą znaleźć zwolenników i przeciwników. Pomimo starań nie zawsze można ustrzec się błędów lub pomyłek. Będziemy wdzięczni za wszelkie uwagi oraz krytykę, które prosimy kierować na adres: marcin.jamrozy@sgh.waw.pl.

Dziękujemy pani Annie Główce za pomoc w pracach redakcyjnych.

Autorzy