Kisielewicz Andrzej (red.), Tarno Jan Paweł (red.), Sądowa kontrola administracji w sprawach gospodarczych

Letnie Warsztaty Doktoranckie są spotkaniami roboczymi doktorantów wyłonionych w drodze postępowania kwalifikacyjnego, które odbywają się pod opieką naukową samodzielnych pracowników nauki prawa i pod patronatem sądów administracyjnych. Są one także platformą współpracy pomiędzy środowiskiem uniwersyteckim a prywatnymi, wyższymi uczelniami, kształcącymi na kierunkach: prawo i administracja. Celami Warsztatów są w szczególności: 1) pomoc w opanowaniu warsztatu naukowego, 2) integracja środowiska doktorantów, 3) wspieranie i propagowanie działalności naukowej i kulturalnej doktorantów, a także 4) ukazanie doktorantom możliwości, jakie daje praca na prywatnych uczelniach.

Tematyka Letnich Warsztatów Doktoranckich dotyczy przede wszystkim sądowej kontroli administracji. Jednakże jest ona formułowana w różnych ujęciach. Z jednej strony pozwala to na bliższe przyjrzenie się i podjęcie analizy poszczególnych zagadnień wiążących się z funkcjonowaniem administracji publicznej. Z drugiej zaś, pozwala wyjść poza ramy prawa administracyjnego, co umożliwia wzięcie udziału w warsztatach szerszej grupie doktorantów, także tym, którzy przedmiotem swoich zainteresowań naukowych uczynili inne gałęzie prawa.

Tematem VI Letnich Warsztatów Doktoranckich, przeprowadzonych pod patronatem honorowym Rzecznika Praw Obywatelskich prof. dr hab. Ireny Lipowicz, które odbyły się w Rzeszowie w dniach 4–6 lipca 2012 r., była Sądowa kontrola administracji w sprawach gospodarczych. Niniejsza Księga Konferencyjna stanowi wynik pracy doktorantów, reprezentujących dziewięć polskich szkół wyższych, nad regulacją prawną zawartą w szeregu aktów normatywnych prawa administracyjnego, regulujących zagadnienia gospodarcze w świetle orzecznictwa sądowego, w szczególności sądów administracyjnych, pod opieką naukową Jury Warsztatów w składzie: Prezes Izby Gospodarczej NSA dr Andrzej Kisielewicz (Przewodniczący Jury), prof. dr hab. Bogdan Dolnicki – UŚ (Wiceprzewodniczący Jury), prof. dr hab. Jerzy Posłuszny – WSPiA Przemyśl – Rzeszów (Wiceprzewodniczący Jury), prof. dr hab. Jan Paweł Tarno – UŁ (Wiceprzewodniczący Jury), prof. dr hab. Tomasz Bąkowski – UG, prof. dr hab. Zbigniew Czarnik – WSPiA Przemyśl – Rzeszów, prof. dr hab. Andrzej Matan – UŚ, prof. dr hab. Zygmunt Niewiadomski – SGH, prof. dr hab. Robert Sawuła – WSPiA Przemyśl – Rzeszów, prof. dr hab. Patrycja Suwaj – WSAP im. St. Staszica w Białymstoku, prof. dr hab. Ludwik Żukowski – WSPiA Przemyśl – Rzeszów, sędziowie NSA: Jerzy Solarski (Prezes WSA w Rzeszowie), Barbara Wiśniewska (Dyrektor Biura Orzecznictwa NSA), doradca podatkowy Bożena Zybura, Ewa Radomińska (Rotary Łódź Centrum) oraz dr Małgorzata Gajda-Durlik i dr Maciej Kobak – oboje WSPiA Przemyśl – Rzeszów (Sekretarze Jury).

Przygotowane przez doktorantów referaty podejmują próbę odpowiedzi na szereg kwestii nurtujących doktrynę i orzecznictwo sądowe w tego rodzaju sprawach gospodarczych, które należą do właściwości organów administracji publicznej. W szczególności dotyczą one takich zagadnień, jak: reglamentacja działalności gospodarczej (7 referatów); analiza problemów procesowych rodzących się na tle kontroli sądów administracyjnych nad aktami i czynnościami w sprawach gospodarczych (6 referatów); odpowiedzialność administracyjna lub karna w sprawach gospodarczych (3 referaty); dualizm sądowej kontroli w sprawach gospodarczych (2 referaty); kontrowersje związane z interpretacją przepisów poszczególnych ustaw regulujących prowadzenie działalności gospodarczej (6 referatów); czy zagadnienia podmiotowe w organizacji i prowadzeniu działalności gospodarczej (3 referaty). Warto podkreślić, że w większości referatów starano się odpowiedzieć na pytanie, czy sądowa kontrola stwarza wystarczające gwarancje procesowe dla zapewnienia niewadliwego orzekania w sprawach gospodarczych. Za wysoce optymistyczny należy uznać fakt, że najmłodsi przedstawiciele nauki prawa nie tylko doceniają znaczenie kontroli sprawowanej przez sądy administracyjne dla zapewnienia standardu demokratycznego państwa prawnego, ale też widzą mankamenty oraz niedoróbki legislacyjne w tym zakresie i podejmują starania, aby temu zaradzić poprzez formułowanie stosownych wniosków de lege ferenda lub wskazując na konieczność bezpośredniego stosowania przepisów Konstytucji RP przez sądy administracyjne.

