Strzelec Dariusz, Dowody w postępowaniu podatkowym

W postępowaniu podatkowym dla odpowiedniego zastosowania norm prawa podatkowego pierwszoplanowe znaczenie ma ustalenie pewnego fragmentu rzeczywistości. Oznacza to, że działalność organów podatkowych w ramach prowadzonych postępowań koncentruje się w istotnym stopniu na zagadnieniach dowodowych. Przedmiotem dowodzenia w ramach czynności podejmowanych przez organ podatkowy są fakty , zarówno związane z możliwością zastosowania norm prawa materialnego, jak również odnoszące się do kwestii wpadkowych, przykładowo związanych z prawidłowością podejmowanych czynności w ramach postępowania, co ma istotne znaczenie np. przy ustalaniu, czy zaistniały podstawy do wznowienia postępowania.

W większości sytuacji przepisy prawa podatkowego określają, jakie fakty ma ustalić organ z punktu widzenia przepisu, który zamierza zastosować, ale nie precyzują za pomocą jakich dowodów. W rozmaitych sytuacjach procesowych kluczowe okoliczności faktyczne organ ustala na podstawie dostępnych nazwanych lub nienazwanych środków dowodowych zgodnie z art. 180 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.) – dalej o.p. Przy czym, działania podjęte przez organ podatkowy muszą pozostawać w zgodzie z przepisami normującymi postępowanie podatkowe . Zupełnie wyjątkowo przepisy o.p. dopuszczają uznawanie pewnych faktów za udowodnione bez przeprowadzania odrębnego postępowania dowodowego. Dotyczy to faktów powszechnie znanych oraz faktów znanych organom podatkowym z urzędu (art. 187 § 3 o.p.). Ponadto organy podatkowe, dokonując ustaleń w zakresie stanu faktycznego, posługują się niekiedy domniemaniami prawnymi lub korzystają z możliwości ich uprawdopodobnienia. W wielu sprawach z zakresu podatków dochodowych, podatku od towarów i usług, ale również podatku od nieruchomości, czy nawet podatku od spadków i darowizn organ podatkowy prowadzący postępowanie stanie przed koniecznością posłużenia się różnymi dowodami (dokumentami, w tym dokumentami urzędowymi, osobowymi źródłami dowodowymi, opiniami biegłych). W praktyce sposób wykorzystywania w postępowaniu podatkowym poszczególnych dowodów może budzić wątpliwości. Dotykają one różnych kwestii, w szczególności doboru środków dowodowych, celem wykazania istotnych w sprawie okoliczności.

Niniejsze opracowanie poświęcone jest dowodom wykorzystywanym w sprawach podatkowych oraz najczęściej pojawiającym się problemom orzeczniczym dotyczącym tego węzłowego zagadnienia procedury podatkowej. Analiza zmian, jakim ulegały przepisy dotyczące postępowania dowodowego na przestrzeni lat, jak również skonfrontowanie obowiązujących regulacji z praktyką orzeczniczą, może być przyczynkiem do dyskusji na temat kształtu przyszłego postępowania dowodowego w sprawach podatkowych, jeśli zmaterializuje się wizja stworzenia nowej ordynacji podatkowej.