Chmura Łukasz, Dopuszczalność ujemnych odsetek umownych i ustawowych w polskim porządku prawnym

Artykuł porusza jedno z wyzwań stojących przed prawem cywilnym w ostatnich latach, jakim jest kwestia ujemnych stóp procentowych i ich konsekwencji dla obrotu społeczno-gospodarczego. Zjawisko ujemnych stóp procentowych, choć szeroko rozpowszechnione na świecie, miało dotychczas w Polsce ograniczone znaczenie. Jednak ostatnie trendy makroekonomiczne na świecie w połączeniu z krajową polityką pieniężną i fiskalną wpisującą się w tendencję tzw. represji finansowej przybliżają perspektywę ujemnych nominalnych stóp procentowych. Większość polskiej doktryny dogmatycznie sprzeciwia się dopuszczalności ujemnego oprocentowania, w szczególności w odniesieniu do umów konsumenckich. Artykuł podważa tezy przeciwników dopuszczalności ujemnych stóp procentowych w polskim porządku prawnym. Wskazuje przy tym na to, że polska regulacja ustawowa odsetek jest bardzo elastyczna i nie stoi na przeszkodzie odwróceniu kierunku płatności odsetek. Za dopuszczalnością odsetek ujemnych przemawiają również czynniki funkcjonalne – wobec perspektywy ujemnych stóp procentowych (zarówno nominalnych, jak i realnych) prawo cywilne nie powinno ograniczać możliwości adaptacyjnych uczestników obrotu do nowych realiów rynkowych. W przypadku zmiany poziomu nominalnych (i realnych) stóp procentowych do poziomów istotnie ujemnych niedostosowanie uwarunkowań prawnych do potrzeb ekonomicznych może doprowadzić do doniosłych, negatywnych skutków dla obrotu gospodarczego. Z funkcjonalnego punktu widzenia skutki takie byłyby porażką systemu prawa cywilnego, który nie mógłby realizować swojej podstawowej funkcji, jaką jest zapewnienie ram dla prawidłowego funkcjonowania gospodarki wolnorynkowej i pewności obrotu.