Autorzy w znakomitej większości potrafili odpowiedzieć na postawione sobie pytania badawcze, prezentując licznie pomysły na rozwiązanie problemów pojawiających się w orzecznictwie sądowym. Przygotowane przez doktorantów referaty miały w szczególności podjąć próbę odpowiedzi na pytanie, jak szeroko w orzecznictwie sądowym jest rozumiane pojęcie „działalności gospodarczej”. W tym zakresie na uwagę zasługuje zwłaszcza referat Adama Karwowskiego (UŁ). Równie ważnym zagadnieniem, wartym refleksji naukowej, jest kwestia powierzenia orzekania w tego rodzaju sprawach zarówno sądom powszechnym, jak i sądom administracyjnym. Czy jest to trafne założenie ustawodawcy, i czy aktualnie istniejąca kognicja sądów administracyjnych w tych sprawach została racjonalnie ukształtowana, zważywszy, że sądy te – co do zasady – nie prowadzą własnego postępowania dowodowego. Za dominujący można uznać pogląd, że sądowa kontrola w sprawach z zakresu prawa gospodarczego powinna należeć do właściwości sądów administracyjnych wtedy, gdy przedmiotem tej kontroli są prawne formy działania administracji wskazane w art. 3 § 2 p.p.s.a.

W szczególności jednak cieszy fakt, że zawarte w niniejszej publikacji artykuły prezentują szerokie spektrum zagadnień, w których sądowa kontrola należy zarówno do sądów administracyjnych, jak i sądów powszechnych. Cieszy przy tym bardzo, że uczestnicy konkursu są wyczuleni na problemy powstające w praktyce, a będące następstwem nieprecyzyjnej – delikatnie rzecz ujmując – regulacji prawnej. Przykładem, ilustrującym tę tezę, mogą być w szczególności referaty Magdaleny Jaś-Nowopolskiej (UGd) i Adama Kowalskiego (UW) analizujące problemy pojawiające na tle funkcjonowania urzędu Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki.

Za wysoce optymistyczny należy uznać fakt, że najmłodsi przedstawiciele nauki prawa nie tylko doceniają znaczenie kontroli sprawowanej przez sądy administracyjne dla prawidłowego funkcjonowania podmiotów gospodarczych, a tym samym zapewnienia im możliwości prowadzenia działalności gospodarczej w ramach standardów demokratycznego państwa prawnego, ale też widzą mankamenty oraz niedoróbki legislacyjne w tym zakresie i podejmują próbę zaradzenia temu poprzez wnioski de lege ferenda lub przedstawianie rozwiązań prawnych obowiązujących w innych krajach UE. Spośród referatów poruszających tę tematykę należy wymienić opracowanie Katarzyny Marszał (UŁ), poświęcone ograniczeniom zasady swobody działalności gospodarczej.

Najważniejsze jest jednak to, że referaty pozwoliły na wymianę poglądów i liczne gorące dyskusje w trakcie Warsztatów. Dziś drukujemy je, ponieważ jesteśmy głęboko przekonani, że są one ważnym głosem w dyskusji, reprezentują odpowiedni poziom naukowy i dają asumpt do przemyślenia, a może i zastosowania, zaproponowanych w nich nowych i ciekawych rozwiązań.

Pragniemy w imieniu własnym i doktorantów podziękować wszystkim, którzy wsparli nasze działania. Szczególne podziękowania należą się Prof. dr. hab. Jerzemu Posłusznemu, Rektorowi Wyższej Szkoły Prawa i Administracji Przemyśl – Rzeszów, która w lwiej części wzięła na siebie sfinansowanie VI Letnich Warsztatów Doktoranckich. Równie gorące podziękowania kierujemy do Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, prof. dr. hab. Romana Hausera, który począwszy od II LWD w Gorzowie Wielkopolskim wytrwale czuwa nad naukową stroną przedsięwzięcia, zapewniając w nim czynny udział sędziów sądów administracyjnych. Serdecznie chcemy podziękować Prezesowi Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie, Jerzemu Solarskiemu za wsparcie, którego nam udzielił oraz życzliwość, z którą spotykaliśmy się na każdym kroku. Na koniec, szczere wyrazy wdzięczności chcielibyśmy przekazać członkom Jury, którzy nie tylko podjęli się trudu oceny prezentowanych na Warsztatach referatów i nagrodzenia najlepszych, ale także wzięli na siebie ciężar ich zrecenzowania, dzięki czemu Autorzy mieli szansę poprawienia swoich opracowań i nadania im ostatecznego kształtu.

W szczególności jednak naszą głęboką wdzięczność kierujemy pod adresem Redakcji Książek Wolters Kluwer Polska S.A. z Redaktorem Grzegorzem Jareckim na czele, dzięki którym może ukazać się ta kolejna już monografia, prezentująca dorobek LWD Rzeszów 2012.

Na koniec dziękujemy szczerze i serdecznie Wyższej Szkole Prawa i Administracji Przemyśl – Rzeszów i Klubowi Rotary Łódź Centrum, którzy wsparli finansowo wydanie tej publikacji.

dr Andrzej Kisielewicz, Prezes Izby Gospodarczej NSA

prof. dr hab. Jan Paweł Tarno