Księżopolska-Breś Agnieszka, Odpowiedzialność karna za dzieciobójstwo w prawie polskim

Wydawać by się mogło, że matczyna miłość zawsze jest czymś doskonałym, tymczasem psychika człowieka bywa nieodgadniona i zaskakująca. Dzieciobójstwo to przykład nietypowego zachowania matki względem jej dziecka.

Monografia ta stanowi jurydyczną analizę dzieciobójstwa, które zostało stypizowane w przepisie art. 149 k.k. Autorka próbuje odpowiedzieć na dwa pytania: czy dzieciobójstwo powinno stanowić przestępstwo sui generis i jak kształtuje się praktyka stosowania przepisu art. 149 k.k. zarówno przez organa ścigania, jak i wymiaru sprawiedliwości. Poruszone zagadnienie stanowi przedmiot rozprawy doktorskiej przygotowanej w Katedrze Prawa Karnego Porównawczego Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie pod kierunkiem prof. dr. hab. Marka Mozgawy.

Sprawa dzieciobójstwa jest złożona, a wiele związanych z nim kwestii wzbudza duże kontrowersje. Jedni przedstawiciele doktryny uważają, iż artykuł dotyczący dzieciobójstwa jest zbędny, inni są zdania, że poprawne brzmienie omawianego przepisu powinno uwzględniać odniesienie do szczególnie trudnej sytuacji osobistej matki.

Autorka przedstawia kilka koncepcji rozpowszechnionych w doktrynie oraz w judykaturze, ponadto prezentuje własne stanowisko w kwestii znamion przestępstwa dzieciobójstwa. W tym zakresie zawarła zarówno uwagi de lege lata, jak i de lege ferenda.

Praca, składająca się z siedmiu rozdziałów, ma charakter dogmatyczno-empiryczny. Część dogmatyczna zawarta jest w rozdziałach I–VI, rozdział VII zaś stanowi analizę wyników badań empirycznych, przeprowadzonych w Instytucie Wymiaru Sprawiedliwości w Warszawie. Rozdział I przedstawia ewolucję regulacji dotyczącej dzieciobójstwa. Posłużono się tu metodą historyczną, aby podkreślić istotę rozpatrywania tej kwestii w kontekście porównania dawnych i obecnych sankcji karnych grożących za popełnienie tego przestępstwa. W rozdziale II wykorzystano także metodę prawno-porównawczą, za pomocą której przeanalizowano kodeksy karne 24 państw europejskich, badając odpowiedzialność karną matki za zabicie nowo narodzonego dziecka. W rozdziale III, traktującym o znamionach przestępstwa z art. 149 k.k., zastosowano metodę formalno-dogmatyczną. Szczególną uwagę poświęcono znamieniu wpływu na matkę przebiegu porodu. Kolejne zagadnienie dotyczy wymiaru kary, któremu poświęcono rozdział IV. Zbieg przepisów ustawy oraz zbieg przestępstw zostały omówione w rozdziale V. O ścisłym związku przestępstwa dzieciobójstwa z aspektami medycznymi, psychiatrycznymi oraz psychologicznymi traktuje rozdział VI. Nie jest on bynajmniej próbą wejścia autorki w rolę biegłego prezentującego wiedzę specjalistyczną, lecz rodzajem skondensowanego ujęcia tej tematyki w kontekście prawnym. Rozdział VII poświęcono omówieniu wyników badań akt prokuratorskich i sądowych w sprawach o przestępstwo z art. 149 k.k. z lat 2002–2006 z terenu całego kraju, do czego zastosowano metodę empiryczną. Dopiero przedstawienie realiów stosowania przepisu art. 149 k.k. w praktyce prokuratorskiej i sądowej daje bowiem pełny obraz sytuacji i umożliwia racjonalną odpowiedź na nurtujące pytania. Należy zwrócić uwagę, iż obecnie, w odróżnieniu od praktyki końca ubiegłego wieku, zarówno sądy, jak i prokuratorzy bardzo rzetelnie analizują znamię wpływu na matkę przebiegu porodu. Dzięki temu możliwe było opisanie sylwetki skazanej z art. 149 k.k.