Baran Krzysztof W. (red.), Kodeks pracy. Komentarz

W jurysprudencji rzymskiej codex oznaczał zbiór aktów prawnych wydawanych przez władze publiczne. W biegu dziejów pojęcie to ewoluowało w kierunku ustaw mających podstawowe znaczenie dla systemu prawa, kompleksowo regulujących określoną dziedzinę życia społecznego. Idea kodyfikacji polskiego prawa pracy pojawiła się na fali popaździernikowej liberalizacji życia społecznego. Potem jednak została zarzucona w okresie zastoju, jaki cechował peerelowskie lata sześćdziesiąte. Dopiero w atmosferze pogrudniowej odnowy, 26 czerwca 1974 r. uchwalono kodeks pracy. Jego pierwotna wersja była w płaszczyźnie normatywnej emanacją relacji gospodarczo-społecznych zachodzących w stosunkach pracy realnego socjalizmu, opartego na centralnie sterowanej gospodarce planowej. Cechowały go - z jednej strony - uprzedmiotowienie i instrumentalizacja statusu pracowników, z drugiej - etatystyczna paternalizacja. Mechanizmy te zaczęły ulegać atrofii już w okresie posierpniowym, powodując dysfunkcjonalizację w relacjach stron stosunków pracy. Głęboki kryzys dekady lat osiemdziesiątych w swych konsekwencjach spowodował dalszą erozję wielu instytucji kodeksowych. Zmiana ustroju na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia spowodowała dostosowanie norm kodeksowych do standardów gospodarki rynkowej. W efekcie nastąpiło w podstawowym wymiarze konieczne upodmiotowienie stron stosunku pracy. Godzi się jednak zaakcentować, że ów skomplikowany proces trwa po dzień dzisiejszy, poprzez kolejne cząstkowe nowelizacje. Jego skutkiem jest strukturalna dekompozycja kodeksu pracy, co sprawia, że coraz bardziej zbliża się on do swego pierwotnego znaczenia.

Pod wpływem prawa międzynarodowego, zwłaszcza unijnego, wzrasta kazuistyczność regulacji przyjętych w kodeksie pracy. Tego rodzaju sytuacja uzasadnia opracowanie komentarza przybliżającego Czytelnikowi zaistniałe w praktyce stosunków pracy problemy. W swych założeniach jest on skierowany do szerokiego kręgu odbiorców. Mam tu na myśli menedżerów, kadrowców, związkowców, ale również osoby zajmujące się profesjonalną obsługą prawną podmiotów gospodarczych oraz funkcjonariuszy wymiaru sprawiedliwości. Publikacja ta może też być wykorzystywana w procesie dydaktycznym na studiach prawniczych, administracyjnych i menedżerskich, umożliwia bowiem przygotowanie do zajęć seminaryjnych oraz zebranie literatury na potrzeby prac dyplomowych.

Komentarz ten jest pracą zbiorową, ale nie wspólną. Zamieszczone w nim zapatrywania są wyrazem indywidualnych poglądów autorów. W autonomiczny sposób w ramach konwencji metodologicznej decydowali oni o przedstawieniu zagadnień merytorycznych. Żywię przekonanie, że przedstawione w nim analizy okażą się użyteczne w prowadzeniu racjonalnego dyskursu prawniczego w stosunkach pracy.

Kraków, 10 kwietnia 2012 r.

Krzysztof W. Baran