Matusiak Ireneusz (red.), Domeny internetowe. Teoria i praktyka

Gdy w 2003 r. rozpoczął działalność Sąd Polubowny ds. Domen Internetowych przy Polskiej Izbie Informatyki i Telekomunikacji w Warszawie (Sąd Domen Internetowych), nie było wiadomo, jaka będzie skala zainteresowań tym Sądem ani czy spełni on zakładane cele, tj. zapewni podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą w Internecie szybką i skuteczną ochronę ich praw. Służyć temu miały: grono Arbitrów i Mediatorów , wybitnych praktyków i teoretyków prawa; uproszczona procedura, w której dominuje postępowanie prowadzone on-line, pozbawione formalizmów kodeksu postępowania cywilnego oraz krótki termin rozpoznawania sprawy. Po 17 latach działalności orzeczniczej Sądu Domen Internetowych można powiedzieć, że efekty pracy tego Sądu przerosły najśmielsze oczekiwania. Świadczą o tym zarówno liczba spraw (łącznie 1162 wnioski w trybie spornym i ugodowym), które wpłynęły do Sądu, uznawanie wydawanych orzeczeń przez sądy powszechne, liczba oddalonych skarg na orzeczenia Sądu Domen Internetowych, a także powoływanie się na wyroki tego Sądu w orzeczeniach innych sądów oraz w doktrynie prawa Internetu. Działalność Sądu Domen Internetowych nie ogranicza się jedynie do pracy orzeczniczej. Sąd ten pełni również pewnego rodzaju misję edukacji prawnej społeczeństwa informacyjnego XXI wieku poprzez organizowanie dostępnych dla wszystkich zainteresowanych tematem nazw domen internetowych Seminariów Arbitrów i Mediatorów , prowadzenie różnego rodzaju wykładów oraz publikowanie artykułów, przedstawiających problemy występujące w rozpoznawanych sprawach. Można powiedzieć, że Sąd Domen Internetowych, nasz Sąd, uzyskał w środowisku prawników, przedsiębiorców, a także osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej pozytywną opinię i stał się ważną częścią sądownictwa arbitrażowego RP. Sądownictwa, którego zadaniem jest wspieranie systemu sądów powszechnych. Sprawy, które wpływają do Sądu Domen Internetowych, dotyczą różnych dziedzin prawa – prawa własności przemysłowej (znaki towarowe) i prawa autorskiego, prawa konkurencji, prawa handlowego i cywilnego (m.in. w zakresie dóbr osobistych i prawa do firmy). Nie ma takich samych spraw, każda wymaga indywidualnego podejścia ze strony Arbitra lub Arbitrów rozpoznających spór. Tematyka rozpatrywanych przez Arbitrów zagadnień odpowiada dynamice zmieniającej się rzeczywistości i nowych zagadnień i trendów. Przykładem mogą być te sprawy, w których Arbitrzy, wydając orzeczenia, odwołują się do praw podstawowych gwarantowanych w Konstytucji RP, jak np. wolność wypowiedzi . Uzasadniona jest teza, że nazwy domen internetowych są już nie tylko efektywnym narzędziem biznesowym, ale również służą wymianie poglądów i realizacji prawa do krytyki w demokratycznym społeczeństwie. Jednak praca Sądu nie byłaby możliwa bez osobistego zaangażowania wielu osób, które współtworzyły Sąd, organizują jego pracę i uczestniczą we wskazanej wcześniej misji. Są to oczywiście Arbitrzy i Mediatorzy, a także inne osoby, które pozostają niekiedy anonimowe i niedocenione. Osoby te wykonują swoje obowiązki z wielkim zaangażowaniem, chociaż w większości jest to praca społeczna, podejmowana w czasie wolnym. Do grona takich osób należą byli i obecni członkowie Rady Sądu , Sekretarz Sądu – wspierani przez Pracowników, Zarząd i Radę Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji.

Mam zaszczyt, że kilkanaście lat temu powierzono mi funkcję Prezesa Sądu Domen Internetowych i Przewodniczącego Rady tego Sądu. Jest to również wielka przygoda intelektualna i przyjemność z możliwości współpracy z wybitnymi prawnikami, którzy rozpoznają spory lub prowadzą mediacje. Wszystkim wymienionym powyżej osobom oraz przyjaciołom Sądu Domen Internetowych, którzy tworzyli forum polubownego rozstrzygania sporów przy PIIT i systematycznie zapewniają najlepsze warunki do jego funkcjonowania, dziękuję za pracę na rzecz tego Sądu i wyrażam wdzięczność za ich zaangażowanie. Dziękuję również Polskiej Izbie Informatyki i Telekomunikacji w Warszawie za stworzenie warunków umożliwiających stałą pracę Sądu Domen Internetowych, a także NASK – Państwowemu Instytutowi Badawczemu za wieloletnią i wielowymiarową współpracę organizacyjno-ekspercką.

Nie ulega wątpliwości, że Sąd Domen Internetowych powinien się dalej rozwijać, szukać nowych rozwiązań wykorzystujących nowe technologie , a przede wszystkim zapewnić obywatelom społeczeństwa informacyjnego jeszcze lepszą ochronę przed naruszeniem ich praw.

Niniejsza publikacja stanowi pewnego rodzaju księgę pamiątkową, podsumowanie działalności organizacyjnej i orzeczniczej Sądu Domen Internetowych przy PIIT w latach 2003–2019, zaprasza do dyskusji, a także przedstawia domenę internetową w szerszym zakresie, w systemie prawa krajowego oraz unijnego. Domeny internetowej nie można analizować jedynie poprzez orzeczenia sądowe, może ona stanowić przecież składnik przedsiębiorstwa czy występować jako samodzielny przedmiot obrotu gospodarczego. Niektóre zagadnienia nie były wcześniej przedstawiane w literaturze tematu i mają charakter pionierski. Zaprezentowana analiza orzecznictwa oraz dobór tez z wybranych wyroków służą propagowaniu zasad zgodnego z prawem korzystania z nazw domen internetowych. Księga zawiera pogrupowane tematycznie artykuły, napisane wyłącznie przez osoby związane z Sądem: Arbitrów, Mediatorów, członków Rady Sądu. Wszystkim Autorom artykułów serdecznie dziękuję za ich twórczy wkład w powstanie tej księgi. Dziękuję także recenzentom, dr Justynie Ożegalskiej-Trybalskiej oraz dr. hab. Michałowi Jackowskiemu, których konstruktywne uwagi zostały wykorzystane w ostatecznym kształcie publikacji.

Dr Ireneusz Matusiak