Olszak Marcin, Outsourcing w działalności bankowej

Banki w szerokim zakresie wykorzystują zasoby podmiotów zewnętrznych w prowadzonej działalności. Kierują się przy tym chęcią osiągnięcia korzyści, które mogą wiązać się z powierzaniem innym przedsiębiorcom wykonywania na ich rzecz czynności związanych z działalnością bankową (outsourcingiem). Wśród najczęściej wymienianych przez banki motywów dokonywania outsourcingu należy, przede wszystkim, wskazać dążenie do redukcji kosztów funkcjonowania, zapewnienie dostępu do nowych technologii i infrastruktury (w tym również profesjonalnego zarządzania świadczonymi usługami), a także możliwość skoncentrowania się na rozwijaniu podstawowych kompetencji (ang. core activities), które leżą u podstaw ich przewagi konkurencyjnej . Jednakże niesie on ze sobą zagrożenia dla podmiotu, który zleca podejmowanie określonych działań. Przede wszystkim prowadzi do utraty pełnej kontroli zleceniodawcy nad operacjami wykonywanymi z udziałem zleceniobiorcy . Wiąże się także z ryzykiem powstania sytuacji, w której bank przestanie kontrolować działalności w powierzonym zakresie czy też w nadmierny sposób uzależni się od usługodawcy.

Ujemne skutki outsourcingu mogą okazać się szczególnie dotkliwe w przypadku banków, które pełnią swoistą rolę w obrocie gospodarczym. Należy pamiętać, że są przedsiębiorcami, których niejednokrotnie określa się mianem instytucji zaufania publicznego. Ta rola banków znajduje swoje odzwierciedlenie w szczególnym reżimie ich tworzenia, organizacji i działania, na który składa się system zezwoleń, norm ostrożnościowych, jak również sprawowany nad nimi nadzór bankowy. Służy on przede wszystkim zapewnieniu bezpieczeństwa środków zgromadzonych w tych podmiotach przez ich klientów. Wykonywanie przez innych przedsiębiorców czynności powierzonych przez bank natomiast może powodować, że wspomniany reżim działania przestanie spełniać przypisane mu funkcje, ponieważ reglamentowana przez niego działalność bankowa będzie w istocie podejmowana przez podmioty, które mu nie podlegają. Dlatego też istnieje potrzeba uregulowania problematyki outsourcingu dokonywanego przez banki. Wyłącznie w ten sposób bowiem można zapewnić, że czynności składające się na działalność bankową będą wykonywane przez inne podmioty co najmniej tak bezpiecznie i sprawnie, jakby były one podejmowane przez bank.

Przedmiotem analizy prowadzonej w niniejszym opracowaniu są rozwiązania prawne dotyczące problematyki powierzania przez bank podmiotom zewnętrznym dokonywania czynności związanych z działalnością bankową, które zostały przyjęte w polskim publicznym prawie bankowym.

Punktem wyjścia rozważań na ten temat jest rozdział I, w którym przedstawiono genezę przepisów wprowadzonych do ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - prawo bankowe (jedn. tekst: Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665) z dniem 1 maja 2004 r., określając zasady korzystania przez bank z zasobów innych przedsiębiorców. W rozdziale tym zaprezentowano wyniki ankiety na temat outsourcingu w polskim systemie bankowym, która została przeprowadzona przez Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego w 2001 r., a także podstawowe problemy prawne związane z prowadzeniem przez banki przed dniem wejścia w życie wspomnianych przepisów działalności z udziałem innych podmiotów. Ich poznanie jest o tyle istotne, że wnioski płynące z ich analizy, a zwłaszcza zaobserwowane nieprawidłowości w praktyce stosowanej przez banki, stały się bezpośrednią przyczyną podjęcia prac nad kompleksową regulacją outsourcingu bankowego.

W rozdziale II zostały omówione i wyjaśnione ogólne zasady powierzania przez bank podmiotom zewnętrznym wykonywania czynności związanych z działalnością bankową, które są określone przez prawo bankowe oraz akty wykonawcze do tej ustawy. Rozważania na ten temat poprzedza charakterystyka przyjętych rozwiązań prawnych. Lektura tego rozdziału przynosi odpowiedzi na pytania, kiedy znajdują zastosowanie przepisy prawa bankowego o outsourcingu, jakie działania i w jakiej formie może powierzyć bank, jakim podmiotom może zostać zlecone wykonywanie czynności związanych z działalnością bankową, jakie wymagania stawia prawo bankowe przed bankiem powierzającym tego rodzaju czynności, a jakie przed ich wykonawcami, jak została uregulowania problematyka tajemnicy bankowej w przypadku zlecania podejmowania działań, dla których należytego wykonania niezbędne jest przekazywanie przez bank wiadomości poufnych, wreszcie, w jaki sposób Komisja Nadzoru Bankowego sprawuje nadzór nad działalnością bankową wykonywaną z udziałem podmiotów zewnętrznych. W rozdziale tym zostały również omówione zasady dostosowania działalności banków, które przed dniem 1 maja 2004 r. powierzyły przedsiębiorcy lub przedsiębiorcy zagranicznemu dokonywanie określonych czynności, do regulacji przyjętej w znowelizowanym prawie bankowym.

Rozdział III natomiast został poświęcony szczególnym regułom zlecania innym podmiotom działań pozostających w zakresie działalności bankowej przez banki hipoteczne i banki spółdzielcze zrzeszone z bankiem zrzeszającym. Wynikają one z odrębnej regulacji zasad funkcjonowania tego rodzaju banków, a w szczególności z przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych (jedn. tekst: Dz. U. z 2003 r. Nr 99, poz. 919) oraz ustawy z dnia 7 grudnia 2000 r. o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających (Dz. U. Nr 119, poz. 1252).

Rozważania na temat outsourcingu w działalności banku hipotecznego koncentrują się na trzech zagadnieniach, a mianowicie na określeniu zakresu dopuszczalnego powierzania przez ten bank, wykonywaniu przez ten podmiot czynności polegającej na zarządzaniu wierzytelnościami innych banków w świetle art. 6a ust. 2 pkt 1 pr.bank., a także na zasadach ustalania bankowo-hipotecznej wartości nieruchomości w świetle art. 6a-6d pr.bank. Proponowane rozstrzygnięcia tych kwestii zostały przedstawione na tle charakterystyki szczególnej regulacji czynności banku hipotecznego oraz instytucji bankowo-hipotecznej wartości nieruchomości. W przypadku banków spółdzielczych przedmiotem zainteresowania autora stały się dwa zagadnienia, tzn. powierzanie przez tego rodzaju banki bankowi zrzeszającemu wykonywania określonych czynności związanych z działalnością bankową w świetle regulacji outsourcingu przyjętej w prawie bankowym oraz zakaz zlecania przez banki innym przedsiębiorcom przeprowadzania audytu wewnętrznego w świetle art. 9c i 10 pr.bank. Analizie, która jest prowadzona w rozdziale III, została również poddana odrębna regulacja zasad wykonywania działalności bankowej z udziałem Poczty Polskiej, która znalazła się w ustawie z dnia 30 lipca 1997 r. o państwowym przedsiębiorstwie użyteczności publicznej „Poczta Polska” (Dz. U. Nr 106, poz. 675). Rozważania na ten temat koncentrują się na omówieniu reguł uczestnictwa Poczty Polskiej w prowadzonej przez bank działalności, w szczególności zaś form, zakresu podmiotowego i przedmiotowego podejmowanych przez ten podmiot czynności pośrednictwa oraz charakteru prawnego tego rodzaju czynności, zasad ich wykonywania, ze szczególnym uwzględnieniem problematyki warunków uzyskania zezwolenia KNB na udzielenie Poczcie pełnomocnictwa, o którym mowa w art. 10 ust. 3 ustawy o PP, oraz na przestrzeganiu tajemnicy bankowej, a także problematyki sprawowania przez KNB nadzoru nad działalnością bankową wykonywaną z udziałem Poczty Polskiej. Szczególna uwaga została poświęcona kwestii wzajemnej relacji przepisów tej ustawy dotyczących współpracy z bankami do regulacji outsourcingu, którą wprowadzono w prawie bankowym.

W rozważaniach, które są prowadzone w tej książce, zostały wykorzystane doświadczenia autora zdobyte podczas stosowania przepisów, które określają zasady powierzania przez banki podmiotom zewnętrznym czynności związanych z działalnością bankową.

Książka jest przede wszystkim adresowana do czytelników zatrudnionych w bankach, kancelariach prawnych, które świadczą pomoc prawną na rzecz banków, i podmiotów, które współpracują lub zamierzają współpracować z bankami, przedsiębiorców, którzy wykonują lub planują wykonywać czynności związane z działalnością bankową (pośredników kredytowych, windykatorów, firm informatycznych i in.) oraz do studentów kierunków prawniczych i ekonomicznych zainteresowanych zagadnieniami, które zostały w niej omówione. Autor wyraża nadzieję, że ułatwi im ona rozwiązanie problemów, które pojawią się podczas wykładni przepisów dotyczących outsourcingu w działalności bankowej.

W książce uwzględniono stan prawny obowiązujący w dniu 1 stycznia 2006 r. Wykorzystano także najnowszą literaturę przedmiotu i piśmiennictwo. Podczas jej opracowywania uwzględniono również stanowisko prezentowane przez Generalnego Inspektora Nadzoru Bankowego w pismach, które zostały skierowane do prezesów zarządów banków.

Niniejszym opracowaniem chciałby podziękować wszystkim tym, z którymi wspólnie zmagałem się z nową regulacją prawa bankowego od dnia jej wejścia w życie, w szczególności zaś pracownikom Wydziału Interpretacji Prawnych Generalnego Inspektoratu Nadzoru Bankowego